De Oostenrijkse regisseur Michael Haneke is een meester provocateur, die grensoverschrijdende films maakt. De Amerikaanse remake van zijn eigen Funny Games uit 1997 is onverminderd het bewijs hiervan.

Haneke toog naar Amerika om zijn provocerend betoog over geweld, Funny Games, te hervertellen in de Engelse taal met Amerikaanse acteurs, en een Britse acteur. Shot voor shot, woord voor woord, is het een exacte kopie van het Oostenrijkse origineel. Hij is niet de eerste regisseur die zoiets probeert. In 1998 regisseerde Gus Van Sant op vergelijkbare wijze een exacte kopie van Hitchcock's meesterwerk Psycho.

Het verhaal van Funny Games is simpel. Welgesteld koppel Ann en George, gespeeld door Naomi Watts en Tim Roth, gaan met hun lieve zoontje een weekend doorbrengen in hun geriefelijke buitenhuis. Totdat ze gestoord worden door twee overdreven beleefde jongemannen, Paul (Michael Pitt) en Peter (Brady Corbet), die op een bijna droogkomische en terloopse wijze het huis binnendringen, om daarna het gezin bloot te stellen aan een eindeloos durende reeks psychologische en fysieke martelingen.

Tussen 1997 en heden is er op het gebied van geweld in de cinema het een en ander gebeurd. Vooral het succes van de zogenaamde martelhorrorfilms uit de Verenigde Staten met onder meer de reeks Saw-films, hebben een grensverleggend effect gehad. Filmmakers raken steeds bedrevener en meedogenlozer in het ensceneren van geweld; soms lijkt het op een wedloop van wie het meeste geweld in zijn films kan stoppen. Vaten bloed en afgehakte ledematen moeten zorgen voor een realistische en meeslepende beleving van deze verhalen.

Funny Games

Haneke's Funny Games zou met enige welwillendheid gezien kunnen worden als een vergelijkbare martelhorrorfilm. Toch heeft zijn vertelling door de geraffineerde en omzichtige vertelstijl een ander effect. Haneke is een cerebrale en intellectuele regisseur die uitblinkt in dubbelzinnigheid, een meester van de suggestie.

Zijn voorgaande film Caché (2005) is wat dat betreft een uitmuntend voorbeeld van de ijzingwekkende constructie van een dubbelzinnige realiteit. Ook hier wordt een bourgeois gezin gekweld, voornamelijk door psychologische marteling. Het is alleen niet duidelijk door wie, en waarom dit gebeurt.

Omdat in Funny Games het geweld hoofdzakelijk buiten beeld plaats vindt, zorgt dat voor een verontrustende en huiveringwekkende lading. Deze strikt doorgevoerde afstandelijkheid heeft bij veel Amerikaanse critici tot een woeste verontwaardiging en polemiek geleid. Zijn film werd afgedaan als een klinisch en leeg leerstuk over de verschrikkingen van het geweld.

Waarom moet die arrogante, zelfingenomen Oostenrijker ons Amerikanen de les lezen over het geweld in de Amerikaanse samenleving, was de teneur van menig kritisch artikel in de Amerikaanse pers. Duidelijk is dat Haneke diep heeft nagedacht over het geweld in de media. Volgens interviews met de regisseur gaat zijn film over de weergave van geweld in de media.

Funny Games

Haneke werd geïnspireerd door artikelen over jonge mensen uit welgestelde gezinnen die verschrikkelijke geweldmisdrijven begingen. De kern van zijn betoog luidt dat mensen die geweld in de media ondergaan, mede verantwoordelijk zijn voor het barbaarse geweld in de hedendaagse samenleving.  

Funny Games is geen aangename film om te ondergaan. Het was de bedoeling van de regisseur om de toeschouwer aan het denken te zetten over het geweld in film. Bij hem geeft het geweld geen emotionele ontlading, laat staan dat het een louterende werking heeft. Geweld is hier geen amusement zoals bij de Amerikaanse martelhorrorfilms. De toeschouwer wordt als ware deelgenoot gemaakt van de onbeschrijfelijke en verschrikkelijke dingen die het knusse gezinnetje overkomen. Wij als toeschouwer die vermaakt willen worden, krijgen bloed aan onze handen.

Merkwaardig feit is het, dat deze remake harder lijkt aan te komen dan het origineel destijds in 1997. Intussen lijken de media te overstromen met berichten over vergelijkbare vormen van 'zinloos' en irrationeel geweld. Geweld is hoe dan ook, in welke vorm dan ook, gewilde koopwaar geworden. Of die koopwaar nu direct aanzet tot slaafse navolging, zoals Haneke beweert, valt niet direct en onomstotelijk te bewijzen. In ieder geval heeft hij de discussie over dit onderwerp met zijn briljant en scherp vormgegeven rolprent weer voeding gegeven.

Ulrik van Tongeren

Funny Games (cinéart) nu in de bioscopen.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Wat vind jij van deze film?