1ddRavagedigitaal 5 januari 2009dPrint deze pagina

Eerdere artikelen:

23-07-11
'Dylan is gek'
09-07-11
Rietveld studenten imponeren
28-06-11
De Navo-oorlog in Libië: desastreus, illegaal en mislukt
04-06-11
Geef games niet de schuld
21-05-11
Is cultureel verweer wenselijk?
04-05-11
Stenografen van de macht
17-04-11
Waar Abraham de mosterd haalt
01-04-11
Rust en frust langs de kust
04-03-11
‘Evacuatie’ Nederlander in Libië verkiezingsstunt?
23-02-11
Dagen van dicatator Khadafi zijn geteld
22-02-11
Captain Beefheart / Don Van Vliet (1941-2010)
01-02-11
Afghanistan in gerommeld!
30-01-11
Beelden van bezetting
18-01-11
Goededag meneer Cohen
13-01-11
Britse agent was zes jaar activist
02-01-11
De oorsprong van de geitenneuker
28-12-10
Twitteren op de vulkaan
21-12-10
De wereld na WikiLeaks' Cablegate
08-12-10
Lennon komt weer tot leven
04-12-10
Elektroshock voor verwarde politici
30-11-10
Media dienen Wikileaks te wikken en wegen
23-11-10
Werkt Google voor jou of werk jij voor Google?
09-11-10
Versoepelde Tabakswet een nog groter gedrocht
28-10-10
Slagveld Uruzgan
21-10-10
Zoektocht naar échte hulp
05-10-10
Zwarte Blok slaat de plank mis
27-09-10
Een goed georganiseerde leugen
14-09-10
Geachte heer Hirsch Ballin,
02-09-10
Oorlog als er vrede dreigt
30-08-10
'Media leiden aan Ninja Turtle-syndroom'
24-08-10
Clash oude en nieuwe media
20-08-10
Wij zijn de (kwaliteits)media spuugzat!
12-08-10
Moratorium bepleit voor verarmd uranium
06-08-10
Censuur in Nederland
17-07-10
Het neoliberale drama
01-07-10
Kirgizië: Geschiedenis van identiteiten
15-06-10
Schreeuw om aandacht van een loyale ambtenaar
05-06-10
De prinsbedelaar en de kindermoordenaars
29-05-10
Beste STEMGERECHTIGDE
26-05-10
Tweeverdieners die erbij willen horen
15-05-10
Raad vertilt zich aan de hulp
24-04-10
Gastvrij Nederland anno 2010
31-03-10
Repressie neemt toe in Rusland
27-03-10
Het individu versus de staat
19-03-10
'Poetin stap op!'
05-03-10
Gooise carrièrejagers veroveren
De Pijp
23-02-10
Afghanistan: Gemilitariseerde hulp verkeerd besteed
18-02-10
Politieke onrust duurt voort in Oekraïne
11-02-10
De opkomst van een gargantueske staatskleptocratie
30-01-10
Keizer zonder kleren
27-01-10
Hoge en lage cultuur revisited
22-01-10
WRR neemt hulp op de schop
16-01-10
De laatste utopie van het Vrije Westen
06-01-10
Zestig keer zestig is een uur
31-12-09
Verschuivende Verantwoordelijkheden
25-12-09
Credo van een geboren wereldverbeteraar
12-12-09
De puzzel van West Point
05-12-09
RedRat, terug van weggeweest
14-11-09
Oorlog op het Internet
05-11-09
Media laten Balkenende te gemakkelijk wegkomen
27-10-09
Politiek moet nog wennen aan het burgerinitiatief
18-10-09
Populair Gezelschapsspel
12-10-09
De Nobele Obama
11-10-09
De oorlog van 3 biljoen
01-10-09
Charimarktlectuur: Geen boodschap aan de crisis
26-09-09
Danziger Vrijhaven: Status Aparte
20-09-09
Den Haag fouilleert maar wat
15-09-09
Motief aanslag Karst T. ongewis
12-09-09
Singer legt de armen aan het financieel infuus
09-09-09
RID richt vizier weer op Amsterdamse krakers
04-09-09
60 Jaar NAVO: van defensie- naar interventiemacht
22-08-09
Gekmakende bureaucratie
19-08-09
Een Belgische droom
16-08-09
'Shelter skelter'
09-08-09
Schiphol brandt door
07-08-09
Voedselproductie voorname oorzaak klimaatverandering
20-07-09
Het keurige protest van de participatie-elite
15-07-09
Spirituele politiek
12-07-09
Simon op weg naar weg (on his way to away)
07-07-09
Prins heeft bij de bank een goddelijke taak
03-07-09
Weerbare moslims
30-06-09
Nederland verkwanselt openbaarheid
27-06-09
Veel vrouwen bij protesten in Iran
16-06-09
Toekomst Lissabonverdrag in handen Duits hof
11-06-09
Op weg naar een gezonde economie
05-06-09
Nieuwe strijd om het IJmeer
29-05-09
Heleen Mees, strijdster tegen het rijk der machtelozen
22-05-09
Vreemdelingenbeleid Italië verontrust
19-05-09
Kleine Geschiedenis van de Moraal
09-05-09
Bananenrepubliek Leiden
03-05-09
De Culturele Evolutie
30-04-09
Nationalist mag geen dierenvriend zijn
26-04-09
'Voer actie tegen ontwikkelingshulp'
23-04-09
Red de havenloodsen
18-04-09
RVF: Aanzetten tot stadsguerrilla
13-04-09
De keizer en de astroloog
10-04-09
Proces oorlogsmisdadiger Scheungraber
04-04-09
'Wereld van Obama niet kernwapenvrij'
31-03-09
'Dierenactivist is geen terrorist'
27-03-09
Het Europees mandaat van Els de Groen
24-03-09
Verheerlijking van de oorlog
20-03-09
Slimme energiemeter schendt privacy
17-03-09
Leven achter tralies
12-03-09
Het HCZ-gebouw zit al vol
08-03-09
Hond Vla luidde drama Vrankrijk in
05-03-09
Afscheid van een stadssjamaan
03-03-09
Stop gratis 'meidenprik'
02-03-09
Het spel om de knikkers
27-02-09
Krakers met groen-zwarte vingers
24-02-09
Pleidooi voor verzoening met Aboriginal-stam
21-02-09
Bedrijven in dienst van de Israëlische bezetter
17-02-09
Pessimist tegen wil en dank
10-02-09
Raad van State kraakt wetsvoorstel kraakverbod
07-02-09
Sublieme Digitale Sensatie
30-01-09
We beveiligen ons suf en schieten er niets mee op
27-01-09
Vrankrijk: Lichtpunt bij gedwongen sluiting
24-01-09
België voedt militaire industrie Israël
20-01-09
Richtingenstrijd onder Obama voortgezet
18-01-09
Linkse kritiek op moslimfundamentalisme groeit
10-01-09
De Achterhuisdoctrine
05-01-09
Russisch gasconflict draait om meer dan dollars
04-01-09
Europa de straat op voor Palestijnse zaak


Archief 2008


Archief 2007

Archief augustus - december 2006


Archief januari - juli 2006


Het jaarlijkse gasconflict tussen Rusland en Oekraïne verhardt zich. Oekraïne lijkt de dollars niet te kunnen betalen. Maar het draait feitelijk om meer: de belangen van Julia Timosjenko, Joesjtsjenko's flirt met de NAVO en Poetin's waarschuwing aan Europa.

door Bas van der Plas

In een reactie op de halsstarrige houding van Oekraïne in de onderhandelingen over de gasprijs voor het jaar 2009 heeft het Russische staatsbedrijf Gazprom de prijs die het bedrijf aan Oekraïne vraagt voor aardgas nog eens verhoogd. Daarmee is het conflict tussen de partijen over de gasprijs weer verhard en terug naar af.

Maar dat is niet het enige conflict dat Oekraïne teistert. Ook tussen president en regering botert het niet. De oranje coalitiepartners Joesjtsjenko en Timosjenko zijn elkaars tegenstanders geworden. Feitelijk gaat het gasconflict over veel meer: de belangen van Julia Timosjenko, Joesjtsjenko's flirt met de NAVO en Poetin's waarschuwing aan Europa.

Gaskraan dicht

Gazprom, het gasbedrijf in handen van de Russische overheid en daarmee belangrijkste troef en inkomstenbron van de regeringsoligarchie, vroeg eerder 418 dollar per duizend kubieke meter gas. Op zondag 4 januari 2009 werd dat verhoogd naar 450 dollar.

Het Oekraïense staatsgasbedrijf Naftogaz beschuldigde Gazprom ervan helemaal geen oplossing te zoeken voor het langdurige prijsgeschil en beloofde de prijs die Rusland moet betalen voor het gebruik van het Oekraïense gasleidingstelsel navenant aan te passen.

Vorig jaar betaalde Oekraïne nog 179,50 dollar. Toen Oekraïne weigerde om voor dit jaar 250 dollar per duizend kubieke meter te betalen liepen de onderhandelingen vast. Rusland zegt bovendien nog een flink bedrag aan achterstallige energiebetalingen van Oekraïne tegoed te hebben en dreigde om die reden om precies middernacht in de nacht van oud op nieuw de gasleveranties aan het land stop te zetten.

Oekraïne heeft beloofd geen gas af te tappen dat is bestemd voor landen in het Westen, maar onder andere Hongarije en Polen meldden een duidelijke afname van de gasdruk in de pijpleidingen die deze landen bevoorraden. Gazprom-woordvoerder Igor Voloboejev zegt dat de kraan om 10.00 uur 's ochtends was dichtgedraaid, een proces dat zo'n twintig minuten in beslag neemt. Een woordvoerder van het Oekraïense gasbedrijf Naftogaz bevestigde dat de gastoevoer geleidelijk afnam.

Herhaling

Gazprom levert een kwart van het gas dat de lidstaten van de Europese Unie verbruiken. Het grootste deel van dat gas wordt via Oekraïense pijpleidingen naar het Westen vervoerd. De Russische monopolist beloofde eerder zijn best te doen de doorvoer van gas naar Europa buiten het conflict te houden, maar dat lijkt te mislukken.

De gascrisis van januari 2006 dreigt zich nu te herhalen. Omdat Gazprom toen de gastoevoer naar Oekraïne volledig afsloot ontstonden in Europa tekorten. EU-voorzitter Frankrijk vroeg de beide landen nog dringend hun verplichtingen jegens de lidstaten van de EU na te komen.

De Oekraïense president Viktor Joesjtsjenko en premier Julia Timosjenko zegden in een gezamenlijke verklaring toe ervoor te zullen zorgen dat de toevoer naar Europa ongehinderd zal doorgaan. Naftogaz-directeur Oleh Doebina zei dat Oekraïne voldoende aardgas heeft tot begin april.

De impasse weerspiegelt niet alleen de diepe politieke verdeeldheid tussen Moskou en Kiev, maar ook die tussen de president en regering van Oekraïne zelf. Joesjtsjenko wekte de woede van het Kremlin door zijn pogingen de banden met West-Europa aan te halen en zijn steun voor Georgië in het conflict met Rusland van augustus.

Geschillen

De situatie wordt verder bemoeilijkt door de geschillen binnen de Oekraïense politieke leiding. De bittere rivalen Joesjtsjenko en Timosjenko, eens innige partnerts in de zogeheten oranje coalitie, zijn het oneens over het aardgasbeleid en de betrekkingen met Rusland.

Viktor Joesjtsenko lijkt nu vooral de kant van de Oekraiense nationalisten, vooral in het westen van het land, te kiezen, terwijl Julia Timosjenko in haar opportunisme en begerigheid naar macht de kant van de Russisch gezinde Janoekovitsj gekozen lijkt te hebben. Nog steeds is de dreiging aanwezig van een scheuring in het tot op het bot verdeeld Oekraïne.


Julia Timosjenko

Oekraïne is het onderwerp geworden van grote rivaliteit tussen Rusland aan de ene kant en de EU en de VS aan de andere zijde. Beide kampen deden hun invloed gelden in de campagnes voor de presidentsverkiezingen in Oekraïne en steunden ongegeneerd hun respectievelijke favoriet: Rusland steunde Janoekovitsj en de Westerse wereld Joesjtsjenko. Beide kampen benadrukten daarmee hun economische en geopolitieke belangen.

Gazprom zegt dat Naftogaz een schuld van 1,5 miljard euro moet voldoen. Naftogaz zegt de in Zwitserland gevestigde tussenhandelaar Rosukrenergo 1,07 miljoen euro te hebben betaald. Volgens Naftogaz is de schuld aan Gazprom daarmee vereffend, maar Gazprom bestrijdt dat en zegt geen geld van Rosukrenergo te hebben ontvangen. Rosukrenergo is voor de helft eigendom van Gazprom, dat zegt ook nog 429 miljoen euro van Naftogaz aan niet betaalde boetes tegoed te hebben.

Tegengestelde verklaringen

Vanuit de Europese Unie is er bij Rusland en Oekraïne op aangedrongen om de onderhandelingen over gasleveranties te hervatten en zo te voorkomen dat de leveranties aan Europa via de Oekraïense pijpleidingen ook in gevaar komen. De regering van de Tsjechische Republiek, sinds 1 januari 2009 voorzitter van de EU, vroeg Rusland en Oekraïne om "een snelle afloop van het conflict."

Zowel Rusland als Oekraïne verklaarden dat de gasleveranties aan Europa niet te lijden zullen hebben van hun conflict. Een woordvoerder van Gazprom deelde mee dat er gewoonlijk dagelijks 390 miljoen kubieke meter gas vanuit Rusland naar Oekraïne gaat, waarvan 300 miljoen bestemd is voor doorvoer naar Europa. "Vanaf 1 januari is dat nog 300 miljoen kubieke meter. We gaan door met Europa van gas te voorzien", aldus de woordvoerder. Volgens Gazprom zou er ook via andere pijpleidingen (bijvoorbeeld via Wit-Rusland) meer gas naar Europa worden gepompt.

Uit een tegengestelde verklaring van de Russische regering bij monde van Viktor Zoebkov, zowel voorzitter van Gazprom als eerste plaatsvervangend premier van Rusland, zou het conflict tussen Rusland en Oekraïne ook de leveranties aan Europa in gevaar kunnen brengen. "Het is niet uit te sluiten dat gezien de houding van Oekraïense zijde en sommige van haar acties dit kan leiden tot onderbrekingen in de stabiliteit van gasleveranties aan Europa." (Overigens geeft de dubbelfunctie van Zoebkov hier ook heel duidelijk het oligarchenkarakter van de huidige Russische regering weer).

Aleksej Miller, een ander topfiguur van Gazprom, kwam zelfs met een verklaring dat Kiev bewust het conflict met Rusland opzocht als verborgen agenda van "bepaalde politieke krachten in dat land." Het is duidelijk dat met die 'bepaalde politieke krachten' de partij van Joesjtsjenko bedoeld wordt, die misschien met het gasconflict de interne politieke problemen in Kiev kunnen camoufleren.

Poetin waarschuwt

De Russische premier Poetin, nog altijd de machtigste figuur in het land, heeft gewaarschuwd voor "zeer ernstige consequenties" voor Oekraïne als gevolg van het conflict, zowel in haar verhouding met Rusland als met de Europese Unie. Hij gaf aan dat Oekraïne al in een lastig economisch parket zit.

Inderdaad werd de Oekraïense economie in oktober 2008 gesteund door een spoedlening van 16,4 miljard dollar van het IMF. De Oekraïense exporten waren sterk gedaald en ook de Hrivna, de munteenheid van het land was fors in waarde gezakt. Maar volgens Poetin had het niet betalen van de openstaande gasrekeningen ook te maken met 'een clanoorlog' in Oekraïne, waarmee hij doelde op de ruzies tussen Joesjtsjenko en Timosjenko.

RosUkrEnergo is het bedrijf dat in het gasconflict optreedt als bemiddelaar tussen Oekraïne en Rusland. Dit bedrijf is in 2004 opgericht op 'bevel' van Poetin en is voor de helft eigendom van Gazprom. Het bedrijf maakt grote winsten vanwege haar status als verkoper en transporteur door Oekraïne van Russisch gas. In 2008 kocht het bedrijf Russisch gas en verkocht dat met 100 procent winst door aan Europa.

Twee Oekraïense zakenlieden, Dimitri Firtasj en Ivan Foersin, zijn eigenaren van de andere 50 procent van RusUkrEnergo. Dat levert hen een enorme macht en invloed op dat een potentieel gevaar vormt voor de belangen van Timosjenko en haar mogelijke pro-Russische bondgenoten (Janoekovitsj!).

Julia Timosjenko heeft al voorgesteld om de rol van RosUkrEnergo als gasbedrijf te beëindigen. Zij wil zelf gas kunnen importeren uit Rusland en dat direct doorverkopen aan Europa. Daarmee zou zij de belangen van zichzelf en haar achterban in de regering dienen. Timosjenko werd multimiljonaire in de jaren '90 juist door haar toenmalige rol in de gasindustrie.

Volgens Timosjenko zouden Firtasj en Foersin, de formele Oekraïense eigenaren van RosUkrEnergo, op de achtergrond worden gecontroleerd door de eigenlijk machtigste man in dit verband, de zakenman Semion Mogilevitsj, gezocht in de Verenigde Staten door de FBI en momenteel onder arrest in Rusland op beschuldiging van belastingmalversaties.

NAVO

Maar er zijn ook nog andere scenario's denkbaar. Het zou kunnen zijn dat de Russische autoriteiten het gasconflict met Oekraïne bewust op de spits hebben gedreven om zo aan Europa te laten blijken dat de gasprijzen omhoog gaan en Moskou geen achterstanden in betaling zal accepteren. December 2008 vond in Moskou een vergadering plaats van een aantal landen met gasbelangen. Tijdens die vergadering verklaarde Poetin op 23 december dat "het tijdperk van goedkope energiebronnen, van goedkoop gas, aan een einde is gekomen."


Vladimir Poetin en Alexei Miller, directeur Gazprom

Op de achtergrond van het gasconflict tussen Rusland en Oekraïne spelen ook de nog steeds de groeiende spanningen tussen de Russische Federatie en de Verenigde Staten een belangrijke rol, waarbij het dan gaat om de uitbreiding van de NAVO en de plaatsing van Amerikaanse raketsystemen in Europa. Het gasconflict ontstond kort na een bezoek van Joesjtsjenko aan Moskou. Tijdens dit bezoek had Joesjtsjenko nog eens benadrukt dat Oekraïne zou streven naar het lidmaatschap van de NAVO.

Moskou ziet hierin een bedreiging vanuit Washington voor de Russische veiligheid. Op een persconferentie die Poetin samen met Joesjtsjenko gaf naar aanleiding van diens bezoek op 12 december zei Poetin dat "het vraagstuk van NAVO-lidmaatschap een interne kwestie van Oekraïne is", maar tevens waarschuwde hij Oekraïne beducht te zijn voor de mogelijke consequenties. Hij zei dat Rusland "haar eigen antwoorden heeft op een verhoogde Amerikaanse militaire aanwezigheid in de regio."

Compromissen

De onderlinge problemen in Oekraïne zullen nog wel een tijd doorgaan totdat de verschillende belangen zijn uitgekristalliseerd. Dat kan alleen wanneer de rivalen in het land inzien dat er een 'welbegrepen eigenbelang' is om het land bij elkaar te houden.

En dat betekent dat er compromissen gesloten moeten worden. Compromissen in de nieuwe eigendomsverhoudingen, in de politieke macht en de opstelling richting het westen en de Russische Federatie. Wanneer dat niet gebeurt zal Oekraïne van crisis naar crisis gaan en is zelfs het scenario van een burgeroorlog niet geheel ondenkbaar!


De auteur is werkzaam voor het Informatie- en documentatiecentrum over de voormalige Sovjet-Unie en het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (Insudok).

Lees ook: 'Gas, het Russische wapen'.


- - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - -

Wil je er inhoudelijk op reageren plaats dan hier je reactie

 

Naar boven

 

 

 

 

hghg