Het is geen aardschokkend nieuws dat Italië politiek en economisch corrupt is. En dat de politieke klasse het land vaak aan de rand van de afgrond heeft gebracht. Il Divo handelt hierover, de beste politieke film sinds vele jaren.

Regisseur Paolo Sorrentino heeft in een wervelende en vlijmscherpe vertelling deze failliete politieke cultuur vastgelegd. Spin in dit politieke web was decennia lang de christendemocratische politicus Giulio Andreotti (1919). Hij vormt het angstaanjagende centrum van Il Divo.

Het onderwerp van de film is labyrintisch met veel personages. Daarom is er een begrippenlijst geplaatst aan het begin van de film: de terreurgroep Rode Brigades, vrijmetselaarsloge P2, en Tangentopoli worden verklaard. Tijdens de film worden we nog op de hoogte gehouden van de status van diverse belangrijke personages.

Grote verdienste van Il Divo (mannelijke diva) is dat de uiteenzetting van de ineenstrengeling van politiek, zakenleven, het Vaticaan en de maffia op een inzichtelijke wijze gebeurd is, zonder in versimpelingen te vervallen. Maar de ceremoniemeester en centrale figuur en grote overlever waar alles om draait is Andreotti. Hij is de belichaming van een doodzieke en door corruptie aangevreten politieke cultuur.

Toni Servillo in de formidabele hoofdrol speelt Andreotti als een sfinx, bijna emotieloos, met een zweem van cynisme zet hij de politicus neer. In het begin lijkt hij op een groteske karikatuur; door make-up en door het acteren worden de trekken van de politicus extra sterk aangezet. Hij oreert alsof hij een buiksprekerpop is. De banaliteit van het kwaad werd zelden zo overtuigend in een rolprent neergezet.

Andreotti was een bijna gezichtloze bureaucraat die vanaf 1945 de Italiaanse politiek beheerste. Hij zat in drieëndertig regeringen en was zeven keer minister-president. Na de tekstintroductie wordt op de tonen van popmuziek een reeks moordaanslagen op politici, bankiers en journalisten getoond. Daarop volgend komt het gekwelde hoofd van Andreotti in beeld, de minister-president heeft hoofdpijn. Zijn voortdurende hoofdpijn is een komisch terugkerend element in het verhaal.

De film begint begin jaren '90 wanneer hij zijn laatste regering leidt (1991-1992). Vanaf 1996 raakt hij verstrikt in een reeks jarenlang durende processen. Hij wordt onder meer beschuldigd van medeplichtigheid aan de moord op de journalist Mino Pecorelli. Ook wordt hij veroordeeld wegens vriendschappelijke banden met de maffia. Hij werd overigens voor deze vermeende wandaden vrijgesproken door de hoge gerechtelijke macht.

Het verhaal is doorsneden met flashbacks uit het verleden, sleutelscènes uit het politieke bestaan van Andreotti. Zoals de ontvoering en moord door de Rode Brigades op zijn eeuwige rivaal Aldo Moro. In de film lijkt de dood van Moro een van de weinige dingen te zijn die hem kwelt. Tekenend is het feit dat Andreotti nog steeds leeft, terwijl zijn politieke rivalen onder de grond liggen.

De suggestie dat hij iets te maken heeft gehad met die politieke moorden zit levensgroot verwerkt in Il Divo. De banden tussen belangrijke politici en de onderwereld is een belangrijk element in het verhaal. Dat vooral de christendemocraten hier een rol in speelden, was gebaseerd op hun strategie om de communisten buiten de regeringsmacht te houden.

Andreotti blijft ondanks al deze feiten en gissingen een duister raadsel. Alsof de staatsman verkeert in een andere dimensie, ver weg van de dagelijkse beslommeringen van de gewone stervelingen.

Regisseur Sorrentino wou geen saaie, langdradige bespiegeling maken over de Italiaanse politiek. De film is opgezet als een labyrintische opera met subliem camerawerk en montage. Met veel humor en sarcasme wordt de Italiaanse politiek en de wereld daaromheen verbeeld. Popmuziek, Sibelius en de muziek van Teho Teardo geven een ijzersterke muzikale ondersteuning voor deze adembenemende en briljante vertelling.

De Italiaanse cinema heeft een traditie van goed gemaakte politieke films, al is dat al lang geleden. Francesco Rosi is nog steeds de grote meester van de Italiaanse politieke film, titels als Il Caso Mattei, Lucky Luciano en Cadavere eccelenti  zijn nog steeds modellen van hoe een politieke film gemaakt moet worden.

Paolo Sorrentino zal hoogstwaarschijnlijk de opvolger worden van de grote Rosi. De tweede film van Sorrentino, Le Consequenze Dell'Amore uit 2004, was al een vingerwijzing voor het filmische talent van de regisseur. In dit stille maffia-drama speelt de fantastische acteur Toni Servillo de hoofdrol.

In de jaren '90 kwam Silvio Berlusconi aan de macht. Op de puinhopen van Andreotti bouwde hij zijn eigen corrupte regime. Ook Berlusconi was talloze malen de gerechtelijke macht te slim af. Er zijn griezelige parallellen tussen beide staatsmannen te trekken. Berlusconi is ondertussen al voor de derde keer regeringsleider, en lijkt evenals Andreotti niet uit het centrum van de macht weg te slaan.

Wat Andreotti betreft, hij werd benoemd tot senator voor het leven. Op dit moment zit hij in twee belangrijke commissies, een daarvan behandelt de bescherming en bevordering van de mensenrechten. Ironisch is het feit dat deze ultieme overlever die de mensenrechten aan zijn laars lapte nu deze eerbare functie bekleedt.

Ulrik van Tongeren

Il Divo (Cinemien), nu in de bioscopen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Wat vind jij van deze film?

Naar boven

hghg