Of de Baader Meinhof groep nog steeds een trauma is voor de Duitse bevolking is de vraag. Der Baader Meinhof Komplex schetst met grote nauwgezetheid tien jaar ontregelende RAF-terreur.

Gebaseerd op het gelijknamige boek van Stefan Aust, en spelend van 1967 tot en met de hete herfst van 1977, wordt deze geschiedenis met meedogenloze vaart verteld. De film begint idyllisch op een vakantiestrand, waar enkele leden van de groep genieten van zon en zee.

Daarop volgend barst de actie los bij het bezoek van de sjah aan Berlijn, bij het operagebouw. Een in aanleg vredige demonstratie escaleert in een angstaanjagende orgie van geweld. Dit gewelddadige begin is briljant geënsceneerd, en zet zo de toon voor de rest van de film. De film is in feite een twee en half uur durende aaneenschakeling van aanslagen, bankroven en ander revolutionair bedoeld geweld.

De producent en scenarioschrijver Bernd Eichinger geeft in de persinformatie zelf toe dat zijn film strikt gezien geen plot bevat. Zijn bedoeling was om de maalstroom van gebeurtenissen het verhaal voort te laten stuwen. Eichinger produceert voornamelijk actiewerk, ook in Hollywood, en produceerde eerder Der Untergang, over de laatste dagen van Hitler.

Regisseur Uli Edel is eveneens geen specialist van fijnzinnig drama. Edel maakte spannende en sensationele producties als Cristiane F. en Last Exit to Brooklyn. Dan kan het niet een verrassing genoemd worden, dat beiden een film geproduceerd hebben met een bijna Amerikaans actietemperament. Veel gehoord argument tegen de film is dan ook dat de vertelling aan duiding en diepte ontbeert.

We leren inderdaad weinig over de motieven en filosofie van de RAF-leden; wanneer een woord als 'revolutie' valt klinkt dat enigszins hol. Toch is de film iets meer dan een imponerend actiedrama. Het is wel degelijk een meeslepende reconstructie van een bewogen periode in de Duitse geschiedenis, toen de Duitse natie tien jaar gegijzeld werd door de RAF.

Met bezeten nauwkeurigheid hebben de makers tot in de kleinste details dat verleden tot leven gebracht. Iedere vliegende kogel werd ook daadwerkelijk afgevuurd, die nauwgezetheid heeft tot een zeer overtuigende verbeelding van die roerige dagen geleid.

In het begin is er nog iets van een idealistisch gevoel te bespeuren bij de RAF-leden, gaandeweg veranderen ze in moordzuchtige fanaten. Het was zeker de bedoeling van de makers om Ulrike Meinhof, Andreas Baader, Gudrun Ensslin en Holger Meins te ontmaskeren als nietsontziende geweldjunks. Die bovendien als gevolg van hun kruistocht tegen de repressieve Duitse staat een nog repressievere staat creëerden. De mythe van Baader Meinhof wordt genadeloos onderuit gehaald.

De film toont onverbloemd de daden, niet zozeer de motieven van de RAF. De makers waren gekant tegen het psychologiseren van de groepsleden. Eichinger en Edel gingen er vanuit dat het laten zien van uitvoerige vergaderingen van de bendeleden over hun politieke motieven geen spannende cinema zou opleveren. Daarom heeft Der Baader Meinhof Komplex nauwelijks een inhoudelijk debat in Duitsland opgeleverd. De vertelling leent zich eenvoudigweg niet tot diepgravende bespiegelingen over het wezen van het terrorisme.

Dat de geradicaliseerde kinderen van Nazi-ouders, geleid door Baader, Meinshof en Ensslin strijd voerden tegen het Amerikaanse imperialisme, gesteund door een repressieve Duitse natie, wordt niet duidelijk uit de film. Misschien geeft deze zienswijze van de filmmakers aan, dat er zoiets als een verwerking van het beladen verleden heeft plaatsgevonden.

In het verleden toonden filmmakers als Alexander Kluge, Rainer Werner Fassbinder en Margarethe von Trotta in hun films meer begrip en nuancering voor de RAF. Der Baader Meinhof Komplex staat diametraal tegenover deze oude 'linkse' visie. De filmmakers later er overigens geen twijfel over bestaan dat Meinhof, Baader, Ensslin en Jan-Carl Raspe zelfmoord gepleegd hebben in Stammheim.

Ulrik van Tongeren

Der Baader Meinhof Komplex (A-film), nu te zien in 27 bioscopen. De officiële website.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Wat vind jij van deze film?