www.ravagedigitaal.org

Bij de EU in Brussel werken zeker 150.000 professionals uit allerlei Europese landen. Sommigen hebben Belgische vrienden, maar de meesten zien vooral elkáár. In De Europeanen gaat Caroline de Gruyter op zoek naar de wortels én de realiteit van het 'verenigd Europa'.

door Dirk Kloosterboer

"Het beste wat de EU is overkomen waren die Europese vlaggen die in februari in het Midden-Oosten werden verbrand door moslims die razend waren over de Deense cartoons van de profeet Mohammed", vertelde een functionaris van de Europese Commissie vorig jaar aan journaliste Caroline de Gruyter.

Dankzij de cartoonrel kwam de Europese Unie (EU) naar voren als een instelling die ertoe doet in de wereld. Het citaat staat in De Europeanen, een boek over de functionarissen in Brussel die nog steeds geloven in Europese samenwerking, maar die zich tegelijkertijd in de steek gelaten voelen door de burgers, en vooral door de nationale regeringen.

Bestaansrecht

Sinds de val van de muur heeft Europa haar oorspronkelijke bestaansrecht verloren, zo merkte een correspondente van een Italiaanse krant op. Sindsdien zoekt dit werelddeel een nieuw bestaansrecht. Men hoopt dat Europa een toekomst heeft als tegenhanger van Amerika, het Midden-Oosten, China of India.

'Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat een aantal Europeanen in Brussel bijna zit te wáchten op het Chinees-Indische Gevaar, dat de integratie vooruit zou helpen en de Europese identiteit nieuw leven in zou blazen', schrijft De Gruyter.

Zij was vijf jaar lang correspondente in Brussel voor NRC Handelsblad. Eerder werkte ze onder meer in het Midden-Oosten. Over die periode schreef ze het boek Het koffiehuis van Mohammed Skaik en andere verhalen uit speelgoedstaatje Gaza.

In dat boek kwam Europa al even om de hoek kijken. Op een amusante manier beschreef ze hoe handige Palestijnen de ene NGO na de andere opzetten, om donoren zoals de EU geld uit de zak te kloppen. Een functionaris van Arafat erkende dat de afhankelijkheid van subsidies 'donorgroupies' maakte van de Palestijnen, maar dat vond hij geen probleem.

Toen ze in Brussel ging werken, raakte De Gruyter gefascineerd door de 'Europeanen'. Met die groep bedoelt ze functionarissen van de Europese Commissie, maar ook journalisten, lobbyisten, onderzoekers en anderen die op een of andere manier wat met Europa te maken hebben. Ze besloot een boek te schrijven over deze 'Europeanen' en over de vraag of er zoiets bestaat als een Europese identiteit. Als die in Brussel al niet te vinden is, waar dan wel, zo vroeg ze zich af.

Geïsoleerd

Een deel van de mensen die ze interviewde voelt zich inderdaad Europeaan. Daarin staan ze echter vrij geïsoleerd. "Tot het moment dat een taxichauffeur in Athene en een loodgieter uit Southampton zich Europees voelen, kunnen wij hier niet in ons eentje Europees zijn", vertelde een Brit haar die bij een lobbykantoor werkt.

De meeste 'Europeanen' uit het boek vormen zelfs in Brussel, de stad waar ze wonen, een geïsoleerde groep. Ze lezen geen Belgische kranten, stemmen niet voor de gemeenteraad en gaan vooral om met andere Europeanen. Andersom voelen Brusselaren zich ook niet zo verbonden met de 'Europeanen'. Er zijn zelfs vage actiegroepen geweest die banden doorsneden van auto's met een Europees nummerbord.

De anti-Europese sentimenten werden gevoed door de vermeende privileges van Europese ambtenaren, en door het feit dat ze de huizenprijzen opdrijven. Over het algemeen leven Belgen en 'Europeanen' echter gewoon langs elkaar heen. Volgens een advocate zegt dat niet zoveel. In de stad leven talloze groepen in hun eigen kring: Latino’s, moslims, Oost-Europeanen, Vlamingen en ga zo maar door. "Dit is eigenlijk een stad vol mensen die zich niet aanpassen aan wie of wat dan ook. Het credo is hier: leven en laten leven. Ieder zijn eigen getto."

Daarmee verschilt de situatie van de 'Europeanen' van die van expats in andere steden, die over het algemeen te maken hebben met een dominante meerderheid. Hier niet: iedereen is hier een minderheid en een buitenstaander. Niemand vraagt waar je vandaan komt.

Volgens De Gruyter hebben de Europese functionarissen ten onrechte het imago dat ze rücksichtlose neoliberalen zijn of dat ze bouwen aan een superstaat. In werkelijkheid zijn het over het algemeen gematigd linkse mensen die het beste voor hebben met de burgers, zo schrijft ze.

Sterk Europa

Bij nadere beschouwing blijken de 'Europeanen' toch wel een specifiek beeld te hebben van wat goed is voor die burger. Ze verwijzen naar statistieken waaruit zou blijken dat burgers een sterk Europa willen als het gaat om veiligheid, justitie en grensbewaking.

Ook de militarisering van Europa lijkt in dit beeld te passen. De directeur personeelszaken van een groot lobbykantoor vindt het "pure logica" om een Europees leger op te richten. "Wat moeten we met vijfentwintig legers, als we toch geen oorlog voeren tegen elkaar?" Van een dergelijke ambitie is bij de 'Europeanen' veel minder te merken als het gaat om de rol die Europa zou kunnen spelen op sociaal gebied.

In de ogen van De Gruyter komt er nog niet zoveel terecht van Europese samenwerking op het gebied van justitie, migratie en buitenlands beleid. Ze wijt dit aan de nationale regeringen, die aansturen op een EU-lidmaatschap van Turkije. 'De burger wil verdieping van de Europese samenwerking, geen uitbreiding. Maar hij krijgt precies het tegenovergestelde.'

De rol van de nationale regeringen vormt een gevoelig punt onder de 'Europeanen' die De Gruyter sprak. Velen klagen over regeringen die hun verantwoordelijkheid afschuiven op Brussel. Ze nemen een besluit, en zeggen vervolgens tegen de burgers dat dit moet van Brussel.

Ze noemt als voorbeeld het gedrag van de directeur van het Europees Milieubureau. Duitsland stemde tegen een chemicaliënrichtlijn, maar sponsorde tegelijk het milieubureau, 'dat hard bezig was om ervoor te zorgen dat die richtlijn werd aangenomen.'

Titelkeuze

De Gruyter kreeg van verschillende mensen het advies om een andere titel voor haar boek te kiezen. Ze deden ook suggesties: noem het De Brusselse stolp, De Brusselse sofa, Per ongeluk in België of Het eiland Brussel. Alles met Europa in de titel zou lezers alleen maar afschrikken.

Inmiddels is het klimaat snel aan het veranderen. Europa bestaat vijftig jaar en de Duitse Bondskanselier Angela Merkel probeert draagvlak te creëren voor een nieuwe grondwet of een nieuw verdrag. Het onderwerp begint weer meer te leven.

Het samenwerkingsverband Ander Europa organiseert een petitie voor een referendum over Europa, de actiegroep Euromarsen organiseert discussiebijeenkomsten en brengen acht kranten uit over Europa. Het onderwerp staat verder hoog op de agenda van de Top van Onderop die op 20 mei in Amsterdam wordt georganiseerd.

Tegen deze achtergrond valt te verwachten dat ook de markt voor boeken over Europa wel weer aan zal trekken. Wie niet zit te wachten op droge kost, kan goed terecht bij De Europeanen. De Gruyter wilde 'de successen, en in toenemende mate ook de manco's van de Europese eenwording tot leven wekken'. Dat is gelukt.

Caroline de Gruyter, De Europeanen: Leven en werken in de hoofdstad van Europa. Bezige Bij, 19,90 euro.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Reageer op dit bericht