De nieuwe Batmanfilm The Dark Knight is een duistere parabel over goed en kwaad. Er wordt een wereld getoond zonder hoop en op de rand van de chaos. Het zou te ver gaan om de rolprent te zien als een barometer van de huidige duistere tijden, maar zonder twijfel raakt de nihilistische, donkere toon van de vertelling een gevoelige snaar.

Rondom de film is de koorts van een casino in Las Vegas ontstaan. Aan de lopende band worden boxoffice records gebroken. De kwaliteiten van The Dark Knight dreigen echter versluiert te raken door de hype.

Regisseur Cristopher Nolan heeft drie jaar geleden met Batman Begins het verhaal van Batman nieuw leven ingeblazen. Het is dan handig dat er voort geborduurd kan worden op die film. Uitnemend karakteracteur Cristian Bale keert terug als Batman/Bruce Wayne. Belangrijke opgave voor de filmmakers was om Batman een waardige tegenstander te geven.

Het zooitje ongeregeld van gangsters en ander tuig was niet genoeg. The Joker, briljant vertolkt door de begin dit jaar overleden Australische acteur Heath Ledger, is de grote blikvanger van de film en inderdaad een waardige tegenstrever van Batman. Zoals gebruikelijk in verhalen over superhelden sluipt bij Batman de twijfel naar binnen of hij wel de aangewezen persoon is om het kwaad te bestrijden, en of hij niet zelf onderdeel van het probleem is geworden.

De plot behelst Batman's strijd tegen het kwaad wat Gotham City beheerst: dat zijn de georganiseerde misdaad die The Joker inhuren om de superheld uit te schakelen. Batman wordt geholpen door de uiterst gedreven officier van justitie Harvey Dent (Aron Eckhart) en een hoge politiefunctionaris, gespeeld door Gary Oldman.

Hoe het kwaad zich in de samenleving van de film heeft geworteld, van hoog tot laag, is scherp realistisch vormgegeven. De politieke lading van de film is ambivalent, maar juist hierdoor een product van deze zorgwekkende tijden, waar sociale systemen op de rand van de ondergang afstevenen.

Goed beschouwd is de film door Cristopher Nolan, met zijn broer Jonathan als medescenarist, niet al te perfect in elkaar gezet. Het verhaal is niet altijd coherent, soms moeilijk te volgen door onlogische plotwendingen. De gesuggereerde diepgang is er niet altijd. De film werkt naar een hoogtepunt toe, zonder dat het tot een bevredigende climax leidt.

De grimmige atmosfeer gekleurd door paranoia, en natuurlijk de spectaculaire actiemomenten tillen het verhaal over deze mankementen heen. Vergeleken met andere stripverfilmingen is The Dark Knight diepgravend en diepzinnig, maar het is geen meesterwerk geworden.

De dominante aanwezigheid van Heath Ledger als The Joker, die als de Bin Laden van de misdaad chaos en verderf zaait, zonder logica en morele waarden, vormt het lugubere hart van de vertelling. De voortijdige dood van de acteur die begin dit jaar aan een overdosis medicijnen overleed, geeft zijn vertolking een verontrustende lading. De foto's van bezoekers aan de film die zich getooid met dezelfde bizarre make-up als The Joker vertonen, zorgen voor rillingen. Alsof er plotseling een cult rond de betreurde acteur is ontstaan.

Tien jaar geleden kwam Cristopher Nolan met zijn debuutfilm, de sublieme lowbudget thriller Following naar het Rotterdamse filmfestival. Ook deze film handelt over paranoia en dubbele identiteit. Dat zijn de favoriete thema's gebleken van de regisseur. Wie had toen kunnen bevroeden dat de schuchtere en vriendelijke Brit zo succesvol zou worden in Hollywood.

Hopelijk verliest hij zich niet in gigantische verfilmingen van stripverhalen, maar blijft hij ook bezig met films op een kleinere schaal zoals voorgaand werk als Following, Memento en The Prestige. Films die hoe dan ook complexer en interessanter zijn dan zijn twee Batman producties.

Ulrik van Tongeren

The Dark Knight (Warner), nu in 90 bioscopen. Officiële website.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Wat vind jij van deze film?