1ddRavagedigitaal 19 augustus 2009dPrint deze pagina | |
|
De manier waarop maatschappelijke organisaties en opinieleiders met de crisis omgaan is het jongste voorbeeld. Nederland is ondanks - of misschien wel dankzij - die crisis langzamerhand volledig ten prooi gevallen aan wat Martin Bril in een column in de Volkskrant nog heeft weten te typeren als 'een pijnlijke lulligheid'. Onze volksvertegenwoordiging heeft niets beters kunnen verzinnen dan een onderzoekscommissie, die ons in lengte van maanden of jaren moet vertellen hoe het allemaal zo gekomen is. Ondertussen zit het hele volk gelaten te wachten op de ene charlatan na de andere met de boodschap dat we het ergste nu wel gehad hebben. (En op de Jackpot van de zoveelste loterij natuurlijk.) PerspectiefWat een verademing is het dan te ontdekken dat er zo dichtbij en nota bene in dezelfde taal nog wél wordt nagedacht en gediscussieerd, ja zelfs schaamteloos wordt gedroomd. Het mondiale uitzendkantoor van Dirk Barrez en John Vandaele, dit jaar een hit in de fameuze debattenreeks tijdens de Gentse Feesten, geeft daar op overtuigende wijze blijk van. Het boek gaat over de effecten van de recente mondialisering op de internationale arbeidsverdeling en de sociale omstandigheden in diverse delen van de wereld. En hoewel het al ongeveer af moet zijn geweest toen de steenpuist van de financiële markten het afgelopen najaar openbarstte, hebben de auteurs alle mogelijke moeite gedaan om een perspectief te bieden op de wereld na de crisis. De titel slaat op het verschijnsel dat menselijke arbeid - mede door de stroomversnellingen in de informatietechnologie - meer dan ooit in de geschiedenis opgedeeld, uitbesteed en verplaatst kan worden en daardoor nu doodgewone koopwaar is, met vooral negatieve gevolgen voor degenen die afhankelijk zijn van wat die koopwaar op de markt waard is (pp. 77-79; 97-99). De ondertitel Waardig werk in tijden van globalisering en crisis verwijst naar de internationale campagne die op 7 oktober 2008 onder auspiciën van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) van start ging en die in België wordt gedragen door een coalitie van vakbonden (ACV, ABCVV en ACVLB) en maatschappelijke organisaties met 'internationale solidariteit' hoog in het vaandel. Gevolgen mondialiseringHet boek is een initiatief van die coalitie en hoewel de uitgeverij geen mededelingen doet over de zakelijke kanten van haar samenwerking met de betrokken organisaties, is het wel tamelijk opvallend dat bij alle harde noten die worden gekraakt die laatste vrijwel constant de handen wassen in onschuld. Maar dat neemt niet weg dat het een schat aan informatie bevat en bij uitstek geschikt is voor een breed publiek. Kom daar eens om in Nederland, waar academici zich omwille van hun carrière bij voorkeur uitdrukken in het Engels en uitgevers zich bij dit soort 'moeilijke' onderwerpen slechts wagen aan auteurs die al aan de andere kant van de oceaan zijn doorgebroken. Het Mondiale Uitzendkantoor valt uiteen in drie hoofddelen: 1) Van nu en vroeger; 2) De werkende mens in tijden van globalisering en 3) De weg naar waardig werk: aanzetten en ambities. De auteurs zijn niet alleen beroepsmatig door de wol geverfd, maar hebben ook de anti- (of, zo u wilt) anders-globaliseringsbeweging op de voet gevolgd, zodat ze allerlei ervaringsfeiten en inzichten uit die kring overtuigend voor het voetlicht kunnen brengen. Zo is om te beginnen - ook gezien de ontreddering die we om ons heen zien vanwege het overheersend gebrek aan historisch besef - zeer verhelderend dat Barrez en Vandaele een parallel trekken met 'de eerste mondialisering', van de tweede helft van de 19e eeuw tot in de jaren '30 van de afgelopen eeuw, en er bijvoorbeeld op wijzen dat ook toen de dynamiek van (veel te vrij gelaten) financiële markten fnuikend is geweest. Voor wie zich al eens in de oorzaken van de huidige crisis heeft verdiept, zijn hun conclusies over de kenmerken en gevolgen van de recente, tweede, mondialisering overigens geen verrassing: de vruchten ervan zijn en worden nog altijd, zowel op internationaal als op nationaal vlak, zeer ongelijk verdeeld, de winsten van het kapitaal gaan ten koste van de factoren arbeid en milieu en zowel de samenleving als de politiek in landen als België zijn onder dat alles 'dramatisch passief' (p. 101) gebleven. Ecologische kwestieDe auteurs benadrukken als het grootste verschil tussen de twee processen van mondialisering 'de ecologische kwestie', maar ze gaan wel erg kort door de bocht, wanneer ze die meteen - in de titel van hoofdstuk 13 (p. 153) - benoemen als 'een sociale kwestie'. Wreekt zich hier dan toch weer de al sinds het eerste rapport van de Club van Rome (1972) bekende spanningsboog tussen het domein van het sociale (de rechten van de mens) en dat van de aarde als bron van leven? Opmerkelijk is in ieder geval dat wel even aandacht wordt besteed aan Herman Daly als de grondlegger van de ecologische economie en aan de ecologische voetafdruk als veelbetekenende maatstaf (p. 160), maar dat dit later in het boek niet wordt uitgewerkt. Het perspectief in het derde deel is vooral gebaseerd op de gedachte dat de crisis een uitgelezen kans biedt om bakens te verzetten en de wereld te herscheppen. De grote droom die ons wordt voorgeschoteld is een 'groene wereldeconomie die massaal groene banen schept' (p. 282) en uiteraard is dat een economie waar het Waardige Werk van de IAO wordt gerespecteerd. Dat laatste betekent concreet: vrij gekozen werk, inkomen dat de gezinsbehoeften dekt, sociale bescherming en sociale dialoog, vrijheid van vereniging, recht op collectief onderhandelen en uitbanning van kinderarbeid, dwangarbeid en discriminatie. Uit alle hoeken en gaten van de wereld zijn aanwijzingen verzameld dat die droom geen utopie hoeft te zijn. Van Obama's keus van Steven Chu als minister van Energie en de Chinese wet op de arbeidsarbritage tot de Alliantie voor jobs en milieu in Duitsland en 's werelds grootste recht-op-loonprogramma (p. 188) in India. Zelfs 'volledige werkgelegenheid' wordt weer uit de oude doos gehaald, nota bene als topprioriteit (p. 255). Alsof dat idee niet juist model staat voor de oude economie en voor theorieën die langzamerhand hebben afgedaan. (Niet voor niets wordt elders in het boek gepleit voor een basisinkomen, als middel tot herverdeling.) ZelfcensuurBij elke droom hoort waarschijnlijk een vorm van zelfcensuur en dan maakt het niet uit of er sprake is van opzet, een blinde vlek, onnavolgbaar redeneren of wat dan ook. In dit geval val ik over twee nalatigheden: het gebrek aan aandacht voor de belangentegenstellingen tussen arbeiders in verschillende landen en de verdwijntruc met de fysieke grenzen van de economische groei. Het eerste onderwerp ben ik eigenlijk alleen uitdrukkelijk tegengekomen in het vraaggesprek met secretaris-generaal Guy Ryder van het Internationaal Vakverbond (p. 269). Ik vind dat nogal mager en als je het bewust niet wilt hebben over zoiets als de (mede)verantwoordelijkheid van ons, consumenten in welvarende landen, voor de schending van arbeidsrechten en milieurampen in productielanden zoals China, leg dat dan maar uit. Het tweede onderwerp ligt natuurlijk evenmin lekker in een positief gestemde campagne, zeker nu we het allemaal zo moeilijk hebben. Maar toch. Als je de mond vol hebt van ongelijkheid en de noodzaak van herverdeling, kun je toch niet zo maar buiten beschouwing laten dat een flink deel van de wereldbevolking al een paar decennia op te grote voet leeft en blijft interen op voorraden waar anderen ook recht op hebben? Als arbeidsrechten altijd en overal geldig zijn, zoals de campagne voor waardig werk impliceert, geldt dat ook voor andere rechten en dan kun je de ene (her)verdeling niet losmaken van de andere. Vanwege met name die twee tekortkomingen klinkt mij de constatering, op het eind van het boek (p. 302), dat 'het moment' rijp is voor 'sociale actie' nogal ongeloofwaardig in de oren. Want daarmee is nog lang niet gezegd dat de samenleving ook daadwerkelijk aan die actie toe is. En wat de Nederlandse vakbeweging betreft: die lijkt op het ogenblik helemaal nergens rijp voor.
Titel: Het mondiale uitzendkantoor; Waardig werk in tijden van globalisering en crisis Auteurs: Dirk Barrez en John Vandaele Uitgeverij: EPO-Berchem (B.), 2009 ISBN: 978 90 6445 000 6 Prijs: €20,00
-
- - - - - - - - - - -
-
- - - - - - - - - - -
hghg
|