1ddRavagedigitaal 3 december 2008 dPrint deze pagina | |
|
Sinds een jaar kent Nederland neonazi's die zich spiegelen aan de links-radicale autonome beweging. Zij kleden zich in het zwart, nemen linkse leuzen en symbolen over en kraakten onlangs een pand. Ze noemen zich de Nationaal-Socialistische Actie (NSA). Hoewel er geenszins sprake is van onverdeeld of doorslaand succes, schuilt er een zeker risico in de NSA. door
Wouter Hiemstra
foto's Archief
Kafka De wortels van de NSA liggen in het gabberwereldje van Zoetermeer. De heropleving van de gabbercultuur leidt begin deze eeuw ook daar tot een nieuwe subcultuur, die al snel dominant wordt onder autochtone jongeren. Afgezien van de voorliefde voor hardcore wordt deze subcultuur gekenmerkt door een xenofobe, anti-buitenlander houding en het gebruik van extreemrechtse symbolen en retoriek. [1] Een duidelijk rechtse jeugdstroming, die echter meer cultureel dan politiek gericht is. Een kleine kern van de nieuwe gabbers is extreem-rechts, maar contacten met georganiseerd extreem-rechts zijn er amper. Wel veroorzaken de diverse gabber-hanggroepen veel overlast en zijn vaak betrokken bij confrontaties met andere, vaak allochtone en alternatieve, jongeren. Zo ook in Zoetermeer. GewelddadigVanaf 2002 ontstaan in Zoetermeer in toenemende mate problemen met gabbers en komt het regelmatig tot overlast en gewelddadigheden. Op Bevrijdingsdag in 2004 veroorzaakt de groep voor het eerst grootschalige ongeregeldheden: 'Ongeveer honderd gabbers raakten uiteindelijk slaags met de politie, die met behulp van charges, honden en arrestaties een einde maakte aan de onrust'. [2] Niet veel later wordt vanuit deze groep het Soetermeer Skinhead Front (SSF) geformeerd, een typisch geval van zelforganisatie van racistische jongeren met oppervlakkige nazistische sympathieën. De ultranationalistische actiegroep Voorpost probeert de groep binnen te halen en benadert de gemeenteraad. Als de gemeente de groep een besloten feest laat organiseren op Bevrijdingsdag 2005, zal het vast rustig blijven, zo luidt het voorstel. De gemeente hapt en stelt een ruimte ter beschikking. [3]
Foto's van het feest lekken echter uit waarop veelvuldig de Hitlergroet wordt gebracht. De gemeente schrikt zich rot en ook Voorpost trekt zich terug. Het SSF radicaliseert ondertussen gestaag verder. In juli 2005 volgt de eerste actie van het SSF: met vijf man gaan ze met een spandoek bij het Binnenhof in Den Haag staan. Dit als protest tegen de aanslagen van radicale moslims in Londen. September 2005 concludeert politie Haaglanden: 'De kleine 30 jongeren die tot deze groep [SSF] behoren, zijn echter niet langer te omschrijven als Lonsdalers. Dit zijn jongeren die zich hebben ontwikkeld tot extreem-rechts georiënteerde skinheads'. [4] Voortgaande radicaliseringNa wat omzwervingen komt de groep in contact met het Racial Volunteer Force (RVF), de Nederlandse politieke tak van het Blood & Honour netwerk. Het RVF is nationaal-socialistisch, sterk antisemitisch en uitgesproken gewelddadig. Dit contact leidt in oktober 2005 tot deelname aan een demonstratie van de Nederlandse Volks-Unie (NVU). Op demonstraties van de nazistische NVU is het RVF steevast als ordedienst te vinden. Ook reist de groep af naar Duitsland om daar aan neonazi-demonstraties deel te nemen. Vanaf december 2005 gaat het SSF verder onder de naam Jeugdstorm Nederland (JSN) [5], een verwijzing naar de jeugdbeweging van de NSB. Daarnaast neemt zij actief deel aan demonstraties van de NVU. De gemeente Zoetermeer is zich ondertussen bewust geworden van de problematiek en komt in 2006 met een uitgebreide analyse van de gabberpopulatie binnen haar gemeentegrenzen. In het rapport worden diverse groepen onderscheiden. Ook JSN komt aan bod: 'Deze groep, bestaande uit ongeveer 30 personen, kent in Zoetermeer nog maar een korte bestaansgeschiedenis. De Skinheads (georganiseerd in Soetermeer Skinhead Front, Stormfront of Jeugdstorm) vormen een groep welke openlijk rechts-extremistisch is. Over het algemeen brengen zij hun gedachtegoed fysiek tot uiting via het hebben van een kaalgeschoren hoofd, zwarte legerlaarzen met opgerolde spijker- of legerbroek en het dragen van een keur aan runentekens en extreem-rechtse symbolen. De leden van deze groep noemen zichzelf nationaal-socialisten'. [6] Het gevaar van radicalisering van de rest van de gabberpopulatie wordt benadrukt en een eerste aanzet tot een gerichte aanpak wordt gegeven. De reeds geradicaliseerde jongeren (JSN) worden echter grotendeels opgegeven, zij worden als out of reach beschouwd.[7] Grotere rolDe rol van Jeugdstorm Nederland binnen de demonstraties van de NVU wordt ondertussen steeds groter. In november 2006 organiseert de NVU dan ook een demonstratie onder het motto 'Tegen criminalisering van volksnationalistische jongeren'. Deze demonstratie is gericht tegen het plan van aanpak van de gemeente Zoetermeer en bedoeld om JSN verder aan de NVU te binden.
De JSN'ers zijn inmiddels al weer een stuk verder geradicaliseerd en vallen op door hun militante uitstraling: veel leden van de groep vermommen zich op de demonstratie. In de loop van 2007 neemt het aandeel van JSN op de NVU-demonstraties verder toe en roept zij haar leden op om in het zwart gekleed te komen[8]: 'Houdt
je natuurlijk ook weer aan de (kleding) regels: Hieraan wordt gevolg gegeven en het karakter van de NVU-demonstraties verandert drastisch. In september 2007 volgt een eigen actie van de JSN-groep [9], maar ditmaal onder de naam Nationaal-Socialistische Actie/Autonome Nationaal-Socialisten (NSA/ANS). Met de nieuwe naam lijkt bevestigd te worden wat in de praktijk al langer zichtbaar is: JSN is dusdanig van karakter veranderd dat de naam 'Jeugdstorm Nederland' de inhoud niet meer dekt. Met de benaming NSA/ANS, die later wordt teruggebracht naar NSA, kan dit blijkbaar wel. Ook denkt men zo een eventueel verbod op de eigen organisatie te kunnen voorkomen. Hoewel het radicaliseringproces van een stel racistische gabbers naar het huidige NSA te volgen is, verklaart dat niet waarom een stel neonazi's zich in een zwarte outfit hijsen, er als een zwart-blok bijlopen en driftig linkse thema's en symbolen kopiëren. Om deze ontwikkeling te duiden is het noodzakelijk om een blik te werpen op de situatie in Duitsland. Daar is reeds langer een vergelijkbare ontwikkeling gaande. Duitse dynamiekIn Duitsland bestaat een dergelijke extreem-rechtse trend al langer: de zogenaamde Autonome Nationalisten. De NSA heeft hier haar huidige verschijningsvorm en actiemethoden van overgenomen. Ook ideologisch is zij beïnvloed door deze stroming. De Autonome Nationalisten zijn in Duitsland ontstaan uit de zogenaamde Freie Kameradschaften, informele groepen die in hoge mate zelfstandig opereren. Een concept dat begin jaren negentig in Duitsland is geïntroduceerd.[10] Deelname aan verkiezingen werd niet meer nagestreefd, het opbouwen van een eigen beweging en het voeren van actie kwam centraal te staan. De centrale aansturing zoals die er in de jaren '70 en '80 was, werd overgenomen door ervaren kader en de onderlinge contacten werden intensief onderhouden. Hierdoor ontstond een hecht netwerk van zelfstandige groepen. Door te opereren in verschillende informele groepen kon justitie ook weinig uitrichten. Enkele groepen werden wel verboden, maar men kon vrij gemakkelijk de activiteiten voortzetten onder een andere naam.
In feite hebben neonazi's in Duitsland hiermee de structuur van de radicaal-linkse beweging overgenomen: een informele beweging van verschillende groepen die waar mogelijk samenwerken en een gemeenschappelijk ideologie, analyse of idee aanhangen. Het concept van de Freie Kameradschaften wordt tot op de dag van vandaag toegepast en is de dominante organisatievorm binnen extreem-rechts in Duitsland. Deze vernieuwingen hebben meer dan alleen een organisatorische achtergrond; er is ook sprake van een verandering van strategie en actiemethoden. Zo wordt er geprotesteerd tegen sociale afbraak, tegen kernenergie, tegen imperialisme en tegen de oorlog in Irak. Keer op keer wordt geprobeerd om aansluiting te vinden bij thema's die leven in de maatschappij of waar brede protestbewegingen rond actief zijn. Verder wordt er gekozen voor actiemethoden en middelen die voorheen alleen door 'links' werden toegepast. Het informele verband van de Freie Kameradschaften spreekt veel jongeren aan en is onderdeel geworden van een extreem-rechtse levensstijl die aan populariteit wint. Hiermee heeft extreem-rechts zich een zekere dynamiek eigen gemaakt en aansluiting gevonden bij verschillende jeugdculturen. Autonome NationalistenIn 2002 ontstaat vanuit deze dynamiek het concept van de zogenaamde Autonome Nationalisten. Tijdens de eerste optredens wordt opgeroepen tot het formeren van een zwart blok en het aanvallen van antifascisten. Ook volgen er halfslachtige pogingen om door politielinies heen te breken. Het is allemaal een beetje kneuterig, maar er is duidelijk potentie. Dit concept is in de loop van enkele jaren door activisten uit de Freie Kameradschaften uitgewerkt tot een volwaardige actievorm met een geheel eigen uitstraling. Met name in het westen van Duitsland zijn hierdoor neonazi-demonstraties radicaal veranderd. Veel neonazi's lopen er in het zwart bij, vermomd, opereren in gesloten blokken en zijn voor de buitenstaander amper van linkse autonomen te onderscheiden. Daarnaast wordt er hiphop en punk gedraaid, spandoeken met Engelse slogans in graffiti-stijl meegedragen en versterkt linkse symbolen en thema's overgenomen. Het gebruik van geweld is verder toegenomen en verschoven naar de directe (linkse) tegenstander. Diverse jeugdstijlen en –culturen keren in dit concept terug, dat populair is onder jongeren. Kopie van een kopieDe NSA is waarschijnlijk op een van de vele demonstraties die de groep in Duitsland bezoekt geïnspireerd geraakt door het optreden van Autonome Nationalisten. De verschijningsvorm is er in ieder geval letterlijk van overgenomen. Ook met het kopiëren van linkse symbolen en het overnemen van linkse thema's gaat de NSA aan de slag.
Daarnaast wordt zij sterk beïnvloed door het Racial Volunteer Force. Haar pleidooi voor leaderless resistance valt mooi samen met het concept van de Autonome Nationalisten. De RVF pleit daarnaast voor solidariteit met radicale moslims en de anti-imperialistische (lees anti-Amerikaanse) strijd. Intense jodenhaat en complottheorieën over joden die achter de schermen aan de touwtjes trekken spelen hierbij een centrale rol. Gecombineerd met een sterke focus het nationaal-socialisme, levert dat een opmerkelijke mix op. Werd er met het SSF, de voorloper van JSN en de NSA, in juli 2005 nog op het Binnenhof gedemonstreerd tegen aanslagen van radicale moslims in Londen, nu wordt er op demonstraties solidariteit betuigd met Hamas, Hezbollah en de Iraanse president Ahmadinejad. Dit geheel in lijn met de opstelling van de NVU en de RVF: de joden zijn het centrale probleem, en hun vijanden zijn onze vrienden. Daarom wordt er ook sympathie betuigt voor de Palestijse strijd en draagt men stelselmatig de kefiye, de Palestijnse sjaal. De NVU probeert met sommige van de door haar gekozen onderwerpen in te spelen op sentimenten die onder de bevolking leven. Zo wordt er in het kader van gemeenteraadsverkiezingen, waar de NVU in enkele gemeentes aan meedoet, meerdere malen gedemonstreerd. De NSA grijpt deze demonstraties echter aan om haar nationaal-socialistische gedachtegoed tentoon te spreiden. Zo worden er volop symbolen uit het derde rijk meegesleept, zingt men nazi-liederen, roept men 'Ruhm und Ehre der Waffen SS', 'nationaal-socialisme nu' en houdt men een minuut stilte voor Hitlers plaatsvervanger Rudolf Hess. Aansluiting zoeken bij thema's die in de maatschappij leven zit er bij de NSA dus niet in en de harde en directe nazi-boodschap stoot veel jongeren af. Met de benaming NSA (nationaal-socialistische actie) is deze verwijzing expliciet gemaakt. ProvocatieUit eigen demonstraties blijkt dat de groep vooral met zichzelf bezig is: zo werd er tweemaal gedemonstreerd voor een eigen, nationalistisch, jeugdcentrum in Zoetermeer. Ook eist men dat er een einde wordt gemaakt aan het stalkingsbeleid waarmee de overheid NSA uit Zoetermeer heeft verjaagd. [11] Daarnaast speelt provocatie een belangrijke rol binnen de NSA: 'Laten
we het rustig duidelijk uitspreken: het gaat maar om één ding, namelijk
te provoceren! Zo liep de NSA op 23 augustus jl in Alpen a/d Rijn rond met een spandoek met daarop 'antifascistische aktie' en worden er al langer AFA-symbolen gekopieerd. Uiterst geschikt om antifascisten te stangen. Intern ziet men zich echter wel genoodzaakt om het verschil tussen nationaal-socialisme en fascisme te benadrukken. Binnen extreem-rechts wordt verbaasd en verdeeld gereageerd, veel neonazi's snappen het niet meer en ook niet alle NSA'ers zijn onverdeeld enthousiast.
Als er op 7 september 2008 door de NSA een pand wordt gekraakt in Monster (onder Den Haag), lijkt dit op het eerste gezicht vooral een actie om de persoonlijke nood te ledigen; een aantal leden van de NSA zijn dakloos. Of wellicht de zoveelste poging om iets van links te jatten en te provoceren. Op de achtergrond speelt zich echter wel degelijk een ideologische oriëntering en discussie af. Net als de discussie over nationaal-socialisme en fascisme is deze discussie vooral bedoeld voor de eigen achterban. Altijd dwars gezeten door krakers en dan zelf een pand gaan kraken? Veel rechts-radicalen vragen zich verbijsterd af waar de NSA mee bezig is. Ideologische verkenningUit deze discussie is af te leiden dat de NSA haar ideologische positie aan het verkennen is. Zo heeft zij haar nationaal-socialistische positie verder verduidelijkt. Net als de Freie Kameradschaften en Autonome Nationalisten in Duitsland legt zij de nadruk op de verwantschap met de zogenaamde 'socialistische' of 'linkse' vleugel van Hitlers nazi-partij NSDAP. Deze stroming werd met name vertegenwoordigd door Ernst Röhm (leider van de SA) en de gebroeders Gregor en Otto Strasser. Zij waren tot aan de machtsovername in 1933 een relevante factor binnen de NSDAP en riepen op om niet alleen een nationale, maar ook een sociale revolutie door te voeren. Vooral holle retoriek, maar bedreigend genoeg voor het pact tussen de NSDAP en werkgevers. Hierop werden Ernst Röhm en Gregor Strasser uit de weg geruimd. Otto Strasser is dan al uit Duitsland vertrokken. Binnen deze zogenaamde socialistische vleugel van de NSDAP werd niet van Nationalsozialismus gesproken, maar van nationale Sozialismus of Nationaler Sozialismus. Dit om de nadruk op het socialistische aspect te vergroten. Neonazi's in Duitsland gebruiken deze termen ook en recent heeft de NSA dit overgenomen.[13]
NSA staat nu niet meer voor Nationaal-Socialistische Actie, maar voor Nationale Socialistische Actie. Een op het eerste gezicht onbeduidende wijziging, maar wel een wijziging die voor een duidelijke ideologische positionering staat. Daarnaast zorgt het voor discussie met de vele Hitler-freaks die binnen extreem-rechts actief zijn: zij zien Gregor Strasser en Ernst Röhm als verraders die terecht zijn geliquideerd. Met de expliciete verwijzing naar het socialistische aspect is de deur verder open gezet naar het overnemen van linkse thema's. Dit wordt vanuit de gevangenis door de voorman van de NSA benadrukt: 'Wij zijn de in de kern socialistisch en zijn dus onlosmakelijk verbonden met socialistische thema's als woningnood, spekulatie en (onnodige!)leegstand. (...) In tijden van woningnood is leegstand, in wat voor vorm dan ook, totaal onacceptabel! Het is derhalve dan ook onze plicht, als revolutionaire socialisten, om dit met alle middelen tegen te gaan!' [14] Ook speelt hij in op de discussie binnen extreem-rechts dat (radicaal)linkse thema's en actiemethoden toch vooral links moeten blijven en dat neonazi's zich niet met kraken moeten bezighouden: 'Het is onzin om monopolieposities toe te kennen aan 'links', daar in de politieke strijd werkelijk alle middelen gerechtvaardigd zijn, die ons nader tot het einddoel brengen. Het is een fatale 'angst', en grote stupiditeit, van 'rechts' om alles wat 'links' gebruikt direct te laten vallen of niet nader aan een analyserende blik te onderwerpen.' [15] Gevaarlijk?Het NSA-concept spreekt tot de verbeelding en geniet een zekere mate van populariteit. Er is echter geenszins sprake van onverdeeld of doorslaand succes. Zo is de NSA zelf geen homogeen geheel. Niet iedereen kan het ideologische pad volgen dat door de voorhoede wordt uitgezet. Dit leidt op haar beurt weer tot interne spanningen.
Ook de relatie met de NVU staat onder druk. De NVU is min of meer afhankelijk van de NSA geworden, en is daarom noodgedwongen opgeschoven richting NSA. In dit verstandshuwelijk is van echte liefde echter steeds minder sprake. Ronduit problematisch is de verhouding met andere extreem-rechtse groepen en organisaties. De verschijningsvorm, een pand kraken, je antifascistisch noemen, de identificatie met de 'socialistische' of 'linkse' vleugel van de NSDAP, de vermeende solidariteit met moslims: stuk voor stuk punten die op veel weerstand kunnen rekenen. Het gevaar van deze groep ligt dan ook niet in het ontstaan van een 'nieuw' of aantrekkelijk extreem-rechts dat de heersende tegenstellingen en malaise kan overstijgen en groeien. Zeker niet op korte termijn. Nee, het gevaar van de NSA ligt ergens anders. Zij is een in de kern militante en gewelddadige groep[16] die waar mogelijk de confrontatie opzoekt. Voor jongeren die betrokken raken bij de NSA is de kans op radicalisering groot. Gezien de voortdurende ideologische en strategische (her)oriëntering is het bovendien moeilijk te voorspellen waar het met deze groep naar toe zal gaan. Dat maakt haar extra onberekenbaar.
1. Wouter Hiemstra, Radicalisering extreem-rechts en 'Lonsdale-jongeren', IN: Alert!, nummer 4, jaargang 10, december 2006-januari 2007; 2. gezien op 18 november 2008; 3. Ondanks waarschuwingen vooraf van onder andere AFA, CIDI en het Centraal Joods Overleg laat de gemeente het feest ongestoord en onder politiebescherming doorgaan. Dit zal leiden tot Kamervragen; 4. Janine Janssen, Problematische hanggroepen in Haaglanden 4, Den Haag: politie Haaglanden, september 2005, blz. 23; 5. gezien op 23 november 2008; 6. S. Dijkstra, Lokale aanpak extreem-rechts, Zoetermeer: gemeente Zoetermeer, augustus 2006, blz. 6; 7. S. Dijkstra, Lokale aanpak extreem-rechts, Zoetermeer: gemeente Zoetermeer, augustus 2006, blz. 14; 8. gezien op 19 november 2008; 9. Op 8 september 2007 hield MTV in Den Haag een feest onder de noemer 'The City is ours'. Aanleiding voor NSA/ANS om te protesteren tegen de slechte invloed die MTV op de Nederlandse jeugd zou hebben; 10. Wouter Hiemstra, Geschiedenis extreem-rechts in Duitsland, IN: Alert!, nummer 3, jaargang 11, september-oktober 2007; 11. Dit stalkingsbeleid is voortgekomen uit het plan van aanpak van de gemeente Zoetermeer. Het valt nog het beste te vergelijken met de manier waarop (vermeende) Hofstadgroep-leden werden behandeld: hinderlijk volgen, voortdurend aanspreken, elke overtreding bestraffen, etcetera. Door dit beleid is het probleem niet opgelost: NSA-leden zijn grotendeels verhuisd naar Den Haag en zetten daar hun activiteiten voort; 12. Deze tekst is afkomstig van een inmiddels verdwenen website van JSN, gezien in september 2006; 13. In Nederland werd de positieve identificatie met de SA en de meer 'socialistische' of 'linkse' stroming van het nationaal-socialisme tot dan toe alleen binnen het RVF benadrukt; 14.
citaten uit brief van NSA-voorman Alwin Walther, op de 15.
citaten uit brief van NSA-voorman Alwin Walther, op de 16. ellenlange strafbladen met delicten die variëren van vernieling tot zware mishandeling en poging tot doodslag, talloze gewelddadige incidenten en pogingen om de confrontatie met ‘links’ op te zoeken bevestigen dit.
|