De komende week vindt in Amsterdam het hoger beroep plaats in de zaak Ahmed Isa al-J, die beschouwd wordt als de veroorzaker van de Schipholbrand. Nabestaanden en actiegroepen eisen met een campagne vrijspraak voor de man. Niet de Lybiër maar de overheid is verantwoordelijk.

door Vincent de Jong en Jo van der Spek

Oktober 2005 verloren elf migranten zonder verblijfstitel het leven en raakten er veertig levenslang psychisch beschadigd door een verwoestende brand in het uitzetcentrum Schiphol-Oost. Van de elf doden waren er twee afkomstig uit Suriname, twee uit Turkije, twee uit Oekraïne en verder één uit Roemenië, Georgië, Bulgarije, Libië en de Dominicaanse Republiek.

Op maandag 10 augustus begint het hoger beroep van de Schipholbrand. De Libiër Ahmed Isa Al-J. ging namelijk in juni 2007 in beroep tegen zijn veroordeling tot drie jaar voor 'voorwaardelijke opzet' in de brandstichting. All Included en M2M (Migrant to Migrant) steunen Ahmed Isa en de overlevenden van de Schipholbrand met een campagne.

De eerste week van de campagne vond plaats in april 2009. Het hoger beroep zou toen plaatsvinden maar werd op het laatste moment uitgesteld tot augustus. Doel van deze campagne is de Schipholbrand weer terug te brengen tot waar die hoort te zijn: bij de verantwoordelijke overheid. Ahmed Isa wordt namelijk door de overheid als zondebok gebruikt om zelf buiten schot te blijven.

Geen verantwoording

Er is al veel gezegd en geschreven over de Schipholbrand. Wat is dan nog de meerwaarde van nog meer rapporten en campagnes? De ernst van de ramp is bekend. Nederland haalde op 26 oktober 2005 internationaal het nieuws. Hoe kon een gevangenisbrand in een westers land zoveel doden en gewonden tot gevolg hebben?

Op 21 september 2006 namen minister Donner (Justitie) en Dekkers (VROM) ontslag naar aanleiding van de brand. De Onderzoeksraad voor Veiligheid van Pieter van Vollenhoven had geconcludeerd dat er minder of geen doden waren gevallen als de overheid haar eigen brandveiligheidsvoorschriften had nageleefd. De Dienst Justitiële Instellingen van het Ministerie van Justitie werd als hoofdverantwoordelijke gezien.

Donner –vier jaar minister van Justitie- voelde zich echter niet verantwoordelijk en probeerde vóór publicatie namens de regering tevergeefs de conclusies van de Onderzoekscommissie te verzachten. In zijn ontslagrede verklaarde hij ontslag te nemen uit piëteit met de slachtoffers en om een debat mogelijk te maken over de mate van overheidsaansprakelijkheid bij dergelijke rampen. Een debat dat vervolgens nooit gevoerd is. En een gevallen minister die vijf maanden later in de hoedanigheid van minister van Sociale Zaken weer ongeschonden ten tonele verscheen.

Aftreden lijkt moedig, maar niet als het gepaard gaat met het ontlopen van verantwoording. Ondanks het opvolgen van aanbevelingen van de Onderzoeksraad over het verbeteren van de brandveiligheid in 103 penitentiaire inrichtingen weigerde de regering tot een jaar na de ramp (!) de conclusie van de raad te onderschrijven.

De Tweede Kamer oefende echter zware kritiek uit en eiste van het kabinet dat alsnog verantwoording afgelegd zou worden voor de fatale fouten die leidden tot de brand in het cellencomplex, ook al waren de ministers Donner en Dekker afgetreden. Pas op 25 oktober 2006 erkende de regering schoorvoetend dat er bij de Schipholbrand vermoedelijk minder of geen doden waren gevallen als de overheid zijn eigen brandveiligheidsregels had nageleefd.

Free Ahmed Isa!

Ahmed Isa is de enige veroordeelde in het hele Schipholdossier. Hij zou door het wegschieten van een sigarettenpeuk schuldig zijn bevonden aan de brand. Overige overheidsinstanties of -personen die betrokken waren bij de brand in het cellencomplex werden niet vervolgd.

Het Openbaar Ministerie besloot geen strafrechtelijke sancties te nemen tegen de Rijksgebouwendienst, de Dienst Justitiële Inrichtingen, de brandweer, de directeur van het cellencomplex en twee bewaarders. Hoewel er 'heel veel zaken niet op orde' waren, zou er onvoldoende basis zijn om te vervolgen.

Ahmed Isa is de zondebok van de Schipholbrand. Hij is door het Openbaar Ministerie (met minister Donner als eindverantwoordelijke) na een coma van negen dagen zeer zwaar onder druk gezet om een verklaring van schuld af te leggen. De beschuldiging van brandstichting en dood door schuld ten aanzien van Ahmed Isa zijn bedoeld om de eigen verantwoordelijkheid van de ministers te ontlopen.

Ahmed Isa is door de rechter tot drie jaar veroordeeld terwijl de politiek verantwoordelijken vrijuit gaan. De advocaat Damman van Ahmed Isa spreekt van een politiek proces. De Nederlandse Hoge Raad besloot in 2007 dat Donner en Verdonk niet vervolgd konden worden omdat ze 'in dienst van de overheid' handelden.

Begin dit jaar werd bekend gemaakt dat de aanklacht wegens wrede en onmenselijke behandeling voor, tijdens en na de brand van slachtoffers en overlevenden van de Schipholbrand behandeld gaat worden. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft het verzoek tot vervolging van minister Donner en voormalig minister Verdonk gehonoreerd. Het is onbekend wanneer deze zaak zal spelen.

Criminalisering migranten

De ramp is niet veroorzaakt door een sigarettenpeuk, maar door het criminaliseren van migranten door de politiek. Het is de politiek die begin 2002 migratie als een veiligheidsthema is gaan beschouwen en een enorme hausse aan brandonveilige vreemdelingengevangenissen heeft bewerkstelligd -snel en goedkoop. Hierbij werden bewust allerlei veiligheidsvoorschriften aan de kant gezet.

All Included en M2M zien de schaamteloze veroordeling en behandeling van Ahmed Isa als een voortvloeisel van het afschrikkingsbeleid waar het migratiebeleid op is gebaseerd. Na de Schipholbrand is er even een opleving geweest van aandacht voor de schending van mensenrechten die in vreemdelingendetentie plaats vindt. Maar even snel waren we terug bij af en bleef Nederland op dit terrein het meest repressieve land in de Europese Unie.

De afgelopen drie jaar verschenen diverse vernietigende mensenrechtenrapporten over het Nederlandse migratiebeleid. Zo veroordeelt het Europarlement veroordeelt in december 2007 de vreemdelingendetentie in scherpe bewoordingen en uit het Comité ter Voorkoming van Foltering van de Raad van Europa februari 2008 08 zware kritiek op de vreemdelingendetentie.

De Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbeleid, het hoogste adviesorgaan aan de regering inzake het gevangeniswezen, noemt in juni 2008 de praktijk in vreemdelingendetentie vaak onwettig, terwijl Amnesty International in juni 2008 onze vreemdelingendetentie scherp veroordeelt en de beloofde versoepeling van het detentieregime door staatssecretaris Albayrak onvoldoende acht. De Raad van Europa tenslotte bekritiseert maart 2009 de vreemdelingendetentie.

Nieuwe feiten Schipholbrand

Ondanks deze harde kritiek gaat de jacht op illegalen door. Ahmed Isa vecht echter terug: hij gaat in hoger beroep. Het Openbaar Ministerie bleef hameren op dood door schuld door brandstichting. De rechtbank in Haarlem nam dit in haar vonnis echter niet over: Ahmed Isa had niet de 'vooropgezette bedoeling' brand te stichten, maar had kunnen weten dat het wegschieten van een peuk tot brand zou leiden. Deze veroordeling berustte mede op de belastende verklaring van Ahmed Isa, namelijk dat hij half slapend de sigaret zou hebben weggeschoten.

Het Amsterdams Gerechtshof denkt echter dat er meerdere scenario's denkbaar zijn dan de weggegooide sigaret in cel 11: "Het Hof wil dat dit als enig uitgangspunt wordt losgelaten." De Universiteit van Lausanne onder leiding van prof. Delémont is gevraagd een nieuw onderzoek te verrichten naar de oorsprong, oorzaak en toedracht van de brand.

Twee gerenommeerde psychologen, de 'geheugenexperts' Wagenaar en Van Koppen, werden door het Gerechtshof tot deskundigen benoemd om onderzoek te doen naar de betrouwbaarheid van de verklaringen van Ahmed Isa. Hun conclusie is dat er weinig waarde aan het geheugen van de man is toe te kennen. Zijn herinnering aan het weggooien van een sigaret kan ook dateren van een eerdere avond.

Onlangs zijn weer nieuwe feiten bekend geworden die aantonen dat de brand hoogstwaarschijnlijk elders dan in de cel van Ahmed Isa is ontstaan. Op basis van geavanceerde computertechnieken en beeldanalyses concludeert veiligheidsonderzoeker Bas van den Heuvel van bureau MSNP dat er al eerder een grotere brand in de schilruimte van de celcontainer woedde.

Wat de oorzaak van de eerdere, grotere brand is valt niet af te leiden uit zijn beeldanalyse. "Eigenlijk komen we dus nu tot de conclusie dat drie jaar na de Schipholbrand we niet weten wat er is gebeurd. We kennen de oorzaak niet, we kennen het brandverloop niet. We weten dus eigenlijk niks", aldus Van den Heuvel. Ook branddeskundige Fred Vos, benoemd door het Gerechtshof, komt uit op een mogelijke tweede brandhaard buiten de cel van Ahmed Isa.

Tenslotte is er de verklaring van de wachtcommandant die die nacht de eindverantwoordelijkheid had voor het cellencomplex, dat er zo´n kwartier vóór het uitbreken van de brand een vals alarm melding was geweest. Ook dit zou kunnen duiden op een eerdere brand in de schilruimte, die echter vanuit de gang niet waarneembaar was, en mogelijk daarom als een valse melding werd afgedaan.

Schiphol People

Sinds de vreselijke brand vinden elk jaar samen met de dertig overlevenden herdenkingen plaats. Deze zijn het bewijs dat de overlevenden er nog zijn en samen vechten voor respect. Zij verdienen onze solidariteit. Ook rondom het hoger beroep zijn zij aanwezig en nemen zij deel aan de campagne Free Ahmed Isa.

Familieleden van de overledenen en overlevenden van de brand roepen iedereen op Ahmed Isa te steunen: "Als Ahmed Isa schuldig is, ben ik ook schuldig." Zij hopen de brand snel achter zich te kunnen laten. De Schiphol People spelen een belangrijke rol in de campagne daar er een enorme kracht uit straalt.

Middels de campagne wordt kritiek geuit op de schending van mensenrechten van alle gedetineerden in vreemdelingendetentie. Men wil zodoende invloed uitoefenen op het beleid, de politiek aankaarten die wegkijkt van de brand en die met het vastzetten van mensen die 'hier niet mogen zijn' een zinloze afschrikkingspolitiek voert. Tevens beoogt men een bijdrage te leveren aan een alternatieve kijk op migratie en globalisering.

Ahmed Isa is de zondebok van het migratiebeleid geworden. Inzet van de campagne Free Ahmed Isa is gerechtigheid voor de slachtoffers, maar ook middels statements en debat een andere visie zien te bewerkstelligen over migratie. De strijd tegen vreemdelingenbewaring is een strijd voor gastvrijheid.  Migratie is geen probleem maar een uitnodiging. Look with us, not at us.

Dit is een bewerking van een artikel dat eerder op de website van
All Included verscheen. Voor het programma van de campagne, raadpleeg deze site.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Naar boven

hghg