Nico
Bodemeijer had geen racistische motieven toen hij in 1983 in Amsterdam
de 15-jarige Antilliaan Kerwin Duinmeijer doodstak. Dat komt naar voren
in het tv-programma Profiel van de Humanistische Omroep. Volgens
de Stichting Vrienden van Kerwin schetst de regisseur een "eenzijdig
beeld". Natasha Gerson, die onderzoek verrichtte voor Profiel,
betwist dat.
De
moord op Kerwin Duinmeijer ging de geschiedenis in als de eerste racistische
moord sinds de Tweede Wereldoorlog. Volgens Bodemeijer een misvatting,
zo vertelt hij in de documentaire:
"Dat hij zwart was speelde geen rol. Het had net zo goed iemand anders
kunnen zijn."
In
de nacht van 20 augustus 1983 kreeg Kerwin Duinmeijer bij een snackbar
in de Amsterdamse binnenstad ruzie met twee skinheads, onder wie Bodemeijer.
Tijdens het gevecht dat volgde stak Bodemeijer de Antilliaanse Duinmeijer
met een mes. Duinmeijer overleed enige tijd later in het ziekenhuis door
bloedverlies.
De
zaak veroorzaakte in het hele land veel opschudding vanwege het vermeende
racistische motief. Terwijl Bodemeijer op het politiebureau werd ondervraagd,
trok een golf van verontwaardiging door de stad. Burgemeester Ed van Thijn
reageerde geschokt en gaf geld om demonstraties te organiseren. Frank
Boeijen schreef zijn hit 'Denk niet zwart wit, maar in de kleur van je
hart'.
Bodemeijer
zou tijdens de ruzie 'vuile nikker' hebben geroepen, en zou bij de politie
hebben verklaard dat hij stak omdat Duinmeijer 'vies' had gekeken. Bodemeijer:
"Dat is flauwekul. Duinmeijer was met vier vrienden, die ons uitdaagden.
De vriend met wie ik was reageerde daarop, ik probeerde het te sussen."
Toen
dat niet lukte liep Bodemeijer een naburig café binnen en leende een mes
van een daar aanwezige vriend. In de knokpartij die volgde zegt Bodemeijer
te hebben gestoken. "Maar ik wist niet eens of ik hem geraakt had.
Het was niet de bedoeling hem dood te steken."
Bodemeijer
werd door de rechtbank veroordeeld tot vijf jaar jeugd-TBS. De rechter
achtte racisme niet bewezen als wezenlijk motief voor zijn daad. In de
commotie na het incident kreeg ook een Amsterdamse taxichauffeur veel
kritiek, omdat die geweigerd had Duinmeijer in zijn wagen vanaf de Dam
naar het ziekenhuis te brengen. De ambulance liet vervolgens te lang op
zich wachten om de gewonde jongen te kunnen redden.
Een
groep vrienden en bekenden van Duinmeijer organiseert elk jaar een herdenkingstocht
van de Dam naar het standbeeld Mama Baranka in het Vondelpark. Dat beeld
is opgericht ter nagedachtenis aan Duinmeijer. Deze tocht staat in het
teken van de strijd tegen racisme.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - -
Documentaire
geeft eenzijdig beeld
In
de uitzending van Profiel wordt uitgebreid ingegaan op de jeugd
van Nico Bodemeijer en hoe het hem sindsdien is vergaan. Nico zegt in
de uitzending dat er geen racistisch motief was voor de moord. De Stichting
Vrienden van Kerwin is verbaasd over de eenzijdige manier waarop regisseur
Kees Vlaanderen de moord heeft benaderd. Nico krijgt alle ruimte om 25
jaar na zijn verschrikkelijke daad te zeggen dat hij 'de boel alleen wilde
sussen', en dat het geen racistische moord was.
De
Humanistische omroep stelt op haar website
dat ze met het programma geen oordeel wil vellen, of een mythe wil doorprikken.
Dit is tegenstrijdig met de manier waarop de filmmaker in de
Volkskrant zich opwerpt als verdediger van de visie van Bodemeijer:
"Ik wil laten zien dat de mythe gecompliceerder ligt. Je denkt al
snel: de vermoorde onschuld tegenover de duistere skinhead. Maar zo zwart
wit lag het niet. Kerwin Duinmeijer deed bijvoorbeeld aan boksen."
Over
de vraag of Nico 'vieze nikker' geroepen zou hebben zegt Kees Vlaanderen
in hetzelfde interview: "Dat heeft hij niet geroepen". Vreemd
genoeg gaat Nico in de documentaire niet zo ver te ontkennen dat hij 'vieze
nikker' geroepen heeft naar Kerwin. Hij weet het namelijk niet meer. Begrijpelijk
na 25 jaar lijkt mij. Alle informatie tot nu toe, zowel uit overlevering,
van aanwezigen, pers toentertijd en het politiedossier geeft aan dat hij
deze uitspraken wel degelijk gedaan heeft.
De
Stichting Vrienden van Kerwin gelooft dat er wel degelijk sprake is van
een racistisch motief. Purly Lucas, de broer van Kerwin zegt in de
Volkskrant (6 mei): "Nico B heeft na de moord bij de Centrumpartij
gezeten, op zijn hoofd had hij 'skinhead' getatoeëerd en hij heeft gezegd
dat hij er trots op was dat hij een 'nikker overhoop had gestoken'. Voor
mij blijft het een racistische moord."
De
documentairemaker daarentegen baseert zich enkel en alleen op de getuigenis
van de dader, 25 jaar na dato. Kees Vlaanderen toont daarmee aan dat hij
niet objectief te werk is gegaan. De Stichting Vrienden van Kerwin zou
het een goed idee vinden wanneer er in een volgend televisieprogramma
onafhankelijk en objectief naar de moord zal worden gekeken.
Ieder
jaar herdenkt de Stichting Vrienden van Kerwin de dood van Kerwin op 20
augustus op de Dam in Amsterdam. Dit jaar is de 25e herdenking. De Stichting
gebruikt dit moment om naar de toekomst te kijken van een samenleving
waarin diversiteit wordt gevierd in plaats van gevreesd.
Peter
van de Wijngaart
Stichting
Vrienden van Kerwin
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - -
'Stichting moet zélf zorgvuldiger te werk gaan'
De
Stichting Vrienden van Kerwin beschuldigt, daags na de uitzending van
Profiel over Nico Bodemeijer de makers van eenzijdigheid en onvolledigheid.
Zelf blijken ze echter verbazend slordig met de materie om te gaan. De
Stichting vindt blijkbaar dat zij een alleenrecht heeft op de beeldvorming
van gebeurtenis én dader. Er mag op geen enkele wijze ook maar in het
minst getornd worden aan het door hen opgebouwde beeld.
Het
persbericht van de Stichting Vrienden van Kerwin lijkt op het eerste gezicht
een volautomatische reflexmatige reactie. De stichting zou ook bij zichzelf
te rade kunnen gaan welke mantra's zij nu al 25 jaar herhaalt, gekoppeld
aan de naam van de dader. Zoals de herkomst of authenticiteit van een
befaamde, allesbepalende uitspraak. Waar zij nu trouwens op een wonderlijke
manier mee omgaan.
Of
de Stichting haalt uit slordigheid twee verschillende zaken door elkaar,
hetgeen schrijver dezes ernstig vindt maar hoopt dat dit het geval is,
of men is moedwillig verwarring aan het zaaien. Waar Nico in de documentaire
"Ik weet het niet meer" antwoordt, gaat het expliciet niet
om wat hij ter plekke tegen Kerwin geroepen zou hebben, voor of ten tijde
van het steken met de mes.
Waar
het om gaat, en wat een belangrijk scharnierpunt in deze zaak is, namelijk
waar de oorsprong van de maatschappelijke beroering, en de verankering
in het collectieve geheugen, van de 'racistische daad' ligt. Dat was namelijk,
en dáár gaat het documentairefragment ook over, wat hij achteraf verklaard
zou hebben op bureau Warmoesstraat als motief voor zijn daad, hetgeen
ook de geschiedenis ingegaan is. Namelijk: "Omdat die neger/nikker
me vies/vuil aankeek".
Daar
het déze uitspraak (in steeds wisselende bewoordingen) is die júist door
de Stichting al 25 jaar herhaald wordt, als bewíjs voor het feit dat het
wel degelijk een racistische moord was, zochten wij naar de oorsprong
ervan. Ook al omdat wij ons niet konden voorstellen dat als iemand dat
achteraf als motief opgeeft, de rechter níet tot de conclusie van een
racistische moord zal komen. En als dat het opgegeven motief was, we wel
eens wilden weten wat de exacte uitspraak was.
Wel,
in de proces-verbalen (Nico's verklaringen dus) staat deze uitspraak eenvoudigweg
niet. En Nico weet het niet meer. Wanneer de Stichting het dus heeft over
'verklaringen', dan hebben zij het over getuigenverklaringen, over gebezigde
taal ten tijde van de steekpartij. Iets heel anders. En daarbij is nooit
echt duidelijk geworden wie wat riep.
Van
de familie van Kerwin - Nico zegt ook expliciet in de documentaire dat
te begrijpen - kan men niet verwachten dat die mettertijd anders zijn
gaan denken over de moord en de dader. Dat is een slag die naasten, wérkelijke
naasten, niet kunnen maken. Zij zullen voor altijd hun (pleeg)broer, kind,
neef op hun netvlies hebben staan, evenals en het gemis van hem, gekoppeld
aan wat zij weten of menen te weten over de dader, Nico Bodemeijer. Dat
doel hebben we met de docu ook niet nagestreefd.
Wel
hebben wij, althans ik, getracht enige vraagtekens te zetten bij de validiteit
van de gecontinueerde 'ten voorbeeldstelling' van de zaak op de wijze
zoals dat gebeurt. Zoals ik tien jaar geleden al trachtte in een stuk
voor Vrij Nederland over de moord. Men zou bijna kunnen spreken
van exploitatie van deze moord door organisaties en instellingen tegen
racisme. Want zelfs al wás het een puur eenduidig racistische moord geweest,
zonder bijkomende nuances of omstandigheden, dan was het nog altijd een
onbezonnen daad van een beschonken, zestienjarige eenling. En inderdaad,
maar liefst een kwart eeuw geleden.
Ik
heb zelf uiteraard de montagekeuzes niet gemaakt, alleen het contact gelegd,
voorgesprekken en research gedaan, maar ik vond ook dat de familiesituatie
te veel aan bod kwam ten opzichte van bepaalde aspecten van de moord en
latere meerkennis over de dader die bij velen in de beleving gegrift zijn.
Omdat die belangrijk zijn. Zoals het immer opnieuw geciteerde uitspraak:
"Omdat die neger/nikker me vies/vuil aankeek".
Het
gaat hierbij dus niet om een uitspraak op het moment van de moord, maar
een uitspraak die destijds ergens in de zes dagen dat Nico in voorarrest
zat op bureau Warmoesstraat door een -anoniem gebleven- rechercheur aan
De Telegraaf scribent is overgebracht. In de documentaire zegt
Nico over die uitspraak: "Ik weet het echt niet meer. Ik kan best
zoiets gezegd kunnen hebben." Dit is vrij typisch voor Nico, en zijn
verpeste leven waarin hij nooit een kans mist om een kans te missen. Maar
één ding, en dat kan ik na tien jaar wel zeggen, pleit werkelijk voor
hem: Hij is wél eerlijk.
Het
zijn altijd ánderen die wijzen op de invloed van zijn tamelijk verknipte
jeugd, hijzelf weigert deze koppeling met zijn daad te maken. "Ik
deed het toch". Hij wil alleen dat het een keer ophoudt, zoals dat
voor andere daders ook op een gegeven moment het geval is. Hij wil niet
dat zijn dochter, met wie hem contact ontzegd wordt, haar vader ziet als
het monster zoals het beeld door de jaren ontstaan is. Dat was zijn reden
om uiteindelijk, schoorvoetend, mee te werken aan een portret.
Een
van de kritiekpunten op de documentaire is dat alleen Nico aan het woord
gelaten wordt, en dat wij hem 'dus' op zijn woord geloofd hebben in alles.
Dat is pertinent niet het geval. In de overweging om hem überhaupt te
vragen zijn verhaal te laten doen, hebben wij feiten en omstandigheden
nog eens onder de loep genomen en later de gesprekken zoveel mogelijk
geverifieerd: dossiers opnieuw lezen, omstandigheden beschouwd, opnieuw
met allerlei betrokkenen praten. De Stichting wéét ook dat we dit laatste
gedaan hebben. Daarom komt hun persbericht met kritiek in de buurt van
moedwillig afkraken.
De
Vrienden van Kerwin zeggen dat zij hopen dat 'een volgende' documentaire
uitgebreider is en meer in zal gaan op de details van dit verhaal. Nou,
dat zou ik ook gaarne willen doen. Om het bij de befaamde uitspraak alleen
te houden, ter illustratie: Hoe kon deze in De Telegraaf verschijnen?
Is het niet wonderlijk als er uit de school geklapt wordt over het verhoor
van nota bene een minderjarige voor deze ook maar is voorgeleid?
Het
bureau Warmoesstraat, waar Nico de uitspraak zou hebben gedaan, was op
dat moment, met het aantreden van de nieuwe burgemeester Van Thijn, zélf
onder kritische beschouwing wegens racistische benadering van burgers.
Rechercheurs waren op non-actief geplaatst vanwege het automatisch bejegenen
van vooral Surinamers als verdachten en blanken als slachtoffers in bijvoorbeeld
straat- en caféruzies. Het uiterst 'serieus' nemen van een racistische
moord, het mooi weer spelen daarmee en het dús lekken van uitspraken die
'het team schokte' was een feilloze pr-move.
Als
de Stichting graag een uitgebreidere en werkelijk onafhankelijke beschouwing
van de daad wil, een met alle details, ben ik ze gaarne ter wille. Er
ligt een enorme stapel materiaal ter beschouwing. Misschien dat ze daarvoor
een klein deel van hun subsidie voor de jaarlijkse herdenking ter beschikking
wil stellen. Zeker nu de Stichting aangeeft haar activiteiten meer te
willen verbreden tot het bevorderen van verdraagzaamheid in het algemeen.
Tenslotte
hebben wij uiteindelijk hetzelfde doel: Onderzoeken en laten zien hoe
mensen daders worden, hoe racisme, halfbakken of anderszins ontstaat.
Het voorkomen van dergelijke gebeurtenissen. En een uitgebreider portret
dat in het teken staat van 'Denk goed na...', nee, niet aan welke kánt
je staat, maar denk goed na voor je doet, denk goed na voordat je oordeelt,
denk goed na überhaupt. En inderdaad níet zwartwit.
Natasha
Gerson
researcher
Profiel Nico Bodemeijer
De
foto's zijn afkomstig van de website
van Prikkel.
-
- - - - - - - - - - -
-
- - - - - - - - - - -
Reageer
op dit bericht
|