1ddRavagedigitaal 29 oktober 2008dPrint deze pagina | |
|
Maleisië is een fascinerende multiculturele samenleving, met een smeltkroes van immigranten uit China, India, Europa en de inheemse bevolking. De afgelopen jaren waren films uit dit opkomende filmland veelvuldig te zien op filmfestivals, en ze wisten ook nog menige prijs te winnen. Van 29 oktober t/m 2 november wordt in Rialto deze Maleisische cinema belicht, het betreft films van jonge, onafhankelijke filmmakers. Er worden ruim 40, lange en korte films, en documentaires vertoond. Het brede spectrum van deze New Wave komt zodoende aan bod. Met zeer beperkte middelen werkend, vrijwel zonder overheidssteun, vaak met digitale filmapparatuur, zijn deze filmers zon acht jaar bezig om hun plaats in de filmwereld te veroveren. Regisseurs als Yasmin Ahmad, James Lee, Ho Yuhang, Liew Seng Tat, Amir Muhmmad en Tan Chui Mui mogen dan op dit moment geen bekende namen zijn, dat zal binnenkort veranderen. Want er zijn intussen al een aantal interessante films gemaakt met een geheel eigen beeldtaal en zeer gedreven gemaakt. Het is een observerende en intense cinema, waarbij de tijd genomen wordt om het verhaal te vertellen. De films zijn dikwijls gesitueerd in dorpsgemeenschappen, niet ver van de grote stad. In Rain Dogs van Ho Yuhang leeft de 19-jarige hoofdpersoon Tung samen met zijn moeder in een dorpje aan de rand van het regenwoud. Maar ook de grote stad Kuala Lumpur lokt, Tung probeert het contact met zijn oudere broer te herstellen, tegelijkertijd verdwaald hij in de beklemmende chaos van deze immense metropool.
Het is een kenmerkende metafoor voor menig Maleisische rolprent. Aan de ene kant bestaat de traditionele dorpse samenleving, aan de andere kant ontvouwt zich de razende moderniteit van de grote stad. De personages in de films worden op die manier heen en weer geslingerd tussen beide werelden. De filmmakers proberen deze tegenpolen in hun werk te verwerken, waarbij een zekere rauwheid niet geschuwd wordt, maar toch weten ze de gevoelige snaar te raken. Maleisië is een complexe multiculturele samenleving, waarbij de etnische (Moslim) Maleisiërs 60 % van de bevolking uitmaken, de etnische Chinezen 26 %, en de mensen van Indiase afkomst 7% van de bevolking vertegenwoordigen. Karakteristiek voor het land is de etnische en religieuze tolerantie, terwijl segregatie ook een belangrijke rol speelt. Deze tegenstrijdigheden zijn duidelijk zichtbaar in de Maleisische cinema, de cineasten werken vooral als groep intensief met elkaar. Dat is uit noodzaak. De meeste filmmakers zijn afkomstig uit etnische minderheden, vooral van Chinese afkomst, en Chinezen worden als buitenlander beschouwd in hun eigen land, en zijn zodoende uitgesloten van overheidssubsidie. Daarom werken ze nauw samen, en investeren in elkaars werk. De werkomstandigheden voor filmmakers zijn waarlijk geen pretje in Maleisië, en daarom is deze opkomende filmcultuur zon fascinerend en spannend fenomeen.
Vooral in het werk van Yasmin Ahmad komt de complexiteit en grilligheid van de Maleisische samenleving tot uiting. In haar films speelt de religie dan ook nog een belangrijke rol, Ahmad is moslim en haar belangrijkste personages zijn moslim. Gek genoeg speelt religie in de film van haar collegas een minder belangrijke rol, of is zelfs totaal afwezig. Haar collegas zijn meer begaan met universele verhalen, waarbij psychologische thematiek een belangrijke rol speelt. Ahmad is echter begaan met maatschappelijke processen, hierbij speelt de langzame, maar gestage, Islamisering een belangrijke rol in haar vertellingen. Het knappe van haar werkwijze is, dat ze zeer toegankelijke films maakt, doorspekt met sarcastische humor. Zo is haar Mukhsin op het eerste gezicht een eenvoudige en aandoenlijke liefdesgeschiedenis tussen een tienjarig meisje en twee jaar oudere jongen. Het gezin van het meisje is tamelijk ongewoon, haar ouders zijn onconventioneel. Dat levert amusante spanningen op met buren en gezagsdragers. Ook Muallaf is een intrigerende visie op de Maleisische samenleving, en vooral ook op de klassenmaatschappij. Hier wordt een genuanceerd, maar ook pakkend verhaal vertelt over de relatie van twee ongewone zussen. Rohani is een springerige, opstandige jonge vrouw die met haar meer timide zus het beklemmend ouderlijke huis is ontvlucht. Beide vrouwen zijn overtuigd moslim, en zijn in een dorpje beland, waar ze een ingewikkelde relatie onderhouden met een katholieke schoolmeester van Chinese afkomst. Deze vriendschap zorgt voor boeiende discussies over religie. Evenals in Mukhsin wordt in Muallaf uitvoerig het Islamitische ritueel van bidden getoond, niet als uitroepteken, maar als een normaal dagelijks ritueel waar men zich aan overgeeft. Ahmad is al wat ouder dan haar collega filmmakers, ze is een talent om in de gaten te houden. Ook James Lee is een opmerkelijk talent in de Maleisische cinema. Zijn vier lange speelfilms, en vier korte films zijn zeer de moeite waard. Met zijn liefdestrilogie, Waiting For Love, Things We Do When We Fall in Love en Before We Fall in Love Again heeft Lee een beklijvende inventarisatie van liefdesrelaties gemaakt.
Maar The Beautiful Washing Machine lijkt tot nu toe zijn beste film. Het is een merkwaardige, vervreemdende vertelling, waarbij een onthutsend beeld wordt geschetst van de Maleisische consumptiemaatschappij in de grote stad. Wasmachines spelen een belangrijk rol in de films van Lee, hij gebruikt dit apparaat niet alleen als het ultieme symbool van de consumptiemaatschappij, het is ook een houvast voor zijn personages. Wanneer de wasmachine stuk gaat, raken zijn personages ieder houvast kwijt. Aan de films van Lee is af te lezen dat hij vroeger grafisch ontwerper was, hij speelt op briljante wijze met geometrische vormen, en weet fraai de vervreemding van de hedendaagse stadsbewoner te verbeelden. Ahmad en Lee maken toegankelijke films met een universele uitstraling. Om de multiculturele veelzijdigheid van de Maleisische cinema te illustreren is de van Indiase afkomst Deepak Kumaran Menon met twee films op het festival aanwezig. Zijn Gravel Road is geheel in Tamil gesproken. Het is een hermetisch werkje, spelend in de jaren zestig, over een meisje die met haar familie op een rubberplantage leeft. Ze wil graag hoger onderwijs volgen, maar dat was in die tijd onmogelijk voor vrouwen. Allerlei omstandigheden werken tegen, waaronder de traditioneel bepaalde uithuwelijking. Het is geen gemakkelijk kijkvoer deze film, het geeft wel een fraai beeld van de wurgende tradities in een gesloten gemeenschap. Ulrik van Tongeren
Van 2 t/m 19 november is een selectie van het programma te zien in: Groningen, Rotterdam, Utrecht, Nijmegen en Eindhoven.
|