Eerdere artikelen: 23-07-11 'Dylan is gek' 09-07-11 Rietveld studenten imponeren 28-06-11 De Navo-oorlog in Libië: desastreus, illegaal en mislukt 04-06-11 Geef games niet de schuld 21-05-11 Is cultureel verweer wenselijk? 04-05-11 Stenografen van de macht 17-04-11 Waar Abraham de mosterd haalt 01-04-11 Rust en frust langs de kust 04-03-11 ‘Evacuatie’ Nederlander in Libië verkiezingsstunt? 23-02-11 Dagen van dicatator Khadafi zijn geteld 22-02-11 Captain Beefheart / Don Van Vliet (1941-2010) 01-02-11 Afghanistan in gerommeld! 30-01-11 Beelden van bezetting 18-01-11 Goededag meneer Cohen 13-01-11 Britse agent was zes jaar activist 02-01-11 De oorsprong van de geitenneuker 28-12-10 Twitteren op de vulkaan 21-12-10 De wereld na WikiLeaks' Cablegate 08-12-10 Lennon komt weer tot leven 04-12-10 Elektroshock voor verwarde politici 30-11-10 Media dienen Wikileaks te wikken en wegen 23-11-10 Werkt Google voor jou of werk jij voor Google? 09-11-10 Versoepelde Tabakswet een nog groter gedrocht 28-10-10 Slagveld Uruzgan 21-10-10 Zoektocht naar échte hulp 05-10-10 Zwarte Blok slaat de plank mis 27-09-10 Een goed georganiseerde leugen 14-09-10 Geachte heer Hirsch Ballin, 02-09-10 Oorlog als er vrede dreigt 30-08-10 'Media leiden aan Ninja Turtle-syndroom' 24-08-10 Clash oude en nieuwe media 20-08-10 Wij zijn de (kwaliteits)media spuugzat! 12-08-10 Moratorium bepleit voor verarmd uranium 06-08-10 Censuur in Nederland 17-07-10 Het neoliberale drama 01-07-10 Kirgizië: Geschiedenis van identiteiten 15-06-10 Schreeuw om aandacht van een loyale ambtenaar 05-06-10 De prinsbedelaar en de kindermoordenaars 29-05-10 Beste STEMGERECHTIGDE 26-05-10 Tweeverdieners die erbij willen horen 15-05-10 Raad vertilt zich aan de hulp 24-04-10 Gastvrij Nederland anno 2010 31-03-10 Repressie neemt toe in Rusland 27-03-10 Het individu versus de staat 19-03-10 'Poetin stap op!' 05-03-10 Gooise carrièrejagers veroveren De Pijp 23-02-10 Afghanistan: Gemilitariseerde hulp verkeerd besteed 18-02-10 Politieke onrust duurt voort in Oekraïne 11-02-10 De opkomst van een gargantueske staatskleptocratie 30-01-10 Keizer zonder kleren 27-01-10 Hoge en lage cultuur revisited 22-01-10 WRR neemt hulp op de schop 16-01-10 De laatste utopie van het Vrije Westen 06-01-10 Zestig keer zestig is een uur 31-12-09 Verschuivende Verantwoordelijkheden 25-12-09 Credo van een geboren wereldverbeteraar 12-12-09 De puzzel van West Point 05-12-09 RedRat, terug van weggeweest 14-11-09 Oorlog op het Internet 05-11-09 Media laten Balkenende te gemakkelijk wegkomen 27-10-09 Politiek moet nog wennen aan het burgerinitiatief 18-10-09 Populair Gezelschapsspel 12-10-09 De Nobele Obama 11-10-09 De oorlog van 3 biljoen 01-10-09 Charimarktlectuur: Geen boodschap aan de crisis 26-09-09 Danziger Vrijhaven: Status Aparte 20-09-09 Den Haag fouilleert maar wat 15-09-09 Motief aanslag Karst T. ongewis 12-09-09 Singer legt de armen aan het financieel infuus 09-09-09 RID richt vizier weer op Amsterdamse krakers 04-09-09 60 Jaar NAVO: van defensie- naar interventiemacht 22-08-09 Gekmakende bureaucratie 19-08-09 Een Belgische droom 16-08-09 'Shelter skelter' 09-08-09 Schiphol brandt door 07-08-09 Voedselproductie voorname oorzaak klimaatverandering 20-07-09 Het keurige protest van de participatie-elite 15-07-09 Spirituele politiek 12-07-09 Simon op weg naar weg (on his way to away) 07-07-09 Prins heeft bij de bank een goddelijke taak 03-07-09 Weerbare moslims 30-06-09 Nederland verkwanselt openbaarheid 27-06-09 Veel vrouwen bij protesten in Iran 16-06-09 Toekomst Lissabonverdrag in handen Duits hof 11-06-09 Op weg naar een gezonde economie 05-06-09 Nieuwe strijd om het IJmeer 29-05-09 Heleen Mees, strijdster tegen het rijk der machtelozen 22-05-09 Vreemdelingenbeleid Italië verontrust 19-05-09 Kleine Geschiedenis van de Moraal 09-05-09 Bananenrepubliek Leiden 03-05-09 De Culturele Evolutie 30-04-09 Nationalist mag geen dierenvriend zijn 26-04-09 'Voer actie tegen ontwikkelingshulp' 23-04-09 Red de havenloodsen 18-04-09 RVF: Aanzetten tot stadsguerrilla 13-04-09 De keizer en de astroloog 10-04-09 Proces oorlogsmisdadiger Scheungraber 04-04-09 'Wereld van Obama niet kernwapenvrij' 31-03-09 'Dierenactivist is geen terrorist' 27-03-09 Het Europees mandaat van Els de Groen 24-03-09 Verheerlijking van de oorlog 20-03-09 Slimme energiemeter schendt privacy 17-03-09 Leven achter tralies 12-03-09 Het HCZ-gebouw zit al vol 08-03-09 Hond Vla luidde drama Vrankrijk in 05-03-09 Afscheid van een stadssjamaan 03-03-09 Stop gratis 'meidenprik' 02-03-09 Het spel om de knikkers 27-02-09 Krakers met groen-zwarte vingers 24-02-09 Pleidooi voor verzoening met Aboriginal-stam 21-02-09 Bedrijven in dienst van de Israëlische bezetter 17-02-09 Pessimist tegen wil en dank 10-02-09 Raad van State kraakt wetsvoorstel kraakverbod 07-02-09 Sublieme Digitale Sensatie 30-01-09 We beveiligen ons suf en schieten er niets mee op 27-01-09 Vrankrijk: Lichtpunt bij gedwongen sluiting 24-01-09 België voedt militaire industrie Israël 20-01-09 Richtingenstrijd onder Obama voortgezet 18-01-09 Linkse kritiek op moslimfundamentalisme groeit 10-01-09 De Achterhuisdoctrine 05-01-09 Russisch gasconflict draait om meer dan dollars 04-01-09 Europa de straat op voor Palestijnse zaak Archief 2008 Archief 2007 Archief augustus - december 2006 Archief januari - juli 2006

Ontwikkeling & Solidariteit van Francine Mestrum bevat een overvloed van bekende en minder bekende feiten over ontwikkelingshulp. Analyses met daarin vragen, geconstateerde mislukkingen, gedateerde en gepasseerde strategieën alsmede nieuwe ideeën, utopieën, wensen en hoopvolle visies.

door Hans Beerends  

Met de huidige aanvallen op ontwikkelingshulp vanuit populistisch en neoliberaal rechts zou je bijna vergeten dat veel kritiek op de reëel bestaande hulp van oudsher van links komt. Liberaal rechts in Nederland was maar wat blij dat het pleidooi in 1962 van de gezamenlijke werkgeversorganisaties voor het instellen van een fonds ter financiering van exporten naar landen met te weinig koopkracht door de regering positief ontvangen werd.

Linkse en sociaal georiënteerde kerkelijke organisaties, die al jaren actie voerden voor het geven van ontwikkelingshulp, accepteerden, zij het contre-coeur, deze situatie. Zo ontstond een fonds waarin commerciële belangen de hoofdrol en humanitaire belangen een ondergeschikte rol speelden. Kortom, ontwikkelingsbeleid met een januskop.

Lapmiddel

December 1974 pleitte de net aangetreden Nederlandse ontwikkelingsminister Jan Pronk voor een beleid gericht op veranderingen op het gebied van handel, landbouw en buitenlandse politiek. "Als een dergelijk totaalbeleid niet mogelijk is", voegde hij daar aan toe, "moet je ook niet te veel nadruk leggen op ontwikkelingshulp, want in zo'n geval is hulp niet meer dan een lapmiddel voor de gevolgen van een internationaal economisch proces dat zelf ongewijzigd blijft."

Desalniettemin heeft Pronk in zijn eerste regeerperiode (1973-1977) de hulp drastisch verhoogd tot het befaamde percentage van 0,7 procent. De kritiek van Pronk, gekoppeld aan zijn ijver de bijdrage aan de hulp te verhogen, geeft duidelijk het dilemma aan waar morele voorstanders van hulpverlening mee worstelen. Terwijl men zich terdege bewust is van de noodzaak tot internationale structurele veranderingen, hoopt men door het steunen van projecten de armoede iets te kunnen verminderen. 

Het beleid van Pronk leidde destijds tot felle debatten. In 1979 startte de vereniging wereldwinkels in Nederland in het kader van haar tienjarig bestaan de campagne 'Maak een Begin met Echte Ontwikkelingshulp'. Met die slogan gaven zij aan dat er nauwelijks sprake was van echte hulp maar dat een ander beleid wel degelijk mogelijk was.

Met deze campagne namen de wereldwinkels afstand van Telegraafverhalen over verspilde miljoenen en Afrikaanse dictators die in gouden bedden sliepen. Tegelijkertijd werd afstand genomen van de zogeheten anti-imperialistische groepen die pleitten voor totale afschaffing van de hulp omdat deze huns inziens vooral gericht was op versterking van de westerse economische dominantie.

Naast deze criticasters was er een andere groep die zich, nog los van de onrechtvaardige verdeling van economische groei, keerden tegen het, zoals zij dat noemden, opdringen van de westerse levensstijl.

Welzijn en geluk

In het onlangs verschenen boek Ontwikkeling & Solidariteit van de Belgische sociaal wetenschapster en publiciste Francine Mestrum zie ik veel elementen van de hierboven beschreven politieke worsteling terug. Enerzijds erkent en herkent zij de mislukkingen die door neoliberale critici als Easterly, Moyo e.a. worden aangedragen.

Anderzijds houdt zij in haar inleiding een hartstochtelijk pleidooi voor het blijven zoeken naar wegen die wel op een effectieve wijze kunnen bijdragen aan het beëindigen van de armoede en honger waarin nog steeds één en een kwart miljard mensen, een vijfde van de wereldbevolking, onder gebukt gaat.

In vogelvlucht beschrijft Mestrum de plannen die vanaf begin jaren '60 door VN-organisaties, de Wereldbank en westerse landen gelanceerd werden. Achtereenvolgens het eerste en het tweede ontwikkelingsdecennium in de jaren '60 en '70 met daarin de beloofde 0,7 procent hulp, de Nieuwe Internationale Economische Orde van eind jaren '70, de structurele aanpassingen van de jaren '80, de empowerment benadering van de wereldbank in het jaar 2000, de millenniumdoelen, de conflictbenadering en de daaraan gekoppelde 'humanitaire interventies'.

Vooruitlopend op de verwachte (gedeeltelijke) mislukking van de millenniumdoelstellingen constateert Mestrum reeds een nieuw vertoog. In dit vertoog worden vraagtekens gezet bij het louter nastreven van materiële doelstellingen en komen begrippen als 'welzijn en geluk' op de voorgrond te staan. Welzijn en geluk, zo vreest Mestrum, niet als een gevolg van groeiende welvaart voor iedereen, maar (voorlopig ?) in plaats daarvan.

Hier botst zij, vergelijkbaar met de Nederlandse wereldwinkels dertig jaar geleden, op mensen die zich afkeren van modernisering en vanuit een romantisering van het verleden verlangen naar het in stand houden van of zelfs teruggaan naar de eenvoudige levenswijze van inheemse volkeren. Mestrum keert zich daar fel tegen.

'Arme mensen', zo betoogt zij, 'hebben meer welvaart nodig en voor hen zal ook meer economische groei en sociale bescherming nodig zijn.' Tot haar spijt stelt ze vast dat er hier sprake is van een 'objectieve alliantie van inheemse volken, ontwikkelingsdeskundigen, ecologen, groenen en neoliberale politici die de doelstellingen van ontwikkelingssamenwerking afzwakt en erg subjectief maakt'.

Modernisering

In het hoofdstuk 'Is ontwikkelingshulp wel wenselijk' gaat zij verder uitgebreid in op de voor- en nadelen van modernisering. Ze keert zich tegen rigide antimodernisten en nihilistische postmodernisten en houdt een pleidooi voor het naar eigen inzicht en voorkeur selectief gebruik maken van westerse technologie door volkeren in de derde wereld.

In haar beschrijving van alle, hierboven genoemde, westerse ontwikkelingsstrategieën geeft Mestrum duidelijk aan dat al deze strategieën niet in eerste instantie uitgingen van het armoedeprobleem in de derde wereld maar van de problemen die ontstaan in de westerse wereld als gevolg van deze armoede.

De voor het westen mogelijke nadelige gevolgen als sociale instabiliteit, problemen bij grondstofwinning, het ontstaan van een schuldencrisis, onvoldoende koopkracht voor westerse exportproducten en burgeroorlogen moesten voorkomen worden en liefst in de kiem gesmoord. In de slipstream van dit beleid wordt ook aandacht besteed aan het armoedeprobleem.

Vanuit een liberale en later vanuit een neoliberale visie wordt keer op keer een strategie bedacht en uitgevoerd die het armoedeprobleem wil oplossen zonder dat westerse economische en politieke belangen daar hinder van ondervinden. Dit halfslachtige beleid, zo schrijft zij, komt ook tot uiting bij de gegeven economische adviezen van Wereldbank, IMF en de westerse wereld in het algemeen.

Ontwikkelingslanden wordt geadviseerd en, indien ze een lening wensen, zelfs gedwongen hun grenzen te open te stellen voor investeringen en import, terwijl de westerse industrieën hun groei te danken hebben aan beschermende tariefmuren. Door het westen wordt bij derde wereldlanden aangedrongen tot het ontwikkelen van een parlementaire democratie, maar in alle kapitalistische landen ontstond algemeen kiesrecht pas nadat de industriële ontwikkeling gestabiliseerd was.

Rijke wereld probleem

Op zich is het hoopvol dat de armoede in derde wereldlanden in steeds sterkere mate een probleem vormt voor de rijke geïndustrialiseerde wereld. De economische en politieke noodzaak voor het westen om dit probleem op te lossen vormt tegelijkertijd een politieke kans voor regeringen en bevolkingsgroepen van arme landen.

Regeringen en maatschappelijke organisaties in arme landen kunnen, gebruik makend van het 'rijke wereld probleem', een strategie volgen gericht op het binnen halen van concessies op het gebied van handel, grondstofprijzen, schulden, milieubeheer etc. De zelfbewuste en strijdvaardige houding van opkomende landen als China, Brazilië en India laten zien dat veranderingen mogelijk zijn.

Op welke wijzen arme landen dan gebruik zouden kunnen maken van het 'rijke landen probleem, wordt in dit boek nog te weinig uitgewerkt. In het laatste hoofdstuk 'Naar een nieuwe solidariteit' staat een reeks zinvolle en vaak ook bekende voorstellen als wereldbelasting, de beroemde Tobin Tax, een wereldsolidariteitsfonds etc., maar het blijft een solidaire wensenlijst.

'Alle deze ideeën', zo schrijft Mestrum, 'staan allang op de agenda. Het zijn in hoofdzaak de rijke landen die ze tegenhouden. Om druk uit te oefenen op de regeringen moeten we eerst zelf in onze ideeën geloven. Vandaag is de tijd rijp. De crisis is een uitgelezen kans.' Een strategie om deze ideeën op korte of middellange tot werkelijkheid te maken, ontbreekt jammer genoeg.

Debat

Maar wellicht heeft het niet invullen van een strategie ook een doel. In een voorwoord doet een twintigtal bekende ontwikkelings- en solidariteitspublicisten uit België en Nederland een oproep om te komen tot een hernieuwd debat over ontwikkelingssamenwerking. Er is daarvoor ook een blog in het leven geroepen.

Het boek van Francine Mestrum met daarin een overvloed van bekende en minder bekende feiten, haar analyses met daarin vragen, vraagtekens, mogelijke antwoorden, geconstateerde mislukkingen, gedateerde en gepasseerde strategieën alsmede nieuwe ideeën, utopieën, wensen en hoopvolle visies, lijkt mij daar uitstekend voor geschikt.

De laatste zin van haar boek luidt: 'We hebben de morele plicht optimistisch te blijven en verder te werken aan verandering. Een andere wereld is wel degelijk nodig en mogelijk.' Daar kan ik me helemaal in vinden.

titel: Ontwikkeling & Solidariteit

auteur: Francine Mestrum

uitgeverij: EPO Berchem Belgie

isbn: 978 90 6445 660 2

uitvoering: paperback, 264 blz

prijs: € 20,50

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

WOLFY - March 20, 2011 - 07:26 am
Hulp helpt niet.

hulpverleners helpen meestal zich zelf en of dictators om de macht te behouden.
Dit is mogelijk als je de hulpbehoevende hulpbehoevend houd.
En dit wordt al jaren gedaan.

STOP MET GEVEN en ze worden er uiteindelijk onafhankelijk van en 0031 kan van zijn voedselbanken af. SCHANDE.

Gij zijt gegroet.

pimpernel - October 25, 2010 - 10:36 am
ik kan mij daar ook helemaal in vinden...

.

Naar boven

Naar homepage