Dat een film over het verliezen van een dierbare geen jankerig melodrama hoeft op te leveren, bewijst Caos Calmo. Regisseur Antonello Grimaldi heeft een fijnzinnige karakterstudie gemaakt van een man in rouw.

De Italiaanse cinema blinkt uit in vertellingen met een tragisch-komische lading. Regisseurs als Vittorio De Sica en Dino Risi waren meesters van de Italiaanse tragikomedie. Caos Calmo, gebaseerd op het gelijknamige boek van Sandro Veronesi, past perfect in deze grote traditie.

Ondanks het loodzware thema van dood, leven en het verwerken van verlies, is de rolprent dooraderd met melancholische humor. Het komt enigszins als een verrassing dat Nanni Moretti, de befaamde regisseur van onder meer Caro Diario, een ijzersterke rol neerzet als ontheemde echtgenoot en vader. 

Hij speelt Pietro, de manager van een mediabedrijf. De film begint op de noodlottige dag wanneer Pietro samen met zijn broer twee vrouwen van de verdrinkingsdood redt, en bij thuiskomst ervaart dat zijn eigen vrouw overleden is. Wat de stoppen bij hem zouden moeten doorslaan, zorgt juist voor het tegenovergestelde. 

Pietro sluit zich op in merkwaardige kalmte, en neemt de verzorging voor zijn tienjarige dochtertje Claudia op zich. Hij brengt haar naar school, en gaat vervolgens op een bankje in het plantsoen tegenover het gebouw zitten om te wachten tot de school uitgaat. Dat ritueel herhaalt zich dagelijks, wekenlang. Pietro slijt zijn tijd op het bankje.

Soms komt er een familielid langs, of een collega van het werk, zogezegd om hem weer het dagelijkse leven in te trekken. Desondanks volhardt Pietro in zijn eigenzinnige gedrag. Het is zijn manier om de dood van zijn vrouw te verwerken, en zijn tot stilstand gekomen leven weer op gang te brengen.

Nanni Moretti heeft altijd geacteerd, zowel in zijn eigen films, als in films van zijn collega's. Zijn optreden in deze film is hoe dan ook een openbaring. Moretti die soms de Italiaanse Woody Allen wordt genoemd, is een acteur van de droogkomische soort. Hij is afstandelijk en onderkoeld in de door hem geschreven en geregisseerde films.

Moretti gebruikt sarcastische humor als smeermiddel om zijn maatschappelijk bevlogen thematiek tot uiting te brengen. Hij regisseerde in 2001 Stanza di Figlio, een serieus familiedrama over het verlies van een zoon. Zijn rol als vader in de film is een dissonant. Moretti zonder humor werkt niet in deze film.

Nu met Caos Calmo heeft hij uiteindelijk als acteur de juiste toon getroffen. Hier werkt zijn gortdroge acteerstijl, waar zowel ironie als gevoel doorheen schemeren. Deze met bitterzoete humor gevulde film zit vol fascinerende uitweidingen, maar Pietro is de centrale figuur waar alles om draait.

Het heeft ongetwijfeld geholpen dat Antonello Grimaldi een talentvolle regisseur is, die zijn film een prachtig soepel ritme heeft gegeven. De in aanleg statische handeling, grotendeel op dezelfde locatie gefilmd, is vloeiend en met veelzeggende details geënsceneerd.

De krachtige maar ook lichtvoetige muziek van Paolo Buonvino geeft het geheel een perfecte ondersteuning. Wat een zeurderig verhaal over een zielige weduwnaar geworden had kunnen zijn, is een meeslepende mijmering over leven en dood geworden.

De verwarring waar mensen in terecht komen, die middenin een rouwverwerking zitten is een lastig onderwerp om te behandelen. Om dan niet in jankerig pathos te vervallen, is een hele opgave. Caos Calmo slaagt hierin, en toont bovendien op een overtuigende wijze de noodzaak om verder te leven, en om weer van het leven te leren genieten na een groot verlies.

Ulrik van Tongeren

Caos Calmo (cinéart), nu in de bioscopen

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Wat vind jij van deze film?