Onlangs verscheen Opstand der gematigden, het resultaat van twee jaar onderzoek naar de gematigde islam. In dit boek laten Janny Groen en Annieke Kranenberg zien dat er binnen de islam een tegenbeweging is ontstaan.

door Wouter Hiemstra

Steeds meer moslims weigeren lijdzaam toe te kijken hoe hun godsdienst door extremisten wordt gegijzeld. Het werk is een welkome aanvulling op de reeds bestaande onderzoeken op dit gebied en biedt een genuanceerde kijk op Neerlands meest verguisde bevolkingsgroep.

Groen en Kranenberg schrijven beiden voor de Volkskrant en publiceren regelmatig over de islam en verwante onderwerpen. In 2006 verscheen van hun hand Strijdsters van Allah, een kwalitatief onderzoek naar de rol van radicale moslima's binnen de Hofstadgroep.

Zij wisten het vertrouwen te winnen van talloze vrouwen en door te dringen tot de kringen van fundamentalistische moslims. Het persoonlijke verhaal staat bij hen voorop, wat een gedifferentieerd en interessant beeld oplevert. Zo ook in Opstand der gematigden. 

Tegenbeweging

De nieuwe publicatie van de twee journalistes richt zich op de contouren van een tegenbeweging die recent onder Nederlandse moslims is ontstaan. In hun boek passeren een veelvoud aan individuen en organisaties de revue die extremisme bestrijden of hervormingen nastreven.

Dit is een ontwikkeling van de afgelopen twee jaar. Niet alleen hebben veel moslims zelf last van hun fundamentalistische geloofsgenoten, ook het felle publieke debat heeft de vorming van een tegenbeweging gestimuleerd.

Een sprekend voorbeeld hiervan is de emancipatiestrijd van talloze moslimjongeren. Zij maken zich langzaam los van een traditionele opvoeding, dominante cultuur of religie. Met name (jonge) vrouwen hebben het moeilijk. Vaak zitten zij dubbel in de tang. De familie wil hen niet loslaten en de maatschappij wil hen niet ontvangen als volwaardige Nederlandse burgers. Dat maakt de zoektocht naar de eigen identiteit er niet gemakkelijker op.

Ook op het maatschappelijke vlak speelt deze dubbele afwijzing. Zo ligt de Nederlandse advocate Famile Arslan onder vuur omdat zij als eerste advocate werd beëdigd met een hoofddoek. Tegelijkertijd voert ze haar eigen hervormingsstrijd binnen de islam en werkt ze aan bewustwording en weerbaarheid van met name moslima's. Zij is niet de enige die door de buitenwacht wordt veroordeeld. Wie niet keihard (vermeende) excessen van de islam afwijst wordt veelal als een wolf in schaapskleren gezien.

Hervormingen

Al snel wordt bij het lezen van Opstand der gematigden duidelijk dat de strijd voor hervormingen binnen islamitische kringen geenszins gelijk staat aan het afzetten tegen de islam. De situatie ligt veel gecompliceerder. Zo strijdt een voorhoede van Berbers (1) openlijk tegen islamitisch fundamentalisme.

Het benadrukken en stimuleren van de Berberidentiteit wordt hierbij als een belangrijk middel gezien. Zij zien zich hierbij tegengewerkt door de Marokkaanse staat die bijvoorbeeld officiële namenlijsten hanteert voor het behouden van de Marokkaanse nationaliteit. Berberse namen komen op deze lijst niet of nauwelijks voor.

Ook daar waar er openlijk afstand wordt genomen van de islam als geheel, levert dat geen eenduidig beeld op. Zo veroordeelde Ehsan Jami als ex-moslim de Koran en de profeet in felle bewoordingen. Het leverde hem steun op van uiteenlopende politici en publieke figuren. Tegelijkertijd wijzen medestanders erop dat Jami's strategie op de lange termijn niet werkt.  

De strijd om meer zelfbeschikking en persoonlijke vrijheid gaat langzaam, het is een ontwikkeling die tijd nodig heeft. Geduld is noodzakelijk, hard inbeuken op de islam werkt averechts. De nuance verdwijnt erdoor en de persoonlijke keuze wordt bemoeilijkt.

Nuance

De moslimgemeenschap is echter wel weerbaarder geworden. Zo leidde de anti-moslim film Fitna niet tot de gevreesde rellen. Een reconstructie door Groen en Kranenberg laat zien dat er door talloze islamitische organisaties maximaal ingezet is op kalmte en debat, in binnen- en buitenland.

Naar islamitische landen en vooraanstaande geestelijken is de boodschap duidelijk: vrijheid van meningsuiting is een groot goed, niet iedereen staat achter de film. Ook wordt er benadrukt dat jonge moslims hun toekomst in Nederland hebben liggen. Van het collectief afwijzen van de Nederlandse samenleving is dan ook geen sprake.

Hoe het nu precies staat met de opkomende tegenbeweging van progressieve moslims, is na het lezen van Opstand der gematigden niet geheel duidelijk. Hoe relevant zijn de aangehaalde initiatieven? Wat zijn de handelingsmogelijkheden van de individuen uit de voorhoede? Wat is het perspectief van de aangehaalde ontwikkelingen? Waar staat de islamitische gemeenschap over bijvoorbeeld tien of twintig jaar?

Het zijn vragen die onbeantwoord blijven. Het werk van Groen en Kranenberg is vooral een bloemlezing, het is geen systematische studie naar de progressieve islam.

Desondanks is Opstand der gematigden een waardevol boek. In een periode waarin toenemende mate moslims op een hoop worden geschoven en de nuance ver is te zoeken, is dit werk een verademing. Niet alleen laat het zien dat de islamitische gemeenschap geen homogeen of monolithisch geheel is, het geeft ook aan dat islambashen uiteindelijk alleen de radicalen in de kaart speelt. Een boodschap die niet vaak genoeg herhaald kan worden.

voetnoot:

titel Opstand der gematigden; de groeiende weerbaarheid van Nederlandse moslims

auteurs Janny Groen, Annieke Kranenberg

ISBN/EAN 9789029082839

uitgever J.M. Meulenhoff, 2009

paperback € 16,95

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Naar boven

hghg