www.ravagedigitaal.org |
1ddRavagedigitaal
28-04-07 d![]() ![]() |
|
door Alex van Veen De hoogzwangere prinses Máxima bracht begin april met haar dochters een bezoek aan de Keukenhof. Het gezelschap werd rondgeleid door de directeur van onze nationale tulpenattractie. Het ANP zette van het bezoek foto's op het verspreidingsnet, die een uur later alras werden ingetrokken. Dat gebeurde op last van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD), dé spreekbuis van het koningshuis. "Het waren foto's van een particulier bezoek en daarmee wordt de mediacode geschonden. De afspraken zijn duidelijk", aldus Chris Breedveld van de RVD in het Algemeen Dagblad. In die koninklijke mediacode, die door de meeste media gedwee wordt opgevolgd, staat onder meer: 'De persoonlijke levenssfeer van de leden van het koninklijk huis wordt gerespecteerd, dat wil zeggen, dat zij er op mogen vertrouwen met rust gelaten te worden op de momenten dat zij niet op grond van hun officiële functies naar buiten treden. Dit geldt derhalve ook voor de minderjarige leden van het koninklijk huis (tot en met schooltijd; eventuele vervolgopleidingen).' MediacodeDaags voor de geboorte van prinses Alexia in juni 2005 heeft de RVD eenzijdig deze mediacode uitgevaardigd. De code kent een belonings- en bestraffingsmechanisme, zoals weerspannige hondjes met snoepjes worden opgevoed. De media die de persoonlijke levenssfeer van de leden van het koninklijk huis respecteren, zullen als beloning worden uitgenodigd voor mediamomenten rondom het koninklijk huis die tot de persoonlijke levenssfeer behoren. Zij die dat nalaten, zullen van die mediamomenten worden uitgesloten.
Ook mediadeskundige Gerard Schuijt heeft bedenkingen. Hij vindt het veel te ver gaan om in het geval van de Oranjes de persoonlijke levenssfeer zo op te rekken dat bijna alles eronder valt. Want tegenover het recht op privacy staat volgens hem het recht op vrije informatievergaring. "We moeten niet toe naar een geregisseerde werkelijkheid", zegt hij in het AD. Schuijt denkt daarom dat het veel zinniger zou zijn het hinderlijk achtervolgen door fotografen strafbaar te stellen. "De invoering van een mediacode, waarin wordt gesteld wat de pers wel en niet mag, is geen vruchtbare oplossing om de hond terug in zijn hok te krijgen", zegt mediahistoricus Marcel Broersma van de Rijksuniversiteit Groningen in het Reformatorisch Dagblad. Hij vindt dat als leden van het koninklijk huis zich in de openbaarheid begeven, zij de last van de publiciteit moeten dragen. "Met de mediacode morrelt het hof aan het recht op vrije nieuwsgaring, een van de democratische grondrechten." Dat het koningshuis de berichtgeving stuurt is "voor een overheidsdienst en publieke, uit belastinggeld betaalde ambtsdragers principieel onjuist gedrag, dat blijkbaar wordt goedgekeurd door de verantwoordelijke ministers", aldus Broersma. Hij vindt dat het recht te bepalen welke informatie in het algemeen belang is, nooit bij het onderwerp van de berichtgeving zelf kan liggen. "Dit komt in eerste instantie toe aan de media, en in tweede instantie aan de rechter. Dat de Oranjes dan af en toe hun recht op privacy via een juridische procedure moeten halen, is de prijs die zij betalen voor hun publieke functie in een democratie." RoddelbladenPrivé had de eer om op basis van de mediacode als eerste, en voor zover bekend tot nu toe als enige blad uitgesloten te worden voor een mediamoment. Dit omdat het blad de mediacode terecht niet wenst te onderschrijven. Het blad werd juli 2005 medegedeeld niet welkom te zijn bij voor een fotosessie waar overigens de rest van de vaderlandse pers wel voor uitgenodigd werd in de tuin bij Villa Eikenhorst, waar het kroonprinselijk paar, terwijl het zijn beide dochters toonde, het Nederlandse volk bedankte voor de reacties op de geboorte van hun tweede dochter.
Edoch, door niet open te staan voor wederhoor werkt het koningshuis deze voornamelijk op geruchten gebaseerde publicaties goeddeels zelf in de hand. Paleis Huis ten Bosch, verblijfplaats van koningin Beatrix, is een gesloten bastion. Vergelijkbaar met de wekelijkse praatsessies tussen de premier en de koningin. Je weet dat ze plaats hebben, maar over de materie die er besproken wordt, komt zelden iets naar buiten. Tenzij een van de betrokkenen uit de school klapt. Zoals prinses Margarita de Bourbon de Parme, oudste dochter van prinses Irene, en Edwin de Roy van Zuydewijn. Na hun huwelijk in 2001 meldde de pers dat de vader van Margarita was weggebleven omdat Edwin zich ten onrechte zou uitgeven voor baron. Ook zou het paar de rekening voor het huwelijk niet hebben betaald. In een geruchtmakend vraaggesprek met HP/De Tijd en Der Spiegel haalde het getergde echtpaar z'n gram. Snakkend naar rechtvaardigheid, en een smak geld, werd koningin Beatrix ervan beticht de lastercampagne in gang te hebben gezet. Zo zou het sociale dienst-dossier van De Roy van Zuydewijn in handen zijn gekomen van de koningin en zou het echtpaar frequent worden afgeluisterd.
Deze coryfeeën spraken er schande van dat HP/De Tijd klakkeloos de beschuldigingen van Margarita en Edwin over had genomen, zonder de feiten te verifiëren. Alsof dat laatste überhaupt mogelijk zou zijn geweest. John Jansen van Galen ging in zijn kritiek zo ver dat hij een open brief schreef aan Beatrix waarin hij zich zei te schamen dat hij journalist was. De voortdurende schending van de privacy van de koningin beviel hem niets. Greet HofmansVolgens journalist Thieu Vaessen (HP/De Tijd) bestaat er in Nederland in de 'serieuze pers' geen traditie om kritisch over het koningshuis te berichten. 'En al helemaal niet als het gaat om onaangename kwesties', schreef Vaessen in 2003. Het was geen toeval dat het Duitse weekblad Der Spiegel in 1956 als eerste berichtte over de huwelijksproblemen van koningin Juliana en prins Bernhard, als gevolg van de invloed van gebedsgenezeres Greet Hofmans. Begin jaren '50 verklaarde de NVJ zich akkoord met een aantal door de koningin opgestelde regels en voorschriften aangaande Oranje-berichtgeving. Nagenoeg alle hoofdredacteuren gaven gehoor aan het verzoek van premier Drees om niets over de zaak Hofmans te publiceren. Het was The Wall Street Journal die twintig jaar later als eerste meldde dat een 'hoge Nederlandse functionaris' (prins Bernhard) steekpenningen zou hebben aanvaard van de Amerikaanse vliegtuigfabrikant Lockheed.
De instabiele relatie tussen pers en koningshuis komt voort uit een in 1848 ingevoerde grondwetsherziening die de koning politiek onschendbaar verklaart. Sindsdien mogen leden van het koninklijk huis zich niet meer publiekelijk voor hun gedrag verantwoorden, op straffe van een constitutionele crisis. Pas in de jaren '60 van de vorige eeuw, toen het gedachtegoed van provo de redactieburelen bereikte, kreeg de monarchie kritiek te verduren. Dit heeft er volgens Thieu Vaessen niet toe geleid dat de media op een serieuze manier aandacht aan het koningshuis gingen besteden. 'Nadat de kritiek was weggeëbd, bleef in de serieuze pers het idee heersen dat de monarchie een anachronisme is dat geen aandacht verdiende', aldus Vaessen in HP/De Tijd. Zo kon het volgens Vaessen gebeuren dat NRC Handelsblad de primeur over de verbroken relatie tussen Willem-Alexander en Emily doorspeelde aan De Telegraaf. Onder met name de oudgedienden van de Volkskrant ontstond commotie nadat de hoofdredactie besloten had als eerste de volledige naam van Máxima Zorreguieta te vermelden. Nieuws over het koningshuis staat voor de serieuze pers gelijk aan roddel. Koninklijke persDe zichzelf serieus noemende pers richtte in 2002 de Vereniging Verslaggevers Koninklijk Huis op. Dit clubje hofjournalisten, waarvan Jan Hoedeman van de Volkskrant voorzitter is, heeft tweemaal per jaar een informeel gesprek met Willem-Alexander en Máxima. Doel hiervan is om de fotosessies en reisreportages aangenamer te laten verlopen. De kroonprins houdt net als z'n moeder de regie over zijn eigen publiciteit graag in handen. En de 'onafhankelijke' pers is als een kind zo blij dat het op de eerste rij mag staan.
Toch waren er de afgelopen jaren ook momenten dat de media massaal op een koninklijke kwestie doken. Het meest aansprekende voorbeeld is de vader van Máxima, Jorge Zorreguieta, die gedurende het misdadige junta-bewind van Videla in Argentinië als minister van landbouw heeft gediend. De pers ging dusdanig te keer dat premier Kok er namens de koningin aan te pas moest komen om de journalisten op het matje te roepen. En het hielp, als makke lammetjes zo gedwee. De negatieve publicaties over Jorge Zorreguieta stonden in schril contrast met de propagandistische wijze waarop met name de NOS, onder tegenstanders van de monarchie Nationale Oranje Show genoemd, verslag deed van de kennismakingstournee van Máxima in gezelschap van Willem-Alexander. De staatsomroep NOS brengt zo'n beetje elke koninklijke scheet live in beeld, zoals het keurig in de statuten van de Omroepwet is vastgesteld. Maar nergens staat omschreven dat de NOS, waar Willem-Alexander op aandrang van zijn moeder als kleine jongen al kind aan huis was, zich als het schoothondje van de Oranjes dient te gedragen. Leugen regeert
Als gevolg van de kritiekloze houding van de pers én politiek kan de monarchie als ondemocratische staatsvorm gedijen. Een peperdure poppenkast met vergaande en niet te controleren politieke invloed. Dat zelfs de Socialistische Partij de afschaffing van de monarchie inmiddels uit haar verkiezingsprogramma heeft geschrapt, zonder dat dit tot rumoer binnen de partij heeft geleid, spreekt boekdelen. De koningin heeft haar perslakeien stevig onder controle. De leugen regeert, zoals Beatrix het op een feestje van hoofdredacteuren zo treffend wist te verwoorden. Dit
artikel is een geactualiseerde versie van 'Beatrix en haar hielenlikkers'
uit
|