Ravage
Digitaal 31 januari 2007 ![]() ![]() |
|
|
Twee keer betalen en dan nog niks mogen. Dat is heel kort door de bocht wat de publieke media ons laten doen. Terwijl er zoveel goedwerkende alternatieven, vrijere licenties, zijn zoals Creative Commons. door Bèr Kessels Met ingang van 1 januari 2000 werd de omroepbijdrage afgeschaft en worden de programma's van de publieke omroep uit de belastingopbrengsten betaald. Ongeacht of je wel of niet een televisie en/of radio hebt, ongeacht of je echt daadwerkelijk kijkt of luistert, iedere Nederlander betaalt mee aan de publieke omroep. We betalen ook weer voor het terugzien van de programma's via internet. En wat we dan krijgen, de programma's, de websites, de artikelen, de stukken op de radio, film, enzovoort, zijn met de strengst denkbare licentie afgeschermd: het 'traditionele' auteursrecht. Citeren mag nog nét, maar strikt genomen mag je een radio-uitzending niet eens op cassette kopiëren en aan je neefje geven. Nu is deze strenge bescherming voor tijdschriften, kranten of een commerciële omroep goed te begrijpen. Immers: ze doppen hun eigen boontjes, laat ze dan ook zelf vaststellen onder welke voorwaarden jij hun werk mag gebruiken. Maar de publieke media, gefinancierd door ons, de gemeenschap, zouden toch ook hun materiaal gratis beschikbaar kunnen stellen voor diezelfde gemeenschap. 'Publieke' omroep is dus geenszins écht publiek. Creative CommonsEn er zijn zoveel goedwerkende alternatieven, vrijere licenties. De meest bruikbare en duidelijkste zijn de Creative Commons licenties. Ze komen voor in allerlei variaties, maar de basisidee is dat jíj bepaalt wat er met jouw materiaal gebeurt. In tegenstelling tot het standaard auteursrecht, waarmee altijd 'niks' mag. Zelfs als jij het best okay vindt dat mensen je foto's gebruiken in een videoclip, kan dat vrij moeilijk met de klassieke auteursrechten. De internetgebruiker heeft deze Creative Commons licenties allang ontdekt: Er is al een complete muziekindustrie rondom ontstaan, Wikipedia bestaat zelfs bij de gratie van haar vrije licentie, grote websites als Flickr bieden je de mogelijkheid je foto's vrijer te licenseren, Yahoo heeft zelfs een speciale zoekmachine gelanceerd, enzovoort. Deze ontdekking lijkt helaas geheel voorbij te zijn gegaan aan de publieke omroepen. Een van de standaard reacties luidt: "We kunnen het materiaal niet vrijer licenseren, want we krijgen het materiaal ook maar van anderen en die staan dat nooit toe". Dat geldt misschien voor een NOS Journaal dat een groot deel van de beelden inkoopt bij Reuters, AFP en andere grote of kleinere jongens, maar dit geldt niet voor een programma dat geheel in eigen beheer is gemaakt. Bovendien, als die publieke omroepen alleen maar een doorgeefluik zijn van andermans materiaal, moeten wij ons dan niet eens gaan afvragen of dat zo nodig met onze subsidie moet gebeuren? Gelukkig zijn de publieke omroepen uiteraard meer dan een doorgeefluik, dus is dit argument ook deels onzin. Er wordt genoeg werk zelf geproduceerd. Bovendien kunnen de publieke omroepen, met name de progressieve zuilen, best meer met vrijere licenties experimenteren, op kleine schaal. GratiesjEen ander veelgehoorde reactie is iets in de trant van: "Ja aar het staat toch al Gratiesj op internet, wat wil je nog meer?". Ook dat gaat helemaal voorbij aan het échte punt: Extragratiesj is niet vrij. Iets kan best gratis zijn, maar met het gewone auteursrecht mag je er nog steeds niets mee: Je mag het hoogstens bekijken of lezen, maar gebruiken om een schoolkrant op te leuken of als achtergrond van een videoclip, mag niet. Ik denk echter dat de échte reden gewoon onbekendheid is. Het klinkt voor veel mensen te vreemd of te nieuw. Toch hoef je je maar een paar minuten te verdiepen in hoe Creative Commons werkt om het enorme potentieel ervan te zien. Creative Commons bevordert de open content. Het wil het mogelijk maken om creatief werk vrijer beschikbaar te stellen dan bij traditioneel auteursrecht of copyright mogelijk is, zodat die werken bijvoorbeeld makkelijker gekopieerd en verspreid kunnen worden of dat anderen er verder aan kunnen werken. Het project biedt verschillende vrije licenties aan die copyrighthouders kunnen gebruiken om bij het verspreiden van informatie problemen te voorkomen die door de huidige auteursrechtwetgeving kunnen optreden. En het hoeft echt allemaal niet met de meest vrije licentie denkbaar. Creative Commons biedt genoeg mogelijkheden om bijvoorbeeld commercieel gebruik expliciet te verbieden (anderen zouden zomaar tonnen kunnen verdienen over jouw rug), of om bijvoorbeeld alleen maar het verder verspreiden toe te laten zonder dat er aan je werk gesleuteld mag worden. Allerlei combinaties zijn mogelijk. BraziliëDe Braziliaanse minister van cultuur, Gilberto Gil, snapt het gelukkig wél. Hij promoot actief het gebruik van Creative Commons en geeft zélf ook al zijn muziek vrij onder vrije licenties. Laten we hopen dat deze stap merkbaar succesvol blijkt en dat onze publieke media niet te ver achter raken bij hun Braziliaanse of Engelse concullegae. Op een steeds globaler medialandschap is dat dodelijk. De BBC is namelijk ook al met vrijere licenties aan de slag gegaan. Het grote idee achter vrijere licenties is dat je mensen de vrijheid geeft om materiaal te gebruiken, maar ook om hun eigen werk vrij te stellen voor anderen, en daarmee enorme mogelijkheden aan je hele 'cultuur' biedt. Kunst is immers nooit veel meer geweest dan het remixen van (bestaande) ideeën en daar (al dan niet) een eigenwijze draai aan geven. Alle grote kunstenaars bestaan of bestonden bij de gratie van hun voorgangers of hun tijdgenoten. De hele hiphopbeweging (en alles erna) had bijvoorbeeld nooit bestaan zonder het remixen. Door dit remixen expliciet toe te staan kunnen kunstenaars veel vrijer participeren, samen kunst maken. Ze kunnen opeens dingen hergebruiken die ze zélf niet kunnen maken. Stel je nu eens voor dat al het materiaal van onze publieke omroepen daar ook gewoon voor gebruikt mag en kan worden, dan komen er terabytes aan cultuur vrij, echt vrij. Een betere verspreiding van onze cultuur dan hergebruik ervan door artiesten over de hele wereld en door alle religies, kun je zelfs bijna niet hopen. Dit
artikel heeft eerder gestaan op de website Nieuwe
Reporter. Overname is mogelijk: Lees ook: www.ravagedigitaal.org/wikipedia -
- - - - - - - - - - -
-
- - - - - - - - - - - |