19 april 2012

Sybe Schaap ziet in elke wereldverbeteraar een mens die door rancune wordt gedreven. Michael Parenti, die de stellige mening is toegedaan dat een uiterst kleine elite onder aanvoering van de VS een nieuwe wereldorde nastreeft, zou zo iemand kunnen zijn. Lieven Vanhoutte daarentegen voert zijn strijd tegen onrecht vanuit het hart.

door Hans Beerends

Rancune, een verongelijkt slachtoffergevoel, haat, wantrouwen en het demoniseren van tegenstanders is het kenmerk van een radicaal-rechtse beweging à la Geert Wilders. Menigeen, en zeker de lezers van Ravage, zullen het daar mee eens zijn. Maar gaat een vergelijkbare rancuneuze houding ook op voor radicaal-linkse politieke bewegingen? Afgaande op de geschriften van Lenin en de praktijken van Stalin lijkt het van wel.

Maar is dan elke communist of marxist die zich inzette voor een wereld zonder uitbuiting en onderdrukking daarmee ook een mens die gedreven werd door rancune en haat? Volgens Sybe Schaap, VVD-senator, filosoof en schrijver van het boek Het rancuneuze gif is dit zeker het geval. Sterker nog, in zijn visie worden mensen en bewegingen die streven naar een 'betere' wereld in feite gedreven door rancune en haat.

Sociale bewegingen

Behalve communisten, socialisten, marxisten en populisten gaat dit volgens Schaap ook op voor de nieuwe sociale bewegingen van de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw. 'De rancuneuze mens', zo schrijft hij, 'weigert de bestaande maatschappelijke werkelijkheid te aanvaarden en stort zich daarom vol overgave in een beweging die belooft een einde te maken aan deze voor hem ondraaglijke situatie.'

Het marxisme/communisme plaatst deze utopische volmaakte samenleving in de toekomst, het nazisme/fascisme wilde terug naar de huns inziens volmaakte situatie in het verleden. Het populisme van de PVV tenslotte beschikt volgens Schaap niet over een utopisch ideaal, maar fungeert als kanaal voor het uiten van onbehagen, woede en haat. Hier en nu, liever vandaag dan morgen, willen de aanhangers van Wilders zaken veranderen door het wegsturen van de 'linkse elite' en het demoniseren van islamieten.

Volgens Schaap is rancune weliswaar iets van alle tijden, maar sinds het tijdperk van de Franse revolutie en de daarmee gepaard gaande secularisering is de grote 'opmars van het onbehagen' pas echt begonnen. Bij het Christendom zijn maatschappelijke misstanden nog een rechtstreeks gevolg van de zonde, de heilsverwachting wordt gezocht in het hiernamaals.

Dat zondegevoel, aldus Schaap, had een matigende werking. Men kon zich wel druk maken over allerhande misstanden, maar uiteindelijk waren we allen schuldig. Met de Franse revolutie en de romantiek echter werd de heilsverwachting in de wereld zelf geplaatst. Misstanden waren niet langer het gevolg van collectieve zondigheid, maar van wandaden en misdaden door aanwijsbare groepen in de samenleving.

Dit is een stelling die mijns inziens door Schaap te gemakkelijk wordt geuit. Ook de Middeleeuwse inquisitie, de kruistochten tegen het Jodendom en de Islam en de godsdienstoorlogen tussen protestanten en katholieken waren vervuld van wederzijdse haat, wrok en het demoniseren van tegenstanders. Hoewel al deze gelovigen in het hiernamaals hun heil verwachtten en allen overtuigd waren van hun eigen zondigheid, weerhield hen dat er niet van om met een niets ontziende rancune te strijden tegen groepen die op een andere wijze hun eeuwig heil trachtten te bereiken.

Psychologische drijfveren

Schaap gaat vervolgens uitgebreid in op het binnendringen van het rancuneuze gif bij het ontstaan en de ontwikkeling van het communisme, fascisme, nazisme, populisme en de politieke bewegingen van de jaren '60 en '70. De psychologische drijfveren van de rancuneuzen worden uitgebreid beschreven en de bewegingen waar zij zich bij aansluiten worden met filosofische argumenten aangeduid als bewegingen die vanaf hun ontstaan in haar diepste kern drijven op rancune.

In de hoofdstukken 'Hedendaags ressentiment' en 'Melancholie en agitatie' beschrijft Schaap de opkomst en ontwikkeling van de protestbewegingen van de jaren '60 tot '80. De revolte uit de jaren '60 stoelt volgens Schaap op de filosofische cultuurkritiek van de Frankfurter Schule en op de uit de VS overgewaaide neo-marxistische maatschappijkritiek van Marcuse.

Uit deze mix ontstond volgens Schaap bij revolterende jongeren de volgende visie. 'De moderne laatkapitalistische maatschappij wordt gekenmerkt door onderdrukking en uitbuiting en via neokoloniale machtsstructuren heeft dit systeem een wereldwijd bereik gekregen. Het laatkapitalisme legt de mens een egaliserend systeem op.'

Deze maatschappij-analyse werd en wordt inderdaad door veel linkse activisten, politici, kritische publicisten en wetenschappers gedeeld. Dat dit systeem bekritiseerd en bestreden wordt, is dan ook niet meer dan logisch. Voor Schaap echter is deze visie de wortel van een rancuneuze levenshouding. Voor hem komt deze maatschappijkritiek voort uit 'het nostalgisch verlangen naar een totaal ander leven, een utopische levensvervulling in een geïdealiseerd maatschappelijk verband.'

Waar deze nostalgie, zo waarschuwt Schaap, vanwege zijn onbereikbaarheid 'omslaat in teleurstelling en frustraties volgen er snel verbeten reacties.' In dat verband wijst hij op de activiteiten van de milieubeweging, de derde wereldbeweging, de vrouwenbeweging, het dierenactivisme en bewegingen die ijveren voor een andere consumptie en productiepatroon.

Overigens is Schaap wel consequent in zijn vrees voor het binnen sluipende rancuneuze gif. Zo constateert hij een rancuneuze mentaliteit bij klimaatactivisten, maar ook degenen die bezorgdheid over het klimaat afdoen als een complot van de linkse elite zijn in zijn ogen rancuneus.

In het laatste hoofdstuk met de veelzeggende titel 'Zelfoverwinning' beschrijft Schaap hoe mensen dan wél moeten omgegaan met het kwaad. 'De aanvaarding van het kwaad als een onvermijdelijk, noodzakelijk gegeven, vraagt een positieve waardering van het noodlot. Vandaar Nietzsches Amor fati. Dat het kwaad nu eenmaal met de mens is gegeven moet niet lijdzaam maar vooral welwillend worden aanvaard. Wie met dit noodlot zou willen afrekenen bijvoorbeeld in de illusie dat de mens en de menselijke wereld ooit volkomen goed zouden kunnen worden, keert zich tegen de mens, tegen het menselijke van de mens.'

Door elke politieke beweging die zich keert tegen politiek-maatschappelijke misstanden en misdaden af te doen als een uiting van rancune, verlaat Sybe Schaap het liberale gedachtegoed en ontpopt hij zich als een conservatieve denker.

VS-imperium

Iemand die door Sybe Schaap zeer waarschijnlijk wordt gezien als een rancuneuze activist, is de Amerikaanse politicoloog, publicist en activist Michael Parenti. Volgens Parenti, schrijver van het in 2011 verschenen boek The face of imperialism, in het Nederlands vertaald door Hoe de rijken de wereld regeren, bestaat er een kleine groep mensen, hoogstens één procent van de wereldbevolking, die een nieuwe wereldorde wil scheppen waarin het kapitaal alles overheerst.

Die selecte groep bestaat uit topmensen van transnationale ondernemingen, de regering en de ambtelijke top van de VS, het Pentagon, de geheime diensten als CIA, FBI e.a. en internationale organisaties als WTO, Wereldbank, IMF e.a die door het VS-imperium gedomineerd worden. Alle openbare nutsbedrijven zijn geprivatiseerd, vakbonden zijn opgeheven of machteloos gemaakt en de macht van de parlementaire democratie is sterk teruggedrongen.

Voor het VS-imperium bestaan er slechts twee soorten naties: bevriende naties (vazalstaten en bondgenoten) en vijandige staten. Of het nu gaat om een land met een communistische, populistische, christelijk-sociale, islamitische of nationalistische koers, als een land zich niet schikt naar de wensen van de VS wordt het een vijandige staat.

Via een wereldwijd netwerk van militaire bases, inlichtingendiensten, samenwerking met bondgenoten en diplomatieke druk is de VS gericht op het in de kiem smoren of het neerslaan van bewegingen of staten die haar suprematie bedreigen. Het VS-imperium krijgt het bovendien voor elkaar om de publieke opinie in de VS zodanig te manipuleren dat haar beleid door de overgrote meerderheid ervaren wordt als normaal en vanzelfsprekend.

Het ultieme doel van deze reactionaire leiders in de VS, zo schrijft Parenti, is om van de hele wereld, inclusief Europa en Noord–Amerika. een derde wereld gebied te maken. Volgens deze leiders moet het, zo schrijft Parenti, 'gedaan zijn met de openbare gezondheidszorg, de pensioenrechten, de werkzekerheid, de bescherming van milieu en consumenten en moet er een einde komen aan alle andere onuitstaanbare dingen die winsten afromen en leiden tot een meer egalitaire samenleving.'

Pessimisme

Met een reeks cijfers, statistieken, rapporten en uitspraken van leiders tracht Parenti de lezer te overtuigen van dit pessimistische 'recht toe recht aan' toekomstbeeld. Aan de cijfers en feiten die hij noemt hoeft niet getwijfeld te worden, maar toch overtuigde de absoluutheid van zijn stelling mij niet, en kennelijk ben ik niet de enige.

Halverwege het boek richt hij zich tot de lezers die zijn opvatting wellicht te simplistisch en te ongenuanceerd vinden. Hij deelt deze twijfelaars in bij de 'verwarde progressisten', of bij wetenschappers die een ware passie vertonen in het beschrijven van genuanceerde complexe concepten.

Ook marxisten die vraagtekens zetten bij de absolute almacht van het internationale kapitaal krijgen een veeg uit de pan. Onder het kopje 'Verwarring bij sommige marxisten' schrijft Parenti: 'We bevinden ons in een nieuwe en ingrijpende fase van de klassenstrijd, waarover sommige marxisten – die zo vast zitten in hun klassieke theorieën en zo slecht geïnformeerd zijn over het huidige overheidsbeleid – zich blijkbaar nog geen zorgen maken.'

Voor Parenti is de overheersing van het kapitalistische VS-imperium wereldomvattend. Deze militaire, economische, politieke en culturele dominantie komt volgens hem ook tot uitdrukking in de politiek van de VS ten opzichte van vijandige staten. Landen als Cuba, Irak, Iran, Noord-Korea, Venezuela en voormalig Joegoslavië worden door het VS-imperium aangevallen op het niet naleven van mensenrechten en het ontbreken van democratie. De belangrijkste reden voor deze aanval is echter het feit dat deze landen zich verzetten tegen de dominantie van de VS.

Wegkijken

Van de weeromstuit vervalt Parenti in de fuik van 'de vijand van mijn vijand is mijn vriend'. Wandaden en misstanden in genoemde landen worden door hem gerelativeerd of goedgepraat. Over politieke gevangenen in Cuba rept de man niet, mensen die Cuba ontvluchten doen dit niet uit politieke maar uit economische motieven.

De Joegoslavische president Slobodan Milosevic werd volgens Parenti door de VS ten onrechte afgeschilderd als een bloeddorstige tiran, terwijl deze man altijd gepleit zou hebben voor een multi-etnische eenheid van het land. De Serviërs werden door de VS ten onrechte beschuldigd van etnische zuiveringen, terwijl bewijzen van genocide ontbreken. Over Noord-Korea schrijft Parenti: 'We kunnen ons natuurlijk vragen stellen over sommige aspecten van de Noord-Koreaanse politiek, maar door de VS wordt dit land eenzijdig afgeschilderd als een boosaardige staat'.

Saddam Hoessein was niet alleen maar slecht, en bovendien heeft hij de gasaanval op de Koerden niet op zijn geweten, de aanval werd uitgevoerd door Iran. De president van Iran, Ahmadinejad, op zijn beurt werd 'door de wijsneuzen van de media in de VS al gauw gekarikaturiseerd als gevaarlijk onstabiel en gek'. De enige echte schurkenstaat, schrijft Parenti in zijn slothoofdstuk, is de VS. 'Het VS-imperialisme wordt niet geleid door gekken maar door leugenaars, manipulators, moordenaars en andere criminelen die overtuigd zijn van hun eigen deugdzaamheid'.

Het boek pretendeert op rationele wijze een analyse te geven van het VS-imperium, maar heeft meer het karakter van een machteloze schreeuw van woede. Nu is er niets mis met woede, en zelfs enige rancune is op zijn plaats, maar bij die opsomming van feiten mis ik aanknopingspunten van verzet tegen de genoemde dominanties. In zijn allerlaatste zinnen schrijft Parenti wel dat de bewustwording van de feiten de mogelijkheid vergroot om tegen de stroom in te gaan, maar erg hoopvol klinkt dat niet.

Ik geloof niet dat de genoemde één procent een monolithisch blok is, en ik geloof ook niet in de onaantastbaarheid van de VS. Er zijn economische en culturele tegenstellingen binnen het imperium en zelfs als die ene procent alleen gericht zou zijn op winstmaximalisatie, ook dan zou vernietiging van het milieu, het minimaliseren van de koopkracht en het degraderen van de bevolking tot gehoorzame slaven die gespeend zijn van elke creativiteit, ingaan tegen het economische, culturele en politieke belang van die virtuele één procent.

De waarschuwing van Parenti kunnen wij ter harte nemen, maar de overvloed van zijn bewijsmateriaal kan beter gebruikt worden voor het schrijven van een nieuw boek waarin met aanvullende cijfers en data een strategie kan worden uitgezet gericht op het pareren van het imperialistische doemscenario.

Solidariteit

Parenti is een denker, de Vlaamse vakbondsman Lieven Vanhoutte een doener. Vanhoutte was dertig jaar actief in het internationale vakbondswerk. In dat kader bezocht hij vakbondscollega's, activisten en projecten in Vlaanderen, Palestina, Zuid-Afrika, Oost-Europa en Latijns-Amerika. In zijn boek Kleine verhalen over solidariteit tref je geen aangescherpte ideologische teksten aan, noch rancuneuze woede, maar vooral betrokkenheid bij mensen die opkomen voor hun en andermans sociale rechten.

Dat begint al in zijn eigen West-Vlaanderen. Nadat de eerste moskee in zijn woonplaats met veel feestgedruis en toespraken van politici geopend was, kondigde het Vlaams Belang aan binnenkort het dorp te bestormen om te ageren tegen de moskee. Vanhoutte startte hierop met zeven burgers de campagne 'Zonder Haat Straat'. Pamfletten werden uitgedeeld en alle burgers konden hun voor of tegen zegje doen.

Iedereen wist wat er ging gebeuren. Nadat de circa 150 aanhangers van het Vlaams Belang het dorp binnenliepen, werden ze verwelkomd door zo'n tweehonderd agenten, duizend buurtbewoners en een horde journalisten. De poging van het Vlaams Belang om de haat aan te wakkeren en verdeeldheid te zaaien, mislukte volkomen.

Vanhoutte bezocht Oost-Duitsland, twintig jaar na de val van de Muur, en beschrijft de wijze waarop de zogeheten Ossies gediscrimineerd en vernederd werden door arrogante Wessies. In Zuid-Afrika liep hij namens de Belgische vakbond mee in een demonstratie van mijnwerkers, in Venezuela ontmoette hij een priester-arbeider, in Columbia trof hij vakbondsleiders aan die bedreigd werden door het leger en in Palestina verbaasde hij zich over de circa vijfhonderd NGO's die in dat gebied actief zijn .

Kleine verhalen over solidariteit zit dicht op de huid van mensen die te maken krijgen met onderdrukking, tegenwerking en met moeizame pogingen om te ontsnappen aan willekeur en uitbuiting. De verhalen zijn mooi en inbeeldend geschreven, afgewisseld door prachtige foto's van Lieven's strijdmakker René van Cauwenberge. Vanhoutte is wars van sensatie en grote utopische dromen. Zijn pennenvruchten getuigen van hoop en strijd tegen alle ellende in. Het is de dagelijkse werkelijkheid pur sang.

titel: Het rancuneuze gif, de opmars van het onbehagen

auteur: Sybe Schaap

uitgeverij: Damon Budel, 2012

isbn: 9789460360473

prijs: € 19,90

pagina's: 282

titel: Hoe de rijken de wereld regeren

auteur: Michael Parenti

uitgeverij: EPO, 2012

isbn: 9789491297199

prijs: € 18,50

pagina's: 200, paperback

titel: Kleine verhalen over solidariteit

auteur: Lieven Vanhoutte

uitgeverij: EPO, 2012

isbn: 9789491297229

prijs: € 15,-

pagina's: 184, paperback, met fotokatern

● Meer achtergrond 2012

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

x - May 11, 2012 - 04:16 pm
Hoi Hans Beerends
Zou mooi zijn als je de genoemde boekjes effe scanned en upload naar Torrentz of Kick Ass torrents of andere bekende torrent site. Van Parrenti is wel te downloaden in het engels.

Home