www.ravagedigitaal.org

1ddRavagedigitaal 28-04-07 dPrint deze pagina

Eerdere artikelen:

23-07-11
'Dylan is gek'
09-07-11
Rietveld studenten imponeren
28-06-11
De Navo-oorlog in Libië: desastreus, illegaal en mislukt
04-06-11
Geef games niet de schuld
21-05-11
Is cultureel verweer wenselijk?
04-05-11
Stenografen van de macht
17-04-11
Waar Abraham de mosterd haalt
01-04-11
Rust en frust langs de kust
04-03-11
‘Evacuatie’ Nederlander in Libië verkiezingsstunt?
23-02-11
Dagen van dicatator Khadafi zijn geteld
22-02-11
Captain Beefheart / Don Van Vliet (1941-2010)
01-02-11
Afghanistan in gerommeld!
30-01-11
Beelden van bezetting
18-01-11
Goededag meneer Cohen
13-01-11
Britse agent was zes jaar activist
02-01-11
De oorsprong van de geitenneuker
28-12-10
Twitteren op de vulkaan
21-12-10
De wereld na WikiLeaks' Cablegate
08-12-10
Lennon komt weer tot leven
04-12-10
Elektroshock voor verwarde politici
30-11-10
Media dienen Wikileaks te wikken en wegen
23-11-10
Werkt Google voor jou of werk jij voor Google?
09-11-10
Versoepelde Tabakswet een nog groter gedrocht
28-10-10
Slagveld Uruzgan
21-10-10
Zoektocht naar échte hulp
05-10-10
Zwarte Blok slaat de plank mis
27-09-10
Een goed georganiseerde leugen
14-09-10
Geachte heer Hirsch Ballin,
02-09-10
Oorlog als er vrede dreigt
30-08-10
'Media leiden aan Ninja Turtle-syndroom'
24-08-10
Clash oude en nieuwe media
20-08-10
Wij zijn de (kwaliteits)media spuugzat!
12-08-10
Moratorium bepleit voor verarmd uranium
06-08-10
Censuur in Nederland
17-07-10
Het neoliberale drama
01-07-10
Kirgizië: Geschiedenis van identiteiten
15-06-10
Schreeuw om aandacht van een loyale ambtenaar
05-06-10
De prinsbedelaar en de kindermoordenaars
29-05-10
Beste STEMGERECHTIGDE
26-05-10
Tweeverdieners die erbij willen horen
15-05-10
Raad vertilt zich aan de hulp
24-04-10
Gastvrij Nederland anno 2010
31-03-10
Repressie neemt toe in Rusland
27-03-10
Het individu versus de staat
19-03-10
'Poetin stap op!'
05-03-10
Gooise carrièrejagers veroveren
De Pijp
23-02-10
Afghanistan: Gemilitariseerde hulp verkeerd besteed
18-02-10
Politieke onrust duurt voort in Oekraïne
11-02-10
De opkomst van een gargantueske staatskleptocratie
30-01-10
Keizer zonder kleren
27-01-10
Hoge en lage cultuur revisited
22-01-10
WRR neemt hulp op de schop
16-01-10
De laatste utopie van het Vrije Westen
06-01-10
Zestig keer zestig is een uur
31-12-09
Verschuivende Verantwoordelijkheden
25-12-09
Credo van een geboren wereldverbeteraar
12-12-09
De puzzel van West Point
05-12-09
RedRat, terug van weggeweest
14-11-09
Oorlog op het Internet
05-11-09
Media laten Balkenende te gemakkelijk wegkomen
27-10-09
Politiek moet nog wennen aan het burgerinitiatief
18-10-09
Populair Gezelschapsspel
12-10-09
De Nobele Obama
11-10-09
De oorlog van 3 biljoen
01-10-09
Charimarktlectuur: Geen boodschap aan de crisis
26-09-09
Danziger Vrijhaven: Status Aparte
20-09-09
Den Haag fouilleert maar wat
15-09-09
Motief aanslag Karst T. ongewis
12-09-09
Singer legt de armen aan het financieel infuus
09-09-09
RID richt vizier weer op Amsterdamse krakers
04-09-09
60 Jaar NAVO: van defensie- naar interventiemacht
22-08-09
Gekmakende bureaucratie
19-08-09
Een Belgische droom
16-08-09
'Shelter skelter'
09-08-09
Schiphol brandt door
07-08-09
Voedselproductie voorname oorzaak klimaatverandering
20-07-09
Het keurige protest van de participatie-elite
15-07-09
Spirituele politiek
12-07-09
Simon op weg naar weg (on his way to away)
07-07-09
Prins heeft bij de bank een goddelijke taak
03-07-09
Weerbare moslims
30-06-09
Nederland verkwanselt openbaarheid
27-06-09
Veel vrouwen bij protesten in Iran
16-06-09
Toekomst Lissabonverdrag in handen Duits hof
11-06-09
Op weg naar een gezonde economie
05-06-09
Nieuwe strijd om het IJmeer
29-05-09
Heleen Mees, strijdster tegen het rijk der machtelozen
22-05-09
Vreemdelingenbeleid Italië verontrust
19-05-09
Kleine Geschiedenis van de Moraal
09-05-09
Bananenrepubliek Leiden
03-05-09
De Culturele Evolutie
30-04-09
Nationalist mag geen dierenvriend zijn
26-04-09
'Voer actie tegen ontwikkelingshulp'
23-04-09
Red de havenloodsen
18-04-09
RVF: Aanzetten tot stadsguerrilla
13-04-09
De keizer en de astroloog
10-04-09
Proces oorlogsmisdadiger Scheungraber
04-04-09
'Wereld van Obama niet kernwapenvrij'
31-03-09
'Dierenactivist is geen terrorist'
27-03-09
Het Europees mandaat van Els de Groen
24-03-09
Verheerlijking van de oorlog
20-03-09
Slimme energiemeter schendt privacy
17-03-09
Leven achter tralies
12-03-09
Het HCZ-gebouw zit al vol
08-03-09
Hond Vla luidde drama Vrankrijk in
05-03-09
Afscheid van een stadssjamaan
03-03-09
Stop gratis 'meidenprik'
02-03-09
Het spel om de knikkers
27-02-09
Krakers met groen-zwarte vingers
24-02-09
Pleidooi voor verzoening met Aboriginal-stam
21-02-09
Bedrijven in dienst van de Israëlische bezetter
17-02-09
Pessimist tegen wil en dank
10-02-09
Raad van State kraakt wetsvoorstel kraakverbod
07-02-09
Sublieme Digitale Sensatie
30-01-09
We beveiligen ons suf en schieten er niets mee op
27-01-09
Vrankrijk: Lichtpunt bij gedwongen sluiting
24-01-09
België voedt militaire industrie Israël
20-01-09
Richtingenstrijd onder Obama voortgezet
18-01-09
Linkse kritiek op moslimfundamentalisme groeit
10-01-09
De Achterhuisdoctrine
05-01-09
Russisch gasconflict draait om meer dan dollars
04-01-09
Europa de straat op voor Palestijnse zaak


Archief 2008


Archief 2007

Archief augustus - december 2006


Archief januari - juli 2006



Als gevolg van de kritiekloze houding van de pers én politiek kan de monarchie als ondemocratische staatsvorm weelderig gedijen. Een mediacode en andere afspraken met invloedrijke media maken de positie van de koningin en het kroonprinselijk paar onomstreden. Slechts een enkel roddelblad bijt van zich af.

door Alex van Veen

De hoogzwangere prinses Máxima bracht begin april met haar dochters een bezoek aan de Keukenhof. Het gezelschap werd rondgeleid door de directeur van onze nationale tulpenattractie. Het ANP zette van het bezoek foto's op het verspreidingsnet, die een uur later alras werden ingetrokken. Dat gebeurde op last van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD), dé spreekbuis van het koningshuis. "Het waren foto's van een particulier bezoek en daarmee wordt de mediacode geschonden. De afspraken zijn duidelijk", aldus Chris Breedveld van de RVD in het Algemeen Dagblad.

In die koninklijke mediacode, die door de meeste media gedwee wordt opgevolgd, staat onder meer: 'De persoonlijke levenssfeer van de leden van het koninklijk huis wordt gerespecteerd, dat wil zeggen, dat zij er op mogen vertrouwen met rust gelaten te worden op de momenten dat zij niet op grond van hun officiële functies naar buiten treden. Dit geldt derhalve ook voor de minderjarige leden van het koninklijk huis (tot en met schooltijd; eventuele vervolgopleidingen).'

Mediacode

Daags voor de geboorte van prinses Alexia in juni 2005 heeft de RVD eenzijdig deze mediacode uitgevaardigd. De code kent een belonings- en bestraffingsmechanisme, zoals weerspannige hondjes met snoepjes worden opgevoed. De media die de persoonlijke levenssfeer van de leden van het koninklijk huis respecteren, zullen als beloning worden uitgenodigd voor mediamomenten rondom het koninklijk huis die tot de persoonlijke levenssfeer behoren. Zij die dat nalaten, zullen van die mediamomenten worden uitgesloten.

De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) maakte "ernstig bezwaar" tegen de mediacode. Hoewel ook de NVJ van mening is dat de privacy van leden van het koninklijk huis dient te worden gerespecteerd, staat men op het standpunt dat journalisten daarbij een eigen verantwoordelijkheid hebben. "Het is de taak van journalisten en cameramensen de samenleving te informeren over personen die een specifieke rol voor die samenleving hebben." In tegenstelling tot de RVD vindt de NVJ dat de mediacode de vrijheid van meningsuiting in de weg staat.

Ook mediadeskundige Gerard Schuijt heeft bedenkingen. Hij vindt het veel te ver gaan om in het geval van de Oranjes de persoonlijke levenssfeer zo op te rekken dat bijna alles eronder valt. Want tegenover het recht op privacy staat volgens hem het recht op vrije informatievergaring. "We moeten niet toe naar een geregisseerde werkelijkheid", zegt hij in het AD. Schuijt denkt daarom dat het veel zinniger zou zijn het hinderlijk achtervolgen door fotografen strafbaar te stellen.

"De invoering van een mediacode, waarin wordt gesteld wat de pers wel en niet mag, is geen vruchtbare oplossing om de hond terug in zijn hok te krijgen", zegt mediahistoricus Marcel Broersma van de Rijksuniversiteit Groningen in het Reformatorisch Dagblad. Hij vindt dat als leden van het koninklijk huis zich in de openbaarheid begeven, zij de last van de publiciteit moeten dragen. "Met de mediacode morrelt het hof aan het recht op vrije nieuwsgaring, een van de democratische grondrechten."

Dat het koningshuis de berichtgeving stuurt is "voor een overheidsdienst en publieke, uit belastinggeld betaalde ambtsdragers principieel onjuist gedrag, dat blijkbaar wordt goedgekeurd door de verantwoordelijke ministers", aldus Broersma. Hij vindt dat het recht te bepalen welke informatie in het algemeen belang is, nooit bij het onderwerp van de berichtgeving zelf kan liggen. "Dit komt in eerste instantie toe aan de media, en in tweede instantie aan de rechter. Dat de Oranjes dan af en toe hun recht op privacy via een juridische procedure moeten halen, is de prijs die zij betalen voor hun publieke functie in een democratie."

Roddelbladen

Privé had de eer om op basis van de mediacode als eerste, en voor zover bekend tot nu toe als enige blad uitgesloten te worden voor een mediamoment. Dit omdat het blad de mediacode terecht niet wenst te onderschrijven. Het blad werd juli 2005 medegedeeld niet welkom te zijn bij voor een fotosessie ­ waar overigens de rest van de vaderlandse pers wel voor uitgenodigd werd ­ in de tuin bij Villa Eikenhorst, waar het kroonprinselijk paar, terwijl het zijn beide dochters toonde, het Nederlandse volk bedankte voor de reacties op de geboorte van hun tweede dochter.

Er werd tot eind vorige eeuw veelal met de nodige dedain gesproken en geschreven over de wijze waarop weekbladen als Weekend, Privé en Story berichten over de koninklijke familie. Tegenstanders van de monarchie nemen de 'roddelbladen' niet serieus. In grote lijnen terecht, aangezien de meeste publicaties deels op geruchten zijn gebaseerd. Niet gehinderd door journalistieke spelregels hebben de populaire roddelbladen vrij spel. Dit biedt deze bladen de mogelijkheid de leden van het koningshuis zowel te bejubelen als te beschimpen.

Edoch, door niet open te staan voor wederhoor werkt het koningshuis deze voornamelijk op geruchten gebaseerde publicaties goeddeels zelf in de hand. Paleis Huis ten Bosch, verblijfplaats van koningin Beatrix, is een gesloten bastion. Vergelijkbaar met de wekelijkse praatsessies tussen de premier en de koningin. Je weet dat ze plaats hebben, maar over de materie die er besproken wordt, komt zelden iets naar buiten. Tenzij een van de betrokkenen uit de school klapt.

Zoals prinses Margarita de Bourbon de Parme, oudste dochter van prinses Irene, en Edwin de Roy van Zuydewijn. Na hun huwelijk in 2001 meldde de pers dat de vader van Margarita was weggebleven omdat Edwin zich ten onrechte zou uitgeven voor baron. Ook zou het paar de rekening voor het huwelijk niet hebben betaald.

In een geruchtmakend vraaggesprek met HP/De Tijd en Der Spiegel haalde het getergde echtpaar z'n gram. Snakkend naar rechtvaardigheid, en een smak geld, werd koningin Beatrix ervan beticht de lastercampagne in gang te hebben gezet. Zo zou het sociale dienst-dossier van De Roy van Zuydewijn in handen zijn gekomen van de koningin en zou het echtpaar frequent worden afgeluisterd.

De serie publicaties uit 2003, die de geschiedenis zou ingaan als de
Margarita-affaire
, leidde tot verontwaardigde reacties. Opvallend genoeg echter nam niet de RVD het op voor de vorstin, maar de 'serieuze pers' in de vorm van gevestigde namen als Elsbeth Etty en Bas Heijne (NRC), John Jansen van Galen (Het Parool), Jan Blokker (de Volkskrant) en Willem Breedveld (Trouw), doorgaans toch mensen die zich als linkse opiniemakers profileren.

Deze coryfeeën spraken er schande van dat HP/De Tijd klakkeloos de beschuldigingen van Margarita en Edwin over had genomen, zonder de feiten te verifiëren. Alsof dat laatste überhaupt mogelijk zou zijn geweest. John Jansen van Galen ging in zijn kritiek zo ver dat hij een open brief schreef aan Beatrix waarin hij zich zei te schamen dat hij journalist was. De voortdurende schending van de privacy van de koningin beviel hem niets.

Greet Hofmans

Volgens journalist Thieu Vaessen (HP/De Tijd) bestaat er in Nederland in de 'serieuze pers' geen traditie om kritisch over het koningshuis te berichten. 'En al helemaal niet als het gaat om onaangename kwesties', schreef Vaessen in 2003. Het was geen toeval dat het Duitse weekblad Der Spiegel in 1956 als eerste berichtte over de huwelijksproblemen van koningin Juliana en prins Bernhard, als gevolg van de invloed van gebedsgenezeres Greet Hofmans.

Begin jaren '50 verklaarde de NVJ zich akkoord met een aantal door de koningin opgestelde regels en voorschriften aangaande Oranje-berichtgeving. Nagenoeg alle hoofdredacteuren gaven gehoor aan het verzoek van premier Drees om niets over de zaak Hofmans te publiceren. Het was The Wall Street Journal die twintig jaar later als eerste meldde dat een 'hoge Nederlandse functionaris' (prins Bernhard) steekpenningen zou hebben aanvaard van de Amerikaanse vliegtuigfabrikant Lockheed.

In vorige eeuwen was de Nederlandse journalistiek heel wat minder terughoudend. Omstreeks het midden van de negentiende eeuw verdween een reeks journalisten in de cel wegens majesteitsschennis. Het meest markante voorbeeld hiervan was de anarchist Domela Nieuwenhuis, die in 1886 veroordeeld werd tot een jaar gevangenisstraf omdat hij in het weekblad Recht voor Allen het stuk Uit het leven van Koning Gorilla had geschreven dat bestond uit één enkele kop: 'Het leven van Koning Willem III, de Grote, in al deszelfs hoge betekenis voor het volk geschetst'. De begeleidende blanco kolommen suggereerden dat de vorst zijn onderdanen niets te bieden had…

De instabiele relatie tussen pers en koningshuis komt voort uit een in 1848 ingevoerde grondwetsherziening die de koning politiek onschendbaar verklaart. Sindsdien mogen leden van het koninklijk huis zich niet meer publiekelijk voor hun gedrag verantwoorden, op straffe van een constitutionele crisis.

Pas in de jaren '60 van de vorige eeuw, toen het gedachtegoed van provo de redactieburelen bereikte, kreeg de monarchie kritiek te verduren. Dit heeft er volgens Thieu Vaessen niet toe geleid dat de media op een serieuze manier aandacht aan het koningshuis gingen besteden. 'Nadat de kritiek was weggeëbd, bleef in de serieuze pers het idee heersen dat de monarchie een anachronisme is dat geen aandacht verdiende', aldus Vaessen in HP/De Tijd.

Zo kon het volgens Vaessen gebeuren dat NRC Handelsblad de primeur over de verbroken relatie tussen Willem-Alexander en Emily doorspeelde aan De Telegraaf. Onder met name de oudgedienden van de Volkskrant ontstond commotie nadat de hoofdredactie besloten had als eerste de volledige naam van Máxima Zorreguieta te vermelden. Nieuws over het koningshuis staat voor de serieuze pers gelijk aan roddel.

Koninklijke pers

De zichzelf serieus noemende pers richtte in 2002 de Vereniging Verslaggevers Koninklijk Huis op. Dit clubje hofjournalisten, waarvan Jan Hoedeman van de Volkskrant voorzitter is, heeft tweemaal per jaar een informeel gesprek met Willem-Alexander en Máxima. Doel hiervan is om de fotosessies en reisreportages aangenamer te laten verlopen. De kroonprins houdt net als z'n moeder de regie over zijn eigen publiciteit graag in handen. En de 'onafhankelijke' pers is als een kind zo blij dat het op de eerste rij mag staan.

Mede hierdoor is in de recente periode een rooskleurig en vertekend beeld ontstaan van het koningshuis: liberaal, sociaal bewogen en kunstzinnig. Tot dat in 2003 het heersende beeld van de Oranjes in de media wreed werd verstoord door prinses Margarita. Echter, de manier waarop columnisten en commentatoren haar uitspraken hebben ontvangen, doet Vaessen denken aan de manier waarop Pim Fortuyn door de media en intellectuelen is bejegend: negatief en agressief. 'Weldenkend Nederland wierp zich andermaal op als verdediger van de gevestigde orde', aldus Vaessen.

Toch waren er de afgelopen jaren ook momenten dat de media massaal op een koninklijke kwestie doken. Het meest aansprekende voorbeeld is de vader van Máxima, Jorge Zorreguieta, die gedurende het misdadige junta-bewind van Videla in Argentinië als minister van landbouw heeft gediend. De pers ging dusdanig te keer dat premier Kok er namens de koningin aan te pas moest komen om de journalisten op het matje te roepen. En het hielp, als makke lammetjes zo gedwee.

De negatieve publicaties over Jorge Zorreguieta stonden in schril contrast met de propagandistische wijze waarop met name de NOS, onder tegenstanders van de monarchie Nationale Oranje Show genoemd, verslag deed van de kennismakingstournee van Máxima in gezelschap van Willem-Alexander. De staatsomroep NOS brengt zo'n beetje elke koninklijke scheet live in beeld, zoals het keurig in de statuten van de Omroepwet is vastgesteld. Maar nergens staat omschreven dat de NOS, waar Willem-Alexander op aandrang van zijn moeder als kleine jongen al kind aan huis was, zich als het schoothondje van de Oranjes dient te gedragen.

Leugen regeert

Een journalistiek dieptepunt werd eind 2004 bereikt in de vorm van een interview in
de Volkskrant
met prins Bernhard, die een paar maanden eerder de pijp aan maarten had gegeven. Nou ja, interview, het was eerder een monoloog van een stokoude man die volop in de gelegenheid werd gesteld zo'n beetje alle aantijgingen die in de loop der jaren aan zijn adres waren geuit te weerspreken. Bernhard sloeg terug! Waarmee het blazoen van een foute man enigszins werd opgepoetst, met dank aan de Volkskrant. Een van de interviewers was opperhofjournalist Pieter Broertjes, wiens vader bevriend is geweest met de voormalige SS-er. 

Als gevolg van de kritiekloze houding van de pers én politiek kan de monarchie als ondemocratische staatsvorm gedijen. Een peperdure poppenkast met vergaande en niet te controleren politieke invloed. Dat zelfs de Socialistische Partij de afschaffing van de monarchie inmiddels uit haar verkiezingsprogramma heeft geschrapt, zonder dat dit tot rumoer binnen de partij heeft geleid, spreekt boekdelen. De koningin heeft haar perslakeien stevig onder controle. De leugen regeert, zoals Beatrix het op een feestje van hoofdredacteuren zo treffend wist te verwoorden.

Dit artikel is een geactualiseerde versie van 'Beatrix en haar hielenlikkers' uit
Ravage
, april 2003.
Het verschijnt komende maand in het meinummer van Republikein.


- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Reageer op dit bericht