23 april 2012

Wat gedurende het lopende Latijns Amerikaans Filmfestival (LAFF) opvalt, is dat in meerdere films oude mensen een belangrijke en gezichtsbepalende rol spelen. Mogelijk dat het onderdeel uitmaakt van de Latijns-Amerikaanse samenleving, respect en aandacht voor ouderen.

Minuto 200 van Frank Benitez uit Colombia gaat over een vrouw van 75 jaar die haar einde voelt naderen. Ze denkt dat ze gaat sterven wanneer de 200 belminuten van haar mobiele telefoon op zijn. Om het proces te versnellen, verkoopt ze de resterende belminuten aan voorbijgangers. Haar oude buurman probeert haar echter weer het leven in te trekken, er is iets gaande tussen beiden. Toch weigert ze hieraan toe geven. Het melancholische en ironische eind van het filmpje is dat niet de oude vrouw maar haar buurman sterft.

De Braziliaanse film Histórias que só existem quando Lembradas van Julia Murat werd al vertoond op het Rotterdams filmfestival. Murat's debuutfilm is een schitterend vormgegeven mijmering over oud worden, maar gaat ook over jonge en oude generaties die elkaar nodig hebben.

Minuto 200

Histórias que só existem quando Lembradas

De jonge fotografe Rita komt aan in een spookstadje waar alleen oude mensen leven. Ze logeert in het huis van Madelena de bakkersvrouw. Het botert niet tussen Rita en Madelena, toch ontstaat er wederzijds respect en brengt de jonge vrouw leven in de gemeenschap van de ouderen. In een rustig tempo wordt het reilen en zeilen van de dorpsgemeenschap getoond. De lome hitte aan de rand van het regenwoud bepaalt het ritme van de film die veel schitterende lang aangehouden shots bevat van oude mensen en hun dagelijkse beslommeringen.

Histórias zit vol herhalingen die toch functioneel zijn, een gewaagde vertelwijze. Uit deze film blijkt dat Murat een groot visueel talent heeft en dat ze de durf heeft om haar minimalistische stijl voluit te gebruiken. Het heeft een onvergetelijke film opgeleverd.

Het Braziliaanse Transeunte van regisseur Eryk Rocha, zoon van de beroemde Braziliaanse regisseur Glauber Rocha, is eveneens een opmerkelijke debuutfilm. Hier volgen we het dagelijkse leven van de 65-jarige Expedito die zich twee uur lang door de drukke straten van Rio de Janeiro begeeft. Transeunte is een weerbarstig en gewaagd vormexperiment, gedraaid in zwart-wit, met een geweldige soundtrack die bestaat uit schitterende Braziliaanse liederen.

Transeunte

Het eerste uur is moeilijk door te komen, veel onscherpe beelden en digitale ruis. Gedurende het tweede uur krijgt de film focus, en komt pas echt tot leven. Het betekent overigens niet dat we de man daadwerkelijk leren kennen. Hij maakt maar moeizaam sociaal contact en heeft vooral oog voor aantrekkelijke jonge vrouwen.

Gedurende enkele sublieme momenten werkt de rauwe aanpak van de regisseur, zoals bij vertoning van de grommende lichamelijkheid op het moment dat de man geslachtsgemeenschap heeft. Toch is Transeunte als geheel niet helemaal geslaagd. De film is teveel een gigantische filmbrij zonder kop of staart geworden. Hadden de makers maar de moed gehad om hun verhaal in vijftig minuten te vertellen.

La Demora van Rodrigo Plá, een regisseur die al eerder op het LAFF aanwezig was met La Zona (2008), is afkomstig uit Uruguay. Het is een sociaal-realistisch drama geworden dat doet denken aan het werk van Ken Loach en Mike Leigh. Een alleenstaande moeder van ergens in de veertig, met drie kinderen, heeft de zorg over haar dementerende vader op zich genomen. De vrouw moet vechten om het hoofd boven water te houden.

La Demora

Hoezeer ze ook van de oude man houdt, hij is een blok aan haar been. Na een vergeefse poging om hem onder te brengen in een opvanghuis voor ouderen, laat ze haar vader in een moment van pure wanhoop achter op een plein. De man neemt gedwee langdurig zitting op een bankje in het park, omstanders weten niet wat ze met hem aan moeten. Als de nacht gevallen is, krijgt de vrouw spijt en gaat de opvangcentra langs om haar vader op te zoeken.

Op dat moment verandert La Demora in een thriller. Of de man de koude nacht overleeft is de vraag. Dit simpele gegeven heeft een hartverscheurend drama opgeleverd. Hoe klemmend familiale banden kunnen zijn en hoe een falende gezondheidszorg in een land als Uruguay de sociale problemen verergert, wordt haarfijn getekend. Op subtiele wijze, met veelzeggende details, wordt de stadsgemeenschap getoond. La Demora is een pakkend sociaal-realistisch document, een zeldzaam meeslepende filmervaring.

La Siesta

De korte film La Siesta van Laura Baumeister uit Nicaragua gaat over een oude weduwe die iedere middag haar middagslaapje doet in een bouwval. Vervolgens komen allerlei herinneringen bij haar boven over haar overleden echtgenoot. De film is een lyrisch kleinood over de importantie van herinneringen, vooral voor oudere mensen.

De portretten van oude mensen die leven in Latijns-Amerika, vertoond tijdens deze editie van het LAFF, leveren een warm gevoel op. Dat werpt de vraag op waarom er in de westerse cinema zo weinig aandacht en respect is voor ouderen. Is dat één van de grote cultuurverschillen tussen ons en Latijns-Amerika?

Ulrik van Tongeren

Latin American Film Festival, t/m 27 april in Utrecht. Bezoek de website voor het programma.

● Meer filmrecensies uit 2012

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Home