1ddRavagedigitaal 4 augustus 2008dPrint deze pagina | |
|
Al jaren onderzoekt men hoe reïntegratietrajecten beter kunnen aansluiten op mensen met een uitkering. Inmiddels zijn miljarden euro's verdampt, maar er verandert bar weinig. Zo blijkt de Dienst Werk en Inkomen in Amsterdam met z'n trajectbegeleiding vooral werk voor zichzelf te creëren. door Ron Kretzschmar In juni is de Dienst Werk en Inkomen (DWI) samen met de Universiteit van Amsterdam (UVA) wederom een onderzoek gestart, uitgevoerd door het instituut Arbeids- en Organisatiepsychologie. Deelnemers kregen een vragenlijst toegezonden, of konden online op de website een formulier beantwoorden. De deelnemers werden benaderd vanuit hun unieke talenten en (on)mogelijkheden voor de arbeidsmarkt. De vragen zijn te herleiden tot de vijf basisdimensies van de persoonlijkheid (de Big Five): extraversie, emotionele stabiliteit, zorgvuldigheid, vriendelijkheid en autonomie. Een voorbeeld: "Ik kan nieuwe dingen leren", "Ik moet voor anderen zorgen." Doelstelling van het onderzoek is een reïntegratietraject op de persoon te laten aansluiten in plaats van de 'confectieaanpak' van dit moment. Gevolg zal zijn dat er meer trajecten komen. Arbeidsongeschikten zullen verplicht therapieën volgen die de GGZ, en GG en GD ontwikkelen. De financiering zal uit de AWBZ komen. Het zal dus weer 'eigen' werkgelegenheid opleveren. Kijkje bij de DWIEen voorbeeld kan dit duidelijk maken. In de conclusie van een onderzoek van SISWO Social Policy Research (2006) staat op pagina 72: 'Wij hebben gezien dat zij nieuwe trajecten zijn ingestroomd die geen betaald werk zullen opleveren.' Of dit onderzoek verandering zal brengen? Trajecten 'op maat' zullen nieuwe administratieve afdelingen opleveren, vacatures voor reïntegratieconsulenten, maatschappelijk werkers, begeleiders; die vervolgens weer zullen leiden tot nieuwe onderzoeken enzovoorts. Werklozen zijn het alibi die dat proces in stand houden. Aan de DWI zelf, een belangrijke schakel in de 'keten van werklozen naar arbeidsmarkt', wordt geen vraag gesteld. De DWI is namelijk opdrachtgever van de UVA. (Zie over het functioneren van de DWI ook Algemene Rekenkamer Amsterdam; Reïntegratie, begeleiding van bijstand naar werk [PDF]; 2007 en Divosa, Vereniging van directeuren van sociale diensten in: Mensen in de keten van werk en Inkomen, 2007 [PDF].) De klantmanager kijkt of een traject vrij is. Of dat kans van slagen heeft, doet niet ter zake. Zodra men in een traject zit, wordt de uitkering omgezet in een trajectvergoeding, arbeidscontract van een reïntegratiebedrijf of een gesubsidieerde arbeidsplaats. In de participatiebaan werkt men met behoud van uitkering maximaal twee jaar tot de subsidie afloopt en de werkgever het minimumloon moet betalen. Men keert terug bij de DWI waar men een uitkering aanvraagt en de klantmanager kijkt of ergens plaats is, enzovoorts. Wanneer men met goede reden stopt - anders sanctie - dient de uitkering opnieuw te worden aangevraagd, met wederom lange wachttijd, huisbezoek, kans op schulden etc. Dat doet zich eveneens voor wanneer men betaald werk doet voor korte tijd voor een uitzendbureau. Tijdelijk werk is gangbaarder dan vroeger, maar dat fenomeen is aan de DWI voorbij gegaan. Systeem van wantrouwenDoor de lange wachttijd vermijdt men tijdelijk werk, dat betekent een paar maanden later schulden. De DWI kan dat uitleggen als 'werkonwillig'. Dus kans op sancties. Mensen worden gevangen gehouden in angst voor sancties, schulden en uitzichtloze trajecten. De DWI houdt zich gevangen in de opvatting van een gunstig effect op de arbeidsmarkt. Dit systeem van wantrouwen is een self-fullfilling prophecy. Mensen afkomstig uit de 'trajectenindustrie' van boven de veertig jaar zijn voor werkgevers helemaal niet interessant. Zij blijven circuleren en zitten opgesloten in de trajectencarrousel. Eigen initiatief – een gemotiveerde opstap via vrijwilligerswerk of voorlopige keuze voor mantelzorg – wordt niet beloond. Wél kan mantelzorg onder voorwaarden beperkt worden voortgezet. Men volgt een traject voor minimaal 20 uur per week en voor de zorg van het zieke familielid waar hij of zij niet meer aan toekomt, wordt een betaalde kracht aangenomen, gefinancierd uit AWBZ/WMO. Afgezien van onnodige kosten is dat voor een ernstig ziek familielid een verschrikking. Mensen zonder betaalde baan werkten veelal in een buurthuis, verpleegtehuis, voetbalclub of voor ideële organisaties als Greenpeace, Amnesty International. Vrijwilligerswerk en mantelzorg kan men zien als sociale investering (een gangbare beleidsterm wanneer men spreekt over de 'prachtwijken' van minister Vogelaar). Deze zinvolle bijdrage aan de samenleving is door de geringe status 'onzichtbaar', maar het maatschappelijk rendement is groot (rapport SEO Economisch Onderzoek; Kosten en Baten van Reïntegratie; november 2006). TrajectvisieHet beleid van de DWI is echter om mensen in trajecten te plaatsen. Maakt niet uit welk, of dat wel of geen betaald werk oplevert. Dit 'schuiven met mensen' is gunstig voor een laag werkloosheidcijfer - in een traject geldt men niet als werkloos - en menig bedrijf wordt zo aan goedkope arbeidskrachten geholpen. Mensen werken immers met behoud van uitkering en zullen nooit uitstromen naar een betaalde baan. Wanneer men zelf een vacature voor vrijwilligerswerk vindt en de DWI vraagt dit te ondersteunen, krijgt men nul op rekest. Onze wereld is de laatste decennia gericht op de mantra 'eigen verantwoordelijkheid', dat ook wordt uitgedragen door het kabinet Balkenende IV. Er is een 'lescultuur' ontstaan van assertiviteitstrainingen, effectieve bedrijfstrainingen voor werknemers tot en met de mode van The Secret (een soort spiritueel hyperliberalisme: 'als je niet rijk en gelukkig bent, is dat je eigen schuld'). Maar de DWI weet zich geen raad met mensen die zélf hun weg willen uitstippelen, zinvol willen bijdragen aan de samenleving en niet graag doodlopen in zinloze trajecten. Jongeren krijgen binnenkort sowieso geen uitkering meer. Een deel zal uit zicht raken en in de criminaliteit belanden.
|