In plaats van al die irritante pasjes voortaan alles betalen en aantonen met één geïmplanteerde RFID-chip? Voor de consument lijkt de keuze snel gemaakt. Edoch, over de risico's die hieraan verbonden zijn, zoals aantasting van privacy en burgerrechten, is nauwelijks iets bekend. Volgens Louise Baanders moet de technologie de mens dienen en mag het niet zo zijn dat de mens uiteindelijk de slaaf van zijn eigen schepping wordt.

door Louise Baanders

Wij leven in een tijd waarin wij de intelligentie hebben en daarmee ook een verantwoordelijkheid zonder precedent, om zelf ons lotbestemming te bepalen. We zien ons momenteel geconfronteerd met het naargeestige spookbeeld van de controlemaatschappij. Kijk naar de zorgverwekkende ontwikkelingen in de toepassing van RFID-technologie [zie kader] die het mogelijk maakt om totale controle te hebben over de mens.

Banken, bedrijven en politici dwingen de burger steeds meer om in sneller tempo de digitale weg te nemen. De vraag is of er nog sprake van democratie kan zijn in de steeds gecompliceerder wordende elektronische samenleving waarin de gemiddelde mens bepaalde ontwikkelingen allang niet meer kan volgen. Technologie kan geavanceerd zijn en tot veel in staat, maar het is en blijft een instrument, waarvan het nut afhankelijk is van het gebruik die ervan wordt gemaakt. Zelfs de beste technologie is een tweesnijdend zwaard.

Genetische manipulatie kan virusresistente en aan eiwitten rijke gewassen opleveren, het kan echter ook leiden tot dodelijke biologische wapens en pathogene micro-organismen. RFID-technologie zou binnen de medische sector een handig hulpmiddel kunnen zijn, maar overheidstoepassingen van deze nieuwe technologie vormen een groot gevaar voor de privacy en vrijheid van de burger. Een groeiende groep Nederlanders loopt momenteel met tenminste één chip op zak (biometrisch paspoort, ID-chipkaart, betalingsbewijzen, OV-jaarkaart) en dit is maar het begin!

Technocratie

Desondanks wordt er vastgehouden aan het hardnekkige geloof dat de techniek de oplossing zou zijn voor alle problemen en dat technologische doorbraken ons in de toekomst in staat zullen stellen om alle uitdagingen te overwinnen. Helaas, waar het ons aan ontbreekt, is de wijsheid en het mededogen die vereist zijn om technologie op een wijze manier toe te passen. Kennis brengt vruchten voort, maar wijsheid kwijnt weg. Deze gapende kloof moet nog voor het eind van dit decennium worden gedicht als we de huidige catastrofale tendens willen keren.

Technocratie betekent letterlijk: de macht of heerschappij van de techniek of van een technische benadering van de wereld. Technocratisch bestuur beschouwt doeleinden als een gegeven (wensen van opdrachtgevers of van de bevolking of van de volksvertegenwoordiging) en beperkt zich tot het zoeken en inzetten van de juiste middelen. Kenmerkend voor technocratisch bestuur is eenheid van ontwerp en toezicht, gehoorzaamheid van de uitvoerders en monopolisering van dwang.

Technocratisch bestuur wordt een kwalijke zaak, wanneer niet alleen in de sfeer van de uitvoering, maar ook in het publieke debat (de politieke ruimte) alleen nog over de juiste middelen kan worden gesproken. Het lijdt geen twijfel dat we die kant op gaan en de massale groei op het gebied van radio frequency identification, oftewel RFID, is daar een bewijs van.

Overtuigingen

De filosoof Jacques Ellul schreef in zijn boek The Technological Society: 'Techniek vereist voorspelbaarheid en, evenzeer, precisie in de voorspellingen. Het is dus noodzakelijk dat de techniek prevaleert over het menselijk wezen. Voor de techniek is dit een zaak van leven of dood. De techniek moet de mens reduceren tot een technisch dier, de koning van de slaven der techniek. Voor deze noodzaak moet de menselijke grilligheid vermorzeld worden; de technische autonomie gedoogt geen menselijke autonomie. Het individu moet worden gekneed door technieken, hetzij negatief (door de technieken om de mens te kunnen begrijpen) of positief (door de aanpassing van de mens aan het technisch kader), om de schoonheidsfouten die zijn persoonlijke wil veroorzaakt in het perfecte patroon van de organisatie te kunnen wegvagen.'

Een van de gevaarlijkste overtuigingen van de wetenschap is dat de wereld een gigantische machinerie zou zijn. Dit geloof dateert uit het begin van de moderne tijd en is een restant van het wereldbeeld van Galileo en Newton, waarin eenvoudige oorzaken rechtstreekse en eenvoudige gevolgen hadden. De gedachte dat de wereld een immens mechanisme is, was een uitstekend uitgangspunt voor het benutten van middeleeuwse technologieën maar voor de huidige spitstechnologieën schiet het hopeloos tekort. De moderne technologieën werken nu eenmaal niet als newtoniaanse machines en zijn niet meer zo voorspelbaar.

Desondanks wordt er vastgehouden aan de overtuiging dat de wereld nét zo maakbaar is als een machine. Het mechanische model schiet zelfs tekort waar het de invloed van onze technologieën op de natuur betreft. De manier waarop een getransplanteerd gen in een plant tot expressie komt is te voorzien, maar de wisselwerking tussen deze gemodificeerde plant en haar natuurlijke omgeving laat zich niet zo makkelijk voorspellen en het resultaat kan onwenselijke gevolgen hebben voor andere soorten.

RFID propaganda

Op 16 maart van dit jaar bezocht ik de vakbeurs Zorg & ICT, het platform voor ICT-toepassingen en diensten in de zorgsector. Als (vermeend) klant woonde ik het RFID College van PHI Data BV (specialist op het gebied van patiënten-identificatie) bij. Al bij de inleiding werd snel duidelijk dat er sprake was van propaganda.

Deze werd verzorgd door Bart Schermer van het
RFID Platform Nederland ook wel 'The fellowship of the Chip' genoemd. Hij begon met de woorden: "RFID is niet langer een 'wondertechnologie', maar een volwassen technologie die nu al bijdraagt aan onze economie, veiligheid en kwaliteit van leven." Vervolgens werden Diverse aspecten van RFID beknopt en uitvoerig toegelicht, met name de positieve aspecten van RFID, zoals veiligheid en kostenbesparing.

Doelstelling van deze dag was om potentiële klanten te winnen voor de RFID technologie. Er zijn verschillende organisaties in Nederland die pilots met deze techniek uitvoeren of RFID zelfs al volledig hebben geïntegreerd in hun bedrijfsprocessen. Om er maar enkele te noemen: Het AMC, Capgemini, Geodan, Intel, Boijmans van Beuningen, Ahold, Oracle, Jumbo Supermarkt en niet te vergeten de beroerde Baja Beach Club in Rotterdam.

In de zomer van 2004 heeft Schiphol in samenwerking met KLM RFID-technologie getest door op bepaalde vluchten de koffers te voorzien van RFID-chips. Door middel van deze technologie moet het aantal zoekgeraakte koffers flink gereduceerd worden. Deze pilot was zo'n succes dat Schiphol nu alle koffers wil voorzien van een RFID-chip.

Toepassingen

Ook ziekenhuizen willen de RFID technologie gaan toepassen, zo bleek tijdens het symposium. De vraag of er ook plannen zijn om mensen te chippen, werd tijdens het symposium ontkennend beantwoord (maar niet echt overtuigend). In eerste instantie zal elke patiënt een polsbandje gaan dragen met een barcodesysteem met daarin opgeslagen allerlei persoonlijke informatie en medische gegevens.

Tijdens de lezing werd er echter gesproken over de nadelen van zo'n laserbandje. Sommige patiënten zijn allergisch en andere vinden zo'n bandje erg hinderlijk. Bovendien zou je de polsband kunnen verliezen. Het is niet uit te sluiten dat er in de toekomst toch zal worden besloten voor implantatie van de RFID-chip.

Wim Griffioen van PHI Data zei op het symposium dat patiënten bang zijn voor een RFID-polsbandje, maar dat ze waarschijnlijk van idee zullen veranderen als ze zien dat ze hiermee een snelle toegang krijgen tot entertainment (streaming-tv, -video, -radio). In de nieuwe gevangenis in Lelystad kregen vorig jaar zes gedetineerden een RFID-polsbandje op proef.

Het werd me gedurende het ICT & Zorg symposium duidelijk dat we moeten strijden voor een verbod op implanteren van tags in mensen zoals dat nu al bij dieren gebeurt. We moeten absoluut  zien te voorkomen dat het RFID-polsbandje wordt vervangen door de implanteerbare chip.

Gevaren

De ziekenhuizen zullen een tussenstap zijn en als het begrip privacy eenmaal is gemolesteerd, dan is de volgende stap een makkie want de rest zal volgen. Medische ethiek zal niet langer een rol spelen want onder het mom van 'veiligheid' is alles toegestaan. Dus zullen de brave patiënten ja knikken want de dokter heeft gesproken, want als de dokter zegt dat het goed voor je is, dan gelooft een gemiddeld mens dit eigenlijk meteen.

Het onder ogen zien van de gevaren van de RFID technologie
[zie kader], betekent niet dat we de techniek overboord moeten zetten. De techniek kan ons leven vergemakkelijken en verrijken. Deze moet echter de mens dienen en niet zo zijn dat de mens uiteindelijk de slaaf van zijn eigen schepping wordt.

Bovendien vind ik dat er meer informatie en aandacht moet worden gegeven op het gebied van het ethische aspect en het vraagstuk van de privacy in de toepassing van deze RFID technologie. Een technische toepassing van RFID in controlesystemen, kan niet anders dan leiden tot het verlies van privacy en is dus een aantasting op onze recht op vrijheid.

De schrijfster zet zich in voor de actiegroep Stop VeriChip. De actiegroep werkt samen met het Meldpunt Misbruik Identificatieplicht.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Reageer op dit bericht