September vorig jaar werden twee bezoekers van café Vrankrijk in Amsterdam zwaar mishandeld door barmedewerkers. De daders gaven zich niet aan, doken onder en worden gedekt door de bargroep. Voor eenmaal doen de slachtoffers hun verhaal. "Ik hoorde mijn schedel kraken, nadat iemand mij van achteren een harde klap op het achterhoofd gaf."

door Alex van Veen

Geweld en verwonding treffen ook hen die deze zelf aanrichten, en keren meestal terug naar degene die ermee begon.
Lucretius (99-55 vC.)

Sinds 9 februari is het alternatieve café Vrankrijk in de Amsterdamse Spuistraat gesloten. Niet vrijwillig, maar op last van de burgemeester. Het geweldsincident van 13 september 2008, waarbij barmedewerkers twee bezoekers met 'pijpen' in elkaar sloegen, de geringe medewerking van de bargroep bij het politie-onderzoek, gekoppeld aan een verlopen horecavergunning, lagen eraan ten grondslag.

Jochem (34), in krakerskringen Yoghurt genoemd, was samen met Harm-Jan (34) slachtoffer van de mishandelingen. Hij vindt het jammer dat het café, waar hij zelf in het verleden op een blauwe maandag bar heeft gedraaid, gesloten is. "Het was niet nodig geweest. Deze sluiting heeft de bargroep volkomen aan zichzelf te wijten. We hadden er onderling uit kunnen en moeten komen."

Yoghurt en Vla

"Pas op voor de hond!", krijg ik als dringend advies van Jochem te horen, zodra ik de woonkamer van zijn moeder betreed. Maar Vla, zoals het beest wordt genoemd, heeft geen problemen met mij, gedraagt zich keurig en kruipt ogenblikkelijk weer tegen zijn baasje aan, beter bekend als kraker Yoghurt.

Gedurende het twee uur durende onderhoud zal de trouwe viervoeter niet van de zijde van zijn baasje wijken. Zelfs niet nadat Jochem aan het slot van het gesprek oververmoeid, ondersteund door zijn vader, strompelend het bed opzoekt en erin wordt geholpen. Vla er bovenop. Onafscheidelijk, met een waakzaam oog.

Het was deze hond die, zonder er zelf erg in te hebben, op zaterdagavond 13 september vorig jaar een drama inluidde, dat niet alleen voor zijn baasje en diens maatje Harm-Jan hard aankwam en tot verstrekkende gevolgen zou leiden. Ook de lokale kraakscene van Amsterdam raakte er door verdeeld, en bracht bargroep Vrankrijk pas écht ernstig in verlegenheid nadat Cohen besloot de kroeg te sluiten.

De 'bargroep' van Vrankrijk acht het besluit van Cohen overigens 'ridicuul', zo meldt men strijdlustig op de eigen website. 'Eén keer kunnen ze controleren dat alles ontmanteld is, dat aan de bar oftewel horeca activiteiten gerelateerd is, daarna heeft de gemeente en de politie niets te zeggen over wat wij in onze ruimte doen.'

Kraamvisite

Die bewuste dertiende september begon nog zo goed voor Jochem en Harm-Jan. Een vriendin van Harm-Jan had een paar weken eerder het leven geschonken aan een dochter. Samen met Jochem trok hij er in Amsterdam op uit om cadeautjes te kopen voor de kraamvisite, die Harm-Jan de volgende dag af zou leggen. Hij zou die nacht bij Jochem logeren.

In de Nieuwmarkt kocht Harm-Jan speelgoed, waarna de mannen wat gingen drinken in café De Vriendschap. Later op de dag zijn ze ergens gaan eten, om tot slot café The Minds te bezoeken in de Spuistraat. "Rond 23.00 uur wilde ik naar huis", vertelt Jochem, woonachtig in vrijplaats Villa Friekens in Amsterdam-Noord. De laatste pont over het IJ richting NDSM-werf zou middernacht vertrekken.

Toen de mannen café Vrankrijk passeerden, wilde Harm-Jan snel even binnen kijken om te zien hoe de bar veranderd is na de ingrijpende verbouwing van een paar jaar terug. In het verleden woonde Harm-Jan in Amsterdam, en nam evenals Jochem deel aan talrijke kraakacties. "Ik had weinig trek ook nog naar Vrankrijk te gaan", zegt Jochem, "we waren behoorlijk aangeschoten."

Uiteindelijk trok Harm-Jan hem over de streep, en ze belden aan bij het café. Binnen, in de toegangssleuf richting bar, werden ze tegen gehouden omdat ze een hond bij zich hadden. Honden mogen (in elk geval) zaterdags als er disco is, het café niet binnen. Jochem was het niet eens met het standpunt van de deurploeg. "Ik weet dat de hond van een barmedewerkster wél binnen wordt gelaten, dus waarom Vla niet."

Geweld

Het leidde het geweldsincident in. Er werd wat heen-en-weer geduwd- en getrokken, waarna Harm-Jan zijn tas met cadeautjes in het gangpad neerzette. "Ik wilde mijn handen vrij hebben aangezien de sfeer erg gespannen was." Nadat ze naar buiten waren gewerkt, besloten ze hun weg richting pont te vervolgen. Totdat Harm-Jan na een meter of vijf besefte dat zijn tas nog in het halletje stond.

"We sloegen en trapten op de voordeur om de tas terug te krijgen, waarna de deur op een kier werd gezet en Jochem het uiteinde van een steigerpijp tegen zijn voorhoofd aan kreeg", zegt Harm-Jan. Het bloed gutste naar beneden, op Jochem's kleren en de stoep. Het litteken van de scherpe stalen pijp was drie maanden later nog zichtbaar op het voorhoofd.

"Het ging allemaal razendsnel", vervolgt Harm-Jan zijn relaas. "Door het vele bloed dacht ik aanvankelijk dat Jochem's oog was uitgestoken. We bonsden opnieuw op de deur die weer gesloten was, maakten een hoop kabaal. Hierop ging de deur open, waarna drie personen naar buiten traden met stukken steigerpijp in hun handen. Ze dreigden ons te zullen slaan, zolang we niet weggingen."

Volgens Harm-Jan zijn ze uiteindelijk door twee personen geslagen. Hijzelf kreeg voornamelijk klappen op zijn bovenlichaam. "Aangezien ik met mijn arm afwerende gebaren maakte, werd ook dat lichaamsdeel herhaaldelijk getroffen. Doordat ik mijn gezicht wilde beschermen, schampte de pijp van mijn arm op mijn voorhoofd. Ik liep hierbij kneuzingen op aan arm, borstkas, elleboog en hoofd."

'Waar slaat dit op?!'

Wat Jochem exact overkomen is, weet Harm-Jan niet, alhoewel hij naast hem stond. "Ik meen me te herinneren dat Jochem door twee personen werd geslagen. Op een gegeven moment hielden ze op met slaan, waarna wij vroegen waar het geweld op sloeg, waarom ze ons mishandelden, en dat het ons toch niets deed. Jochem snauwde zijn belager zelfs toe om hem dan maar dood te slaan. Hierop ging men verder met slaan."

Jochem is er zelf van overtuigd dat hij vervolgens op zijn achterhoofd is geslagen. "Ik hoorde mijn schedel kraken, nadat iemand mij van achteren een harde klap op het achterhoofd gaf. Ik kreeg vervolgens meerdere klappen op het hoofd", zegt hij. Bargroep Vrankrijk daarentegen meldt in een verklaring dat Jochem een elleboogstoot kreeg in het gezicht, waardoor hij stijl achterover sloeg en hard op zijn achterhoofd terecht kwam.

In de anonieme verklaring van de bargroep wordt toegegeven dat er 'enkele klappen met stokken zijn gegeven op het lichaam van Yoghurt en Harm-Jan', maar nadrukkelijk niet op het hoofd. 'Ze bleven staan en er begon een schreeuwpartij, waarin Yoghurt en Harm-Jan zich opwonden over het feit dat zij geslagen waren.'

'Harm-Jan dreigde met een 9mm pistool dat hij bij zich zou hebben', zo vervolgt de bargroep. 'Yoghurt nam een lichamelijk dreigende houding aan en dreef zodoende iemand langzaam tegen de muur. Yoghurt gaf een duw en als reactie hierop kreeg hij een elleboogstoot op zijn kaak. Hij viel stijl achterover en raakte met zijn achterhoofd keihard de stoep.'

Aanhouding

Harm-Jan, die ontkent gedreigd te hebben met een vuurwapen, was getuige van de komst van een derde persoon, die uit de woning van Vrankrijk stapte. "Ik zag dat het 'J. Macho' was, die ik nog van mijn krakerstijd in Groningen kende." Het was J. die hem verrot schold, meerdere malen sloeg waarna Harm-Jan tegen de grond smakte. "Nadat ik langzaam opkrabbelde, zag ik Jochem steil achterover tegen de vlakte slaan. Een omstander riep vervolgens vrij snel dat er een ambulance gebeld moest worden."

Harm-Jan heeft vervolgens J. toegeschreeuwd dat hij spijt zou krijgen van zijn gewelddadige gedrag. "De jongens met de stalen pijpen gingen toen naar binnen. Om af te koelen, en omdat ik radeloos en behoorlijk gehavend was, ben ik een steegje in gelopen." Van een afstand zag hij diverse mensen die zich over het lichaam van Jochem heen bogen.

Volgens de bargroep hebben omstanders 'meteen eerste hulp verleend en meerdere malen 112 gebeld, na de melding is specifiek gezegd dat de politie onderweg was.' Jochem zou in een stabiele zijhouding zijn gelegd, waarna zijn luchtweg zou zijn vrijgemaakt zodat hij niet zou stikken. 'Een erbij gehaalde verpleegkundige, die toevallig bij een bewoner op bezoek was, heeft de eerste hulp overgenomen.'

Nadat de politie was gearriveerd en de plaats van het delict had afgezet, liep Harm-Jan weer naar Vrankrijk toe. Uit het raam van het pand hingen wat bewoners, die hij vervolgens uitschold en waarbij hij zijn middelvinger opstak. Omdat de politie meende dat dit gedrag tegen hen was gericht, werd hij aangehouden. Harm-Jan werd overgebracht naar politiebureau Lijnbaansgracht. "Ik heb toen niets verklaard. Wél wisten ze al snel aan de hand van mijn spullen in mijn tas wie ik was."

Proefpersoon

In de bar van Vrankrijk ging men na het voorval verder met tappen. Omdat de politie de directe omgeving voor het café had afgezet, werd er vanuit Vrankrijk een proefpersoon naar buiten gestuurd om te zien wat er met hem zou gebeuren. "De knuppels en steigerpijp waren op dat moment al boven in het pand verborgen", heeft Jochem naderhand van getuigen vernomen.

De politie heeft binnen de mensen vragen voorgelegd, maar er was hoegenaamd niemand aanwezig die wat af wist van de mishandelingen op straat. Jochem werd afgevoerd naar de intensive care van het VU. Zijn hond Vla werd die nacht door barmedewerkers opgesloten in de kroeg, vrienden van Jochem hebben de hond zondagochtend opgehaald.

Ondertussen kreeg Harm-Jan op bureau Lijnbaansgracht te horen dat Jochem er slecht aan toe was, en dat hij maar beter kon vertellen wat er was gebeurd. "Ik zei dat ik een verklaring af zou komen leggen, zodra ik ervan overtuigd was dat het écht slecht met Jochem af zou lopen." Om 4.00 uur werd hij vrij gelaten. Ontdaan en gehavend is Harm-Jan zondagmiddag naar huis gegaan.

Nadat Jochem twee dagen later bijkwam in het ziekenhuis, heeft hij diverse mensen een sms'je gestuurd. Ook naar de barmedewerkers van Vrankrijk, met de vraag hoe het voorval uit de publiciteit gehouden kon worden. "Daar kwam geen reactie op. Ik heb sowieso in het VU-ziekenhuis nooit wat vernomen van bargroep Vrankrijk."

Recherche

Negen dagen na het voorval kreeg Jochem bezoek van rechercheur Mensink, die hem vroeg of hij een verklaring af wilde leggen. "Daar ben ik principieel op tegen, ik wilde er geen politie bij betrekken. Ik sta op het standpunt dat de kraakscene dergelijke gebeurtenissen zelf moet zien op te lossen. Wij hebben geen smeris nodig." Mensink liet daarop zijn visitekaartje achter.

Aanvankelijk veronderstelde Jochem binnen een paar weken weer op de been te zijn, maar al snel begreep hij dat dit veel te positief gedacht was. Twee maanden later kreeg hij zelfs heel slecht nieuws van de KNO-arts in Assen, die hem aan zijn hoofd geopereerd had. "Ik voelde me best wel gesloopt", zegt Jochem, die alleen nog maar het linkeroor kan horen, en slechts voor 30 procent.

Van het rechteroor is zijn trommelvlies weg en zijn de gehoorbeentjes gebroken. Hij hoort de hele dag een niet-bestaande luide pieptoon. Verder liep hij een schedelbasisfractuur op, zijn beide rotsbeenderen gebroken, kreeg een bloeduitstorting onder zijn schedel, bleek zijn hersenvlies aan twee kanten gescheurd, zijn tong rechts verlamd, zijn rechteroog wil niet dicht, reuk en smaak zijn bijna weg en hij lekte hersenvocht.

Alsof dit niet genoeg was, raakte het bindweefsel van zijn rechterknie kapot door de klappen. Hierdoor kon hij de eerste maanden van zijn herstel nauwelijks lopen. Jochem is heel erg duizelig en heeft continu last van een barstende koppijn. Daarom zit hij doodstil. Gedurende het interview maakt hij soms een beweging, bijvoorbeeld om zijn laptop erbij te pakken, waardoor hij flauw dreigt te vallen.

Noodkreten

Naast deze fysieke problemen, lag Jochem vaak wakker door het handelen, of beter gezegd, door het niet handelen van de bargroep van Vrankrijk. De kroeg sloot aanvankelijk dan wel gedurende een paar maanden de deuren, maar daar bleef het bij. "Geruime tijd verkeerde ik in de veronderstelling dat de deurploeg die ons mishandeld heeft, wel een barverbod zou krijgen en door de kraakscene de stad zou worden uitgestuurd. Maar dat gebeurde niet!"

Hij schreef de bargroep diverse brieven, noodkreten: 'Ik snap er nix van dat Vrankrijk gesloten is. […] Het is toch heel simpel, er zijn vier of vijf mensen die ons tweeën verrot geslagen hebben, onder andere met stalen pijpen, vijf tegen twee en bovendien van achteren is niet eerlijk en gewoon laf. Dus maak die klootzakken bekend en maak er niet zo'n waanzinnig theater van. Kan iedereen voor de rest gewoon weer naar de kroeg, en hoeven mensen ook niet te liegen en ruzie met elkaar te maken.'

Aangezien Jochem niet verzekerd is, dacht hij aanvankelijk tien
benefietfeesten nodig te hebben om het benodigde geld voor zijn
behandeling binnen te halen. "Gelukkig heb ik een speciale behandeling
voor onverzekerden gekregen, waardoor ik korting krijg. Was ik wel
verzekerd geweest, dan had mijn zorgverzekeraar zeer waarschijnlijk het
café gedagvaard voor de schade."

Zijn revalidatieproces vindt plaats in de woning van zijn moeder, die verpleegster is. Hij word uitstekend door haar verzorgd. Diverse malen heeft hij bargroep Vrankrijk gemaild met verzoeken om opheldering, schadeloosstelling en namen van personen die het tweetal hebben mishandeld. Na een maand kreeg Jochem uiteindelijk 2400 euro van Vrankrijk, gebaseerd op het missen van 800 euro bijstand per maand.

Dadersbrieven

Naast dit bedrag ontving Jochem twee brieven, vermoedelijk opgesteld door zijn belagers. Althans, daarvoor geven zij zich uit, al blijkt één van de brieven niet te zijn ondertekend. Jochem: "Geen spijtbetuigingen. Het kwam erop neer dat we zelf de oorzaak zijn geweest van het gebeuren. We waren immers dronken en hadden maar weg moeten gaan."

Hoe dan ook, de daders geven toe dat Jochem en Harm-Jan zwaar mishandeld zijn, al wijken de versies af van het relaas van de slachtoffers. Een van de daders, die zich met voornaam kenbaar maakt, schrijft dat Jochem een klap met een knuppel kreeg, omdat hij in de deuropening bleef staan die gesloten moest worden.

Die knuppels waren volgens dader C. uit voorzorg aanwezig, omdat iemand de voorafgaande weken meerdere malen met glazen had gesmeten, waardoor een barmedewerker een glas in het gezicht heeft gehad. 'Buiten bleven jullie tegen de deur slaan en schreeuwen.' […] 'Daarop besloten B. en ik naar buiten te gaan om jullie met knuppels te verdrijven. We maakten een snelle afspraak om alleen op het lichaam te slaan, waarop we Vrankrijk via de nooduitgang verlieten.'

Harm-Jan heeft daarbij flinke klappen gehad, waarbij 'er een afgleed van zijn schouder en toch zijn hoofd raakte', beweert dader C. 'Er zijn overigens niet veel klappen gevallen. Het boekte geen resultaat, dus hielden we op met slaan. Inmiddels waren er veel bezoekers en bewoners van Vrankrijk op straat komen staan. We gaven de knuppels af zodat ze konden verdwijnen'.

Knock out

De hevig bloedende Jochem zou dermate agressief zijn overgekomen, dat iemand uit verweer hem een elleboogstoot gaf. 'Nog nooit heb ik iemand zo knock out zien gaan en stijl achterover zien vallen', aldus C. Omdat Jochem volkomen stil viel en het duidelijk werd dat hij er slecht aan toe was, zouden C. en nog iemand eerste hulp hebben verleend. Omdat er bloed uit het rechteroor kwam, werd Jochem op zijn zij gelegd, waarna er om een ambulance is gebeld.

'Men wilde in eerste instantie niet komen, waarna er een tweede keer is gebeld. Omdat de politie eerder ter plekke was, heb ik jou aan hen overgedragen', schrijft C. Hij eindigt met de woorden het 'spijtig' te vinden dat Jochem zo zwaar gewond is geraakt, 'dat was niet de bedoeling, ook al komt het vooral door de val'. Verder beweert C. dat al het toegepaste geweld enkel door hemzelf en B. zou zijn gepleegd.

De andere dader, wiens brief wordt ondertekend met 'Een jongen die je sloeg', zegt dat hij degene is geweest die Jochem op zijn voorhoofd heeft geraakt met een knuppel. 'Weliswaar niet hard, het was een tik, maar hard genoeg om je huid op het voorhoofd te doen scheuren'. Deze persoon beweert eveneens dat Harm-Jan de meeste klappen heeft gehad met de knuppel. Hij zou ook degene zijn geweest die Jochem een elleboogstoot zou hebben uitgedeeld.

Deze dader schrijft geen spijt te hebben van zijn gedrag. 'Het geval was dat je echt vroeg om problemen die avond en dus heb ik geen spijt van mijn acties'. Dat Jochem zwaar gewond is geraakt, vindt hij daarentegen wel spijtig. 'Zoiets was nooit de bedoeling. No way dat je dit verdiend hebt […] De klap op de stoep kan de enige mogelijkheid zijn van je verwondingen.'

Inkomstenderving

Jochem is van beroep lasser. Door toedoen van zijn verwondingen is hij niet langer in staat zijn werkzaamheden op Villa Friekens te vervolgen. "Mijn lasbedrijf heb ik moeten sluiten, waardoor er sprake is van inkomstenderving." Jochem schatte aanvankelijk in dat hij medio juli 2009 weer aan het werk zou kunnen gaan, waardoor er sprake is van een inkomstenderving van zo'n 38.000 euro.

Dit bedrag wilde hij zien te verhalen op café Vrankrijk. Na wederom een veel te langdurige mailwisseling werd er uiteindelijk een persoon bereid gevonden als intermediair te fungeren voor de onderhandelingen. Dit resulteerde in een aanbod van 10.000 euro plus 1000 extra per maand zolang Jochem geen uitkering had. Jochem echter wenste 20.000 plus 1000 per maand, in totaal 26.000 dat als smartegeld in een speciaal fonds zou worden gestort. Dit verzoek werd afgewezen.

Ondertussen had Jochem uitgezocht of hij aanspraak kon maken op het slachtofferfonds. "Om daarvan 50.000 euro te ontvangen, móest ik wel aangifte doen. Daar heb ik slapeloze nachten van gehad, want ik wilde dat niet. Uiteindelijk ben ik eind oktober naar bureau IJtunnel gegaan en heb mijn verhaal gedaan." Dit leidde onder andere tot een item van Opsporing Verzocht, en een politiebericht op de lokale tv.

Jochem heeft de bargroep nog voorgesteld een hypotheek van 100.000 euro op het perceel Spuistraat 216 af te sluiten, waarvan hij 50.000 zou krijgen. Ook dit voorstel is afgewezen. "Stom, we hadden het binnenskamers kunnen houden." Tot op heden heeft Jochem 21.000 euro ontvangen. Jochem wil nu dat de daders bekend worden gemaakt, zodat ze strafrechtelijk kunnen worden vervolgd en aansprakelijk worden gesteld.

Foto belager

Harm-Jan had meer geluk. "De dagen na de mishandeling was ik misselijk en duizelig, ben niet naar mijn werk gegaan. Nadat dit aanbleef, ben ik alsnog naar de dokter gegaan die in eerste instantie een hersenkneuzing constateerde. Maar in een later stadium bleek dat de dokter zich in de diagnose had vergist." Uiteindelijk hield hij 'slechts' kneuzingen en bloeduitstortingen over aan onderarmen, elleboog, hoofd en borstkast.

Hij deed eind september aangifte van mishandeling. Omdat hij over een foto van J., een van zijn belagers beschikte, heeft hij die aan de politie overhandigd. "Tot op heden is deze man nog niet opgepakt. De jongens met de stalen pijpen werken voor J., die een klusjesbedrijf heeft. Dat laatste heb ik niet verteld aan de politie, daar kunnen ze vrij eenvoudig zelf achter komen."

"Als slachtoffer heb ik het recht om aangifte te doen", zegt Harm-Jan, "al denk ik niet dat het iets oplost." Dat hij op de politie is afgestapt, wordt hem in de kraakscene niet in dank afgenomen. "Dat ze mij uitmaken voor verrader, interesseert mij geen ene fuck." Bang voor represaillemaatregelen vanuit de hoek van de bargroep of J. is hij niet.

Begin december werd het onderzoek alweer stilgelegd. Hierop hebben Jochem en zijn advocaat overwogen burgemeester Cohen via het strafrecht te vorderen het onderzoek voort te zetten. Zover is het niet gekomen want op 19 januari, de dag dat Cohen bekend maakte Vrankrijk te zullen sluiten, werd het onderzoek heropend. Harm-Jan verwacht niet dat zijn belagers alsnog worden aangehouden. "Daarvoor is het alweer te lang geleden."

Wordt vervolgd.

Naschrift:

Voor de totstandkoming van dit artikel hebben we de nodige moeite betracht daders en getuigen van het voorval te achterhalen. Dat is helaas niet gelukt. Degenen die we wél wisten te benaderen, wensten om uiteenlopende redenen niet mee te werken aan het artikel.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Geef je mening:

Naar boven

hghg