1ddRavagedigitaal 8 juli 2008dPrint deze pagina | |
|
Tien jaar werkte Frank Theys aan TechnoCalyps, een filmdocumentaire over een nakende transhumane samenleving waarbij de mens niet langer het enige of intelligentste wezen op aarde zal zijn. Het apocalyptische perspectief lijkt overtuigender dan het utopische. door Ulrik van Tongeren De toekomst voorspellen blijft een hachelijke onderneming. Wie de documentaire Technocalyps op zich in laat werken, beseft dat de menselijke overmoed onze ondergang kan worden. De grote vraag is of de voortdenderende technologische vooruitgang nog te stuiten is. Het eeuwige leven voor de mensheid lonkt. Dankzij de wonderbaarlijke wereld van de genetica lijkt dat mogelijk. De term technocalyps betekent de samensmelting van utopische dromen met apocalyptische angsten. Deze definitie is afkomstig van de Amerikaanse filosoof Michael Grosso. De Belgische videokunstenaar Frank Theys heeft met zijn drie uur durende documentaire geprobeerd de futuristische toekomst in kaart te brengen. Hij heeft hierbij wagonladingen gerenommeerde wetenschappers het woord gegeven. Er wordt zowel een stand van zaken van dit moment, evenals een kijk op de nabije en verre toekomst gegeven. Maakbare mensTechnoCalyps is in drie delen opgedeeld. Het eerste deel gaat over alles wat met klonen, genetische manipulatie en de maakbare mens te maken heeft. Nanotechnologie, de herschikking van afzonderlijke atomen, is een van de centrale technologieën. Bedoeling van die technologie is het creëren van een posthumaan: dat zou een superwezen kunnen zijn met een onbeperkte levensduur. Deel 2 handelt over de gevolgen van de technologische revolutie. Wat gebeurt er als de mens die door kunstmatige intelligentie gemaakte transhumanen niet meer onder controle kan houden. In dit segment komen de critici van de technologische revolutie uitvoerig aan het woord. Het laatste deel gaat over religie en wetenschap. Hier worden yoga en andere met het bewustzijn verbonden religiën belicht. Ook hier aandacht voor het ontstaan van een superwezen, dus niet alleen verbondenheid met het goddelijke, maar zelf God worden. De inleiding van TechnoCalyps handelt over de maakbare mens. Waarom zouden we geen 300 jaar kunnen worden? Met wat sleutelen aan ons onvolmaakte lichaam met behulp van microchips en genetische manipulatie moet het mogelijk zijn een superieure mens te maken. Zodoende komen we in het tijdperk van de posthumaan. Soms zijn de voorspellingen tamelijk hilarisch en krankzinnig. Bijvoorbeeld wanneer een dame aan het woord komt die een soort modeontwerpster van de nieuwe menselijke vorm is. Ook is het is altijd leuk om te zien hoe men geen stap verder komt met het weer tot leven brengen van de ingevroren lichamen van rijke mensen. En ook de koddige robots met hun gestuntel zorgen voor een glimlach. Huiveringwekkend toekomstbeeldToch zitten er griezelige kanten aan al dat gemanipuleer met de menselijke vorm. Het gevaar dat er geen grenzen meer aan dit gesleutel zijn: willen we dat wel, die nieuwe perfecte mens? In deel 2 van de documentaire zit de angel; hier wordt een huiveringwekkend beeld van de toekomst geschetst. Volgens de experts van de losgeslagen technologische revolutie dreigt de mensheid slaaf te worden van de veel intelligentere transhumanen. Wanneer ze ons niet meer nodig hebben, worden we als vliegen plat geslagen. Dat heeft allemaal te maken met de creatie van kunstmatige intelligentie; die intelligentie kan zomaar uit het laboratorium ontsnappen. Het zijn nu nog rattencellen die een kunstmatig vliegtuig kunnen besturen. Over 30 tot 40 jaar moet volgens menig expert het zo ver zijn dat de artificiële intelligentie de wereld kan overnemen. Welke vorm een dergelijk superieur wezen zal hebben, is nu nog ongewis. Misschien geen organisch wezen, maar iets wat lijkt op de onvergetelijke computer Hal in de film 2001 van Stanley Kubrick. Wellicht is het met behulp van de digitale snelweg een eenvoudige opgave, om de mensheid te knechten. Wie om zich heen kijkt, ziet al in hoeverre de mens slaaf is geworden van de technologie. Mensen die permanent hun gsm aan het oor hebben, onze afhankelijkheid van computers. Wanneer een computer van de NS uitvalt, rijdt er geen trein meer. Atoomcentrales, elektriciteitscentrales en wapensystemen kunnen in principe lamgelegd en gesaboteerd worden en zo zorgen voor een totale stilstand van onze samenleving. Nieuwe ludditenBelangrijk figuur in dit segment is Kirkpatrick Sale, milieuactivist en een soort leider van de nieuwe ludditen. Hij grijpt met zijn antitechnologische filosofie terug naar de ludditen die rond 1812 in Amerika machines vernietigden uit angst voor de nieuwe technologie. Oh ironie, de man slijt zijn ideeëngoed via de digitale snelweg, zijn belangrijkste artikelen zijn online gezet. Toch snijdt Sales' felle kritiek hout. Het is inderdaad schimmig wat er op allerlei befaamde universiteiten in Amerika zoals het MIT, en allerhande duistere instituten, aan wetenschappelijk onderzoek wordt uitgevoerd. De wetenschappers die dergelijk onderzoek doen en in TechnoCalyps aan het woord komen, blijken elk kritisch vermogen kwijt te zijn. Ze geloven met een bijna religieus fanatisme in hun voor de mensheid zegenrijke onderzoek. Volgens hen ziet de toekomst er zonnig uit. Zij zien niet de gevaren van een Brave New World, waarbij nanotechnologie en supercomputers de werkelijkheid ingrijpend zullen veranderen. Feit is dat dergelijk wetenschappelijk onderzoek zich onttrekt aan democratische controle. De gevolgen van grote technologische doorbraken kunnen betekenen dat er een elite ontstaat die de rest van de mensheid knecht. De kloof tussen rijk en arm wordt in ieder geval steeds groter. Wie mocht denken aan de tanende supermacht Amerika, moet wel beseffen dat de belangrijkste wetenschappelijke ontdekkingen nog steeds daar plaatsvinden. Wat betreft de tegenstanders van de technologische revolutie, zijn er figuren als de gevangen gehouden Theodore Kaczynski, beter bekend als de Unabomber, die een groot aantal slachtoffers maakte met zijn antitechnologie bommen. En wat te denken van Terence McKenna, een etnopharmacologist die met zijn kennis van psychedelische planten en drugs onder meer de evolutietheorie herschreef. OnsterfelijkheidEigenlijk vliegt TechnoCalyps in het laatste deel flink uit de bocht. Hoe de lichaamsoverschrijdende religie samengaat met de wetenschap levert allerlei bizarre theorieën op. Een woordvoerder van Clonaid, onderdeel van de Raëlisme beweging, gehuld in een wit gewaad, claimt dat klonen deel uitmaakt van de in de bijbel beloofde onsterfelijkheid. Met zulke krankzinnige getuigenissen en al die zweverige onzin, valt op hoe regisseur Frank Theys met weinig discipline, laat staan nauwgezetheid, de documentaire in elkaar heeft gezet. Het is dan ook moeilijk om uit deze informatieve grabbelton zinnige ideeën te scheiden van krankzinnige theorieën. Niettemin passeren provocerende ideeën de revue die tot nadenken aanzetten. Vooral in het tweede deel van TechnoCalyps wordt soms een angstaanjagend en overtuigend toekomstbeeld geschetst. Wellicht is het apocalyptische perspectief overtuigender dan het utopische. De toekomst ziet er al niet zonnig uit met de milieuproblematiek en de groeiende kloof tussen rijk en arm.
-
- - - - - - - - - - -
-
- - - - - - - - - - - |