Filmblik, 18 januari 2012

De Turkse regisseur Nuri Bilge Ceylan heeft een epische film over de dood,
bureaucratie en verloren illusies gemaakt. Met dit noodlotsdrama won hij
vorig jaar de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes.

Na intieme relatiedrama's als Uzak, Three Monkeys en Iklimer wilde Ceylan iets totaal anders. Een groots opgezette film met elementen van een moordmysterie was de bedoeling, maar het is geen echte thriller geworden. Ceylan is een dwarse regisseur die graag om de hete brei heen draait. Hij houdt van ingewikkelde uitweidingen en zijwegen, als kijker moet je daarin meegaan.

Once Upon a Time in Anatolia is als een mystificerende draaikolk, waarbij men als kijker gedwongen wordt allerlei levensvragen onder ogen te zien. De lengte van de film, twee uur en veertig minuten, en het trage tempo nodigen ook uit tot filosofische bespiegelingen.

Een karavaan van drie auto's is op de desolate, wijde vlakten van Anatolië, midden Turkije, op zoek naar een lijk. Politiemannen, een officier van justitie, een arts en nog wat bureaucraten proberen het begraven lichaam te vinden met hulp van de twee daders van de moord.

De hiërarchische verhoudingen tussen de mannen worden uitvoerig getoond, hetgeen de regisseur met veel laconieke zwarte humor heeft gedaan. Als ondergeschikte kan je beter niet meer weten over yoghurt dan je baas, is zo maar een voorbeeld van een koddige dialoog. Voor alles zijn eindeloze procedures. De nutteloze last van bureaucratie toont de nietigheid van het menselijk bestaan, zo lijkt de boodschap.

Op papier komt de handeling nogal prozaïsch over. Toch heeft Ceylan er op geraffineerde wijze spanning en humor in gebracht, zodat het een meeslepend drama is geworden. De nachtelijke tocht wordt in schitterende beelden gevangen. Hoe de makers erin geslaagd zijn om in het donker dergelijke fraaie beeldtaal op te dienen, is een raadsel. Bijzonder is het alleszins.

De reis wordt onderbroken met een intermezzo in een dorp, omdat de vermoeide mannen nu eenmaal ook moeten eten en drinken. Bij het ochtendgloren wordt uiteindelijk het lijk gevonden. Het laatste deel van de film bevat nog wat verrassende uitkomsten die de film extra diepte geven.

Ondanks de lengte van de film en de traagheid van de handeling verveelt Once Upon a Time in Anatolia geen moment. Het is een toegankelijkere film dan zijn vorige werk, waarin de regisseur zich nog wel eens verslikte in zijn hermetische universums. Dit keer lijkt alles op zijn plaats te zijn gevallen. Het eerste meesterwerk van Cylan is een feit.

Ulrik van Tongeren

Once Upon a Time in Anatolia (Contact Film, 2011), vanaf 18 januari in de bioscopen.

● Meer filmrecensies uit 2012

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Home