1ddRavagedigitaal
09-06-07 d![]() ![]() |
|
|
Wat is toch de grenzeloze fascinatie voor de seriemoordenaar? Nu The Dead Girl van Karen Moncrieff en Zodiac van David Fincher over dit onderwerp in de bioscoop draaien die duidelijk afwijken van de voorspelbare norm, is dat een dwingende vraag. door Ulrik van Tongeren Vanaf 1927, toen Alfred Hitchcock zijn sublieme The Lodger maakte (overduidelijk zijn visie op Jack the Ripper), zit de filmgeschiedenis volgestouwd met producties over seriemoordenaars. De makers kunnen fictieve personages verzinnen, zoals met de Hannibal Lecter films, gebaseerd op de boeken van Thomas Harris, of zich baseren op bestaande seriemoordenaars als de goeie ouwe Jack the Ripper, Jeffrey Damher en Ted Bundy. De seriemoordenaar blijft een winstgevend en tot de verbeelding sprekend onderwerp. Dat dit onderwerp inmiddels grondig is doorgedrongen in talrijke Amerikaanse filmproducties is niet vreemd. De meeste seriemoordenaars komen immers uit het land van onbegrensde mogelijkheden. Maar ook in allerlei Amerikaanse tv-series duikt het gruwelijke personage geregeld op als een gewaardeerde gast. DexterVoorlopig hoogtepunt hiervan is de recente tv-serie Dexter waarin een patholoog-anatoom, die als specialiteit heeft het analyseren van bloedspatten, zijn opgedane kennis gebruikt om seriemoordenaars om het leven te brengen. Om zodoende in feite zelf in een meedogenloze seriemoordenaar te veranderen, hetgeen een mooi voorbeeld is van het recht in eigen hand nemen.
Een merkwaardig fenomeen trouwens, dat dit genre zowel voor mannen als voor vrouwen onweerstaanbaar blijkt te zijn. Volgens onderzoekers hebben evenveel vrouwen als mannen een zwak voor de seriemoordenaar. Wat vrouwen betreft, zou de seriemoordenaar wel eens de ultieme angst kunnen vertegenwoordigen. Vergelijkbaar met door vrouwelijke auteurs beschreven fantasieën die vrouwen schijnen te koesteren over verkrachters. Filmmakers kunnen nog zo omstandig doen over hun motieven, alsof ze een sociaal-maatschappelijk probleem aankaarten, het subgenre blijft altijd griezelig dicht tegen exploitatie aan hangen. Er bestaat bij de makers de neiging om het doen en laten van dergelijke monsters in alle mogelijke gruwelijke details te tonen. Dat de makers meestal geen compassie en interesse voor de slachtoffers hebben, moge duidelijk zijn. Men hoeft geen psychoanalyticus te zijn om de fascinatie voor dergelijk misselijk makend amusement te kunnen duiden. De conclusie zou kunnen zijn dat de mens blijkbaar een onstilbare behoefte heeft om geconfronteerd te worden met beelden van dood en seks.
De traditionele seriemoordenaarsfilm dreigt trouwens overschaduwd te worden door een ander subgenre in opkomst; de zogenaamde martelhorrorfilm. Deze stroming werd onder meer ingezet door de Saw films. Intussen is de lijst lang aan het woorden met Hostel 1 en 2, Vacancy en Turistas als meest recente uitingen. In deze producties worden de remmen helemaal los gegooid wat betreft het tonen van gruwelijk en nihilistisch geweld. ZodiacHet is interessant om te zien hoe in The Dead Girl en Zodiac seriemoordenaars schimmige figuren in de kantlijn blijken te zijn. In The Dead Girl wordt vrijwel geen fysiek geweld getoond; in Zodiac is het geweld gruwelijk, maar veeleer suggestief verbeeld. Terwijl regisseur David Fincher in zijn vorige seriemoordenaarsfilm Se7en op een barokke wijze gestalte gaf aan de bloederige dadendrang van de moordenaar, geeft hier de terloopse aanpak evengoed een immense, beklemmende dreiging. In de meesterlijke openingsscène is Fincher op zijn best, met een jong, verliefd stelletje in een auto dat gestalkt en gedood wordt door een schimmig figuur in het duister. De Amerikaanse seriemoordenaar Zodiac heeft een mythische status. Eind jaren '60, begin '70 zette hij San Francisco op stelten met een reeks gruwelijke moorden. Omdat hij veertig jaar later nog steeds niet gepakt is, en hoogstwaarschijnlijk overleden is, zal het mysterie waarschijnlijk voortduren.
Zodiac's aansprekende status was te danken aan zijn listige manipulatie van de media. Met behulp van brieven en puzzels bracht hij met duivels genoegen journalisten en politiemannen op dwaalsporen. Daar gaat de film ook over, die de frustrerende zoektocht van een aantal journalisten en politiemensen naar deze kwelgeest tekent. Het is ook niet zo gek dat de regisseur zich gedreven op Zodiac gestort heeft. Als jochie leefde hij op boogafstand van de moorddadige gebeurtenissen, en werd meedogenloos meegesleurd in de toen heersende hype en angstpsychose. Fincher heeft voor zijn doen een betrekkelijk ingehouden rolprent gemaakt. Het lijkt erop alsof hij voor een minder perfectionistische werkwijze gekozen heeft. Het geheel heeft een documentair karakter, maar wordt gedragen door het vloeiende camerawerk van Harris Savides. Al blijkt uit het resultaat niet dat Fincher zijn normaal perfectionisme overboord heeft gezet. Zodiac verdrinkt in een labyrint van details, en de nauwkeurige reconstructie van die tijdsperiode is opmerkelijk waarheidsgetrouw. PolitiespeurwerkEen dergelijke bijna documentaire aanpak past perfect bij de invalshoek die de makers gekozen hebben. Het verzamelen en decoderen van informatie wordt minutieus getoond, en dat is meteen ook de drijvende kracht van het verhaal. Zonder de technische middelen die we nu hebben, komt het aan op ouderwets politiespeurwerk. Ongetwijfeld hebben de makers gesjoemeld met allerlei details, maar de belangrijkste feiten kloppen.
De fascinerende en grensverleggende diepte van Zodiac is erin gelegen, dat de film vooral gaat over het effect van de seriemoordenaar op de drie belangrijkste personages: de zelfdestructieve misdaadjournalist Paul Avery, magistraal vertolkt door Robert Downey jr, de bikkelharde politieman Dave Tosch (Mark Ruffalo) en de kranten-striptekenaar Robert Graysmith (Jake Gyllenhaal). Zodiac is gebaseerd een bestseller die Graysmith over het onderwerp schreef. Fincher heeft erop gerekend dat het obsessief ontrafelen van de puzzels, en de drie uitstekende acteurs de aandacht 160 minuten vast weten te houden. Missie geslaagd, want Zodiac is een meeslepende, spannende en intelligente film geworden. De vermeende seriemoordenaar in Zodiac wordt uitstekend gespeeld door John Carrol Lynch. Deze Zodiac blijft een mysterie, ondanks de ijzingwekkende maar summiere vertolking van Lynch. In sommige films daarentegen worden seriemoordenaars vertolkt door charismatische karakter-acteurs. Uitnemend voorbeeld hiervan is natuurlijk Anthony Hopkins in zijn Hannibal Lecter films. Charismatisch, geniaal en zeer griezelig weet Hopkins gestalte te geven aan het rolmodel voor de seriemoordenaar. Terwijl in werkelijkheid, wanneer seriemoordenaars door de politie opgepakt worden, het kleurloze mannetjes blijken te zijn, wier voornaamste drijfveer gevoelens van zich inferieur voelen, lijken te zijn. Dat is meteen ook het enge aan deze monsters; jouw zeurderige buurman zou wel eens lijken in de kast kunnen hebben.
|