|
Voor wie zich afvraagt wat er in de economische wereld toch aan de hand
is, doet er goed aan het boek De utopie
van de vrije markt van Hans Achterhuis te lezen. Daarin analyseert
de filosoof de Atlas Shrugged (1957) van Ayn Rand.
door Ron Kretzschmar
Het heilsverhaal van de Russisch-Amerikaanse filosofe Ayn Ran, dat de
wereld sinds de Val van de Muur drastisch heeft veranderd, wordt door
filosoof Hans Achterhuis in zijn nieuwste boek de 'bijbel van de kapitalisten'
genoemd. In Europa is deze vuistdikke roman onbekend, maar in Amerika
wordt Atlas Shrugged gezien als het belangrijkste boek van de
twintigste eeuw. Het wordt ook wel beschouwd als het Kapitalistisch
Manifest.
Rand
denkt dat de ideale samenleving bereikt kan worden door louter hebzucht.
Het geluk zal alleen gevonden worden wanneer individuen eigenbelang
nastreven, anders kan de juiste balans nooit ontstaan. In die wereld
is geen plaats voor mededogen en solidariteit. Daarvoor dient eerst
de oude wereld met haar destructieve invloed van staatsinterventie te
worden vernietigd. De nieuwe wereld wordt uitgewerkt in het Atlantis
waar de Atlassen, een stalen voorhoede van uitgelezen ondernemers en
producenten, zich bevinden.
Onzichtbare
utopie
Ayn
Rand kreeg machtige vrienden na haar komst naar Amerika, welke zijn
te vergelijken met de Atlassen. Alan Greenspan is één van hen, tot 2006
voorzitter van de Federal Reserve System (Fed), de Amerikaanse Centrale
Bank. Al op jonge leeftijd was Greenspan onder de indruk van Rand. Zij
had invloed op zijn neoliberale ideeën en het beleid bij de Fed. De
banken konden daardoor risico's nemen, die uiteindelijk hebben geleid
tot de kredietcrisis.
Dat
Greenspan zijn gehele leven verblind was door een geloof, werd duidelijk
toen hij uitleg moest geven over zijn aandeel in de kredietcrisis. Hij
beantwoordde in 2008 een vraag van de onderzoekscommissie van het Amerikaanse
Congres met de welbekende 'kennis-van-nu-verklaring': "De meeste
van ons, ik in het bijzonder, zijn geschokt en kunnen het nog steeds
niet geloven."
Ook
in Nederland vernemen we dit soort geluiden. Hoe kan dit? Een utopie
lijkt namelijk niet altijd op een utopie, het lijkt soms meer op een
onontkoombaar gegeven, te vergelijken met de redenering: als het regent
worden de straten nat. Je herkent het zeker niet wanneer die zich ook
bedient van zakelijke en rationele argumenten.
Utopie,
statistiek en politiek
In
de reclamewereld is het een oude wet: Maakt niet uit wat er in het pakje
zit, als het papiertje maar glimt met een mooie kleurige strik er omheen.
Zo bedient het neoliberalisme zich van wetenschappelijke modellen die
geloofwaardig overkomen en zijn onderbouwd met logisch klinkende argumenten.
De
Amerikaanse econoom Milton
Friedman, die zijn naam aan een markteconomische school gaf, heeft
de jonge wetenschap helpen optuigen met modellen die bescherming bieden
tegen politieke bemoeienis. Bij al te veel tegenstribbelen haalt men
de uitdraai van het rekenmodel er bij: Kijk maar, kan niet anders, want
het is zo omdat het zo is.
Voormalig
minister van Financiën Wouter Bos doelde op dit fenomeen toen hij eerder
dit jaar in zijn Den
Uyl-lezing sprak over de 'economenparadox'. Volgens Bos maakt het
niet uit of de (Haagse) economen en politici links zijn of rechts, de
meeste kijken door een neoliberale bril.
Bos
beweert niet alleen dat economen het spel bepalen en dat de politici
er slaafs achteraan lopen, hij zegt ook dat de opleiding economie meer
gebaseerd is op utopie dan wetenschap. 'Door de zuivere modellen
van de economische wetenschap is de stap naar de utopie snel gemaakt',
meent ook Achterhuis. Datzelfde geldt trouwens voor meer wetenschappen.
Dictatuur
van markteconomen
Wanneer
men oplet kan men het fenomeen van Bos geregeld aanschouwen. Een discussie
in het politieke tv-programma Buitenhof,
tussen hoogleraar marktwerking Baarsma, tevens directeur van SEO Economisch
Onderzoek dat is gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam, en de politicus
Roemer (SP) is daar een voorbeeld van.
De
wetenschapper was uitgenodigd om het verkiezingsprogramma van de SP
objectief en kritisch te analyseren. De discussie draaide om de ontslagbescherming
en het minimumloon, waar de partij principieel niet aan wil tornen.
De wetenschapper nam een neoliberaal standpunt in. Ze haalde halverwege
een berekening van het Centraal Planbureau aan om haar betoog te ondersteunen:
"U begrijpt het niet, het kan niet anders!"
De
confrontatie verliep als een discussie tussen twee concurrerende politici
in verkiezingstijd met diametraal tegenovergestelde ideeën. Afschaffen
van ontslagbescherming en minimumloon is een politieke keuze, daar kan
je het mee eens zijn of niet. Wel is zeker dat afschaffen ten koste
gaat van de laaggeschoolde onderkant; dat zijn de mensen waar de partij
van Roemer zegt voor op te komen.
Wetenschappelijk
is ook niet duidelijk of afschaffing van het ontslagrecht en het minimumloon
wel zo gunstig is voor de arbeidsmarkt. De onderzoeken waar de hoogleraar
aan hecht, tonen aan dat afschaffing weinig verschil maakt voor het
werkloosheidcijfer op de lange termijn.
Wereldrevolutie
Een
constante is dat het neoliberalisme, zoals Ayn Rand predikt in Atlas,
altijd ten koste gaat van de zwakkeren. In de Derde wereld toont het
zijn gewelddadige kant om zijn zin te krijgen. Hoe Amerika in de jaren
'70 in Chili intervenieerde en dat als experiment gebruikte, lijkt sterk
op de ideeën van Atlas.
Milton
Friedman toonde destijds aan dat politiek en economie vloeiend in elkaar
overlopen, en hield als adviseur de regering van Pinochet voor om met
een economische 'schokbehandeling' het land af te breken om het vervolgens
weer op te bouwen. Dit om het land een nieuw leven te schenken.
Gebruik
maken van de kwetsbare positie van de zwakkeren met het neoliberale
principe van de 'schokbehandeling' werd in 2004 na de tsunami ook in
Zuidoost-Azie toegepast. Lokale autoriteiten gebruikten het enorme bedrag
aan ingezameld hulpgeld om bouwprogramma's door te drukken ten koste
van de ontredderde bevolking.
Voorafgaand
aan de tsunami weigerden die hun leefvormen met de eeuwenoude tradities
op te geven om plaats te maken voor commerciële projecten met hotels
en luxe koopappartementen. Met succes, maar na de verwoestende tsunami
en het gebrek aan hulp dropen de bewoners verslagen af.
titel: Utopie van de vrije markt
auteur:
Hans Achterhuis
uitgeverij:
Lemniscaat
isbn:
9789047702573
prijs:
€ 17,95
uitvoering:
paperback, 320 pag.
-
- - - - - - - - - - -
-
- - - - - - - - - - -
Geef
je mening:
pimpernel - August 02, 2010 - 03:37 pm
ME TARZAN YOU CARTOON !!!!!!!
mammeloe (zonder tarzan) - August 01, 2010 - 12:41 pm
Om de huidige wereld en rol van Amerika te begrijpen, is dit boek relevant: Rubicon van Tom Holland
pimpernell - July 30, 2010 - 10:29 pm
Boeken - http://gemi.st/10872700 Bulluma!! eigenlijk verplichten kost en om het jaar opnieuw lezen of zien.
Adam Smith - July 30, 2010 - 10:30 am
Hallo Hoi (hieronder)!
Achterhuis beschrijft het nauwelijks bekende utopische karakter van het neoliberalisme, hij beschrijft in mindere mate de gevolgen; die zijn ons wel bekend.
Hoe te verklaren dat bij een van origine sociaaldemocratische politieke partij als de PvdA, veel economen (niet alle!) een neoliberale kijk hebben op de wereld? Die weten het verschil tussen de politieke kleuren niet, anders zitten ze niet bij de “verkeerde partij”. Ze hebben dus geen besef van de politieke geschiedenis en het verschil tussen wetenschap en politiek hebben ze nooit beseft als je ze als je wel eens hun geloofsbelijdenis als “freischwebende intelligenz” hoort verkondigen.
Dan kan je beter op de VVD stemmen, dan weet je tenminste wat je krijgt.
fietspomp - July 29, 2010 - 12:57 pm
Jacques Ellul: Money and Power
http://www.jesusmanifesto.com/wp-content/uploads/ellul/money.pdf
Hoi - July 29, 2010 - 12:17 pm
Wie leest die shit nog ? Allemaal al bekend. Voor de mensen die toch al nooit lezen had Achterhuis beter een strip boek kunnen maken
over het onderwerp.
Adam Smith - July 24, 2010 - 08:20 pm
Als de NS vanaf het begin van de verzelfstandiging nog een spoorlijn er naast hadden gelegd, dan had er concurrentie kunnen ontstaan; dat is dat gedoe met die ‘onzichtbare hand’ enzo.
jane - July 24, 2010 - 07:22 pm
Waarom is dat zo natuurlijk?
Tarzan & Mammeloe - July 24, 2010 - 01:27 pm
natuurlijk reden de treinen vroeger niet op tijd.
ron - July 23, 2010 - 03:41 pm
Mammaloe… was mijn antwoord op maduraatje over de NS iets te veel van Vroeger-Was-Alles-Beter?
Maar gelukkig voor mij, want nostalgie is natuurlijk niet goed, staat het internet bol van het soort artikelen als deze uit het Historisch Nieuwsblad (2010): een historisch overzicht van de ellende bij de NS sinds de introductie van de marktwerking.
http://www.maartenonline.nl/00/mt/nl/0/artikel/print/26580/De_mislukte_heruitvinding_van_de_NS.html
Mammeloe - July 23, 2010 - 12:01 pm
Ron,
Vroeger reden de treinen ook al niet op tijd.
ron - July 22, 2010 - 01:41 pm
@Keesjemaduraatje
Achterhuis beschrijft het utopische karakter waar het neoliberalisme op is gebaseerd. In dit geval een omkering van het uit de hand gelopen orthodox marxisme van de jr 70.
De laatste jaren is er menig publicist en denker geweest die de gewelddadige ontsporingen van het neoliberalisme heeft beschreven: ook het neoliberalisme heeft zijn “Killing Fields”. Zie bv Thomas von der Dunk Of: Cyrille Offermans en vele, vele anderen.
Maar hier gaat het om Nederland. In de top-15 staan alleen markteconomen en zij kennen maar één methode: de markt. Als de NS (ik trein veel) een staatsbedrijf gebleven was, had die slechter geweest dan nu? Op tijd rijden was voor 1995 geen probleem en het materieel was beter (laatst gingen de deuren weer niet open, die zaten vast, en ik miste mijn aansluiting – laten we het maar niet hebben over de wissels etc).
De PTT? Het leger van “working poor” (± 700.000 mensen werken onder het minimumloon, zij werken veelal meer dan 40 uur en houden niets over) zal na het laatste massaontslag van de TNT (als gevolg van marktwerking) uitbreiden.
De energiebedrijven? Sinds de marktwerking zijn die vooral onderwerp van de “intensieve financiële toezichthouderij” geworden.
Is het leven door marktwerking goedkoper? Dat zal (na de kredietcrisis) nog duurder worden.
Keesjemaduraatje - July 22, 2010 - 11:37 am
Helaas geeft Achterhuis geen alternatieven. Wil hij dat de staat voor alles verantwoordelijk is? Milton Friedman zegt dat juist staatsingrijpen de prijzen hoger maakt. Daarom is hij voor het volledig vrijgeven van alle drugs, want verbieden drijft de prijs op.
Als de PTT, energiebedrijven en NS staatsbedrijven waren gebleven, waren dan de prijzen nu hoger of lager geweest? En zouden de treinen dan meer of minder op tijd rijden.
Het probleem van de laaggeschoolde onderklasse in Nederland is volgens mij juist dat ze niét werken. Daarom worden er nu Polen binnen gehaald om het werk te doen. De staat zet de laaggeschoolde Nederlanders niet aan het werk. Kan het neo-liberalisme dat wel?
pimpernell - July 20, 2010 - 06:27 pm
http://player.omroep.nl/?aflID=10886749&silverlight=true
Co Smick - July 20, 2010 - 03:32 pm
Het neoliberalisme is een primitieve geloofsleer die is gebaseerd op diepgewortelde instinkten. Maar dat is het socialisme ook. De mens is zogezien een slagveld aan ingeschapen aandriften dat zich op allerlei manieren kan ontwikkelen. De liberale marktwerking maakte met dank aan de technische vooruitgang een ontieglijke diversiteit aan produkten mogelijk. Maar het sociale leven van mensen is van een andere orde.
Joost - July 20, 2010 - 02:21 am
Dat een moeder van vier niks vrije keus vindt is wel vrij voorspelbaar. Voor die overmaat aan kinderen heeft ze uiteraard niet gekozen. Voor het in een achterstandssituatie geboren laten worden van die kinderen heeft ze al helemaal niet gekozen: dat kwam gewoon aanwaaien, niet willen werken en daar was het ineens. En die financiële problemen die het gevolg waren van alles dat haar overkwam kan ze al helemaal niks aan doen: dat overmatig postorderen kwam door een gat in de hand en dat is een erkend medisch probleem.
Maarten - July 18, 2010 - 09:25 am
Hardnekkige neoliberalen jammeren nog steeds "Ja maar, Gordon Gekko zei 'Greed is good'." Een citaat buiten de context, waarbij de context een linkse film is. Dat getuigt nou niet bepaald van out-of-the-box denken, zeg maar gerust: daarvoor is nodig een zeer beperkt denk-frame.
Eigen belang en andermans belang zijn geen absolute tegenstellingen. Hoogmoed komt voor de val. De huidige toestand is testament aan de menselijke feilbaarheid. Geen theorie zo waterdicht, of het vereist constant onderhoud. De vragensteller ('hoe kan dit?') is wijzer dan de antwoordgevers.
Wie gaat Ayn Rand achteraan? Ayaan.
mammeloe - July 17, 2010 - 10:55 pm
Als je financiële problemen hebt of mensen kent die daarmee worstelen
Wiens schuld is dat dan?
Individuen het systeem
Als je ratten in een veel te klein hok zet en ze gaan elkaar bijten, wijs je dan de individuele rat aan als verantwoordelijke voor zijn eigen leven of kom je tot de conclusie dat degene die ze in een veel te krappe ruimte heeft gezet, de veroorzaker van de chaos is? En afhankelijk van dat antwoord ga je dan handelen.
In het geval je denkt dat de individuele rat de verantwoordelijke is voor het bijtgedrag zul je hem in therapie doen, zijn tanden afzagen, hem drogeren, zijn bek dicht tapen etc.
In het geval je ziet dat de omstandigheden verantwoordelijk zijn voor het geweldadige gedrag zul je degene die d ratten in hun situatie heeft gebracht ontkrachten dan wel uitschakelen en de ratten vrij laten.
Wij zijn als mensheid tijden bezig geweest met de eerste ‘oplossing’ die ons alleen maar in gevangenschap heeft gehouden en ons nog meer van onszelf heeft weg doen drijven.
Als jij in financiële problemen zit, dan ligt dat NIET aan jou.
Zo, die is even slikken zeker? Nog maar een keer dan..
Als jij in financiële problemen zit, dan ligt dat NIET aan jou.
Geen vrije keuze
Het is het systeem dat bepaalt dat degenen met geld rijker worden en degenen die minder hebben, armer worden. Zolang iedereen maar met zijn hoofd naar beneden zijn eigen persoonlijke leventje op orde probeert te krijgen, en het hoofd niet opheft om zich heen gaat kijken, verandert er nooit wat.
Dit is de grond waarop ons leven is gebaseerd. Je bent OF een uitbuiter OF je wordt uitgebuit. Hier is GEEN persoonlijke keuze in mogelijk, net zo min als de rat de keuze kan maken een ommetje te gaan maken buiten zijn kooi, TENZIJ degene die hem er in heeft gezet, hem er met zijn toestemming uit laat.
Ik heb dit onderstaande verhaal, waarin exact wordt beschreven hoe ons financiële en monetaire systeem in elkaar zit, voorgelezen aan mijn kinderen en gevraagd wat volgens hen de oplossing was. Als een kind het kan bedenken, dan kunnen wij samen de wereld veranderen. Als je het verhaal van het elfde schijfje goed leest en laat doordringen snap je, waarschijnlijk voor het eerst, ons monetaire en financiele systeem. Het is niet ingewikkeld, het is verbazingwekkend eenvoudig en je krijgt het op school en in de krant niet zo uitgelegd. Daar houdt men ons een ander verhaal voor. Een ingewikkeld verhaal waar de samenhang tussen de verschillende componenten ontbreekt. De werkelijkheid is gelukkig simpel.
Stuur deze simpele mail gerust door als je het hout vindt snijden. Zie je het anders, vertel het me.
Auteur: Eugenie – Moeder van vier
.
Naar
boven
Naar
homepage
|
Print
deze pagina 