Radio Zamaneh biedt Iraanse jeugd vrijheid

Nederland heeft er een radiostation bij, al wordt er in het Perzisch uitgezonden. Radio Zamaneh reikt via internet, korte golf en satelliet helemaal tot aan de jeugd in Iran, alwaar het station op gericht is. Vorige week ging het station in Amsterdam van start, omdat het zich in Iran niet mag vestigen.

door  Peter Barton

En de opening van een radiostation mag gevierd worden natuurlijk. Dat gebeurde 28 september in De Rode Hoed in Amsterdam. De avond werd ingeleid door Volkskrant-columnist Kader Abdolah, die een toespraak hield in het Perzisch. Niet omdat hij geen Engels spreekt, de voertaal op de bijeenkomst, maar omdat hij zo voor eens in zijn leven het Perzisch kon gebruiken in Nederland.

Een tolk vertaalde zijn toespraak, al moest deze man hierbij met enige regelmaat worden bijgestaan door Abdolah zelf. Zo had de tolk de nodige moeite met de uitspraak van Abdolah die zich afvroeg hoe het toch kan dat vrouwen in democratische landen mooier ogen, met een knipoog naar een Iraanse vrouw vooraan in de zaal "die in haar moederland al mooi was, maar dankzij democratie nog mooier is geworden."

Het duurde dan ook even voordat Abdolah over het radiostation kon gaan praten en de wens uit te spreken dat "Radio Zamaneh het mooie van Nederland naar Iran kan brengen", waarmee hij meer op de zegeningen van het vrije woord doelde dan op onze tulpen en molens.

'Moderne tijd'

Het initiatief van radiostation Zamaneh, vrij vertaald 'radio moderne tijd', komt van Press Now, een organisatie die opkomt voor media in landen zonder volledige vrijheid van meningsuiting. Voor de makers van Zamaneh is het ontbreken van die vrijheid ook de reden om vanuit Nederland te starten met hun radiostation. Het is hun missie om de stem van jong Iran te zijn. In Iran is 70 procent van de bevolking jonger dan 28 jaar.

Jongeren in Iran

Volgens Press Now-bestuurslid Jan ter Laak gaan alle credits voor het initiatief naar collega Tini van Goor. "Hij kwam aanvankelijk met het idee om in Nederland een Iraans tv-station te openen", vertelt Ter Laak. Van Goor wilde hiervoor subsidie van de Nederlandse overheid, maar die werd afgewezen omdat de opzet niet professioneel genoeg was. "In werkelijkheid bleek de Nederlandse politiek problemen met Iran te vrezen, met allerlei financiële gevolgen voor bijvoorbeeld een bedrijf als Shell van dien."

Tweede-Kamerleden Van Balen (VVD) en Karimi (GroenLinks) dienden hierop een motie in. Zij wilden dat het geld dat niet naar het televisiestation ging, wél gestoken zou worden in onafhankelijke media in Iran. De motie werd aangenomen, waarna Press Now samen met in Nederland woonachtige Iraniërs het plan lanceerde voor een onafhankelijke radiozender. Het ministerie van Buitenlandse Zaken ging vervolgens akkoord.

Farah Karimi was zelf ook aanwezig in de Rode Hoed. Zij begon haar toespraak met een quote van koningin Beatrix: "Het lot van de wereld is ons lot", om er haastig aan toe te voegen dat dit "waarschijnlijk de enige keer [is] dat ik ooit een lid van het koninklijk huis citeer." Karimi benadrukte dat vrijheid van meningsuiting de basis is voor een vrije samenleving, en zei te hopen dat Zamaneh daaraan een belangrijke bijdrage zal leveren in Iran.

Staatscensuur

Want daar schort het nogal aan. Dit jaar zijn er al een dagblad en twee maandbladen op last van de Iraanse overheid opgeheven. Ook filtert of blokkeert de overheid naar schatting 10 miljoen websites. Er zijn weliswaar een paar televisiestations onafhankelijk van de Iraanse overheid operationeel, maar die zenden vanuit Amerika uit en staan onder strenge controle van de Amerikaanse overheid.

Er is dus wel degelijk behoefte aan echte onafhankelijke media in Iran, maar komt Zamaneh met haar studio in Amsterdam nu niet onder controle te staan van de Nederlandse overheid? Wilco de Jonge van Press Now denkt van niet. Tijdens een debat hierover beloofde hij dat zijn organisatie er voor zal waken dat de onafhankelijkheid van Zamaneh gewaarborgd blijft.

Wildgroei aan (verboden) satellietschotels in Teheran

Het is nog maar de vraag of de Iraanse autoriteiten de activiteiten van radio Zamaneh zullen toestaan. Conservatieve krachten in het land proberen de relatieve persvrijheid die er bestond onder de voormalige president Khatami teniet te doen. Satellietschotels zijn officieel verboden, maar desondanks hebben miljoenen mensen, 80 procent van de bevolking, een satellietschotel op het dak. Zes miljoen Iraniërs (bijna 10 procent) hebben een internet aansluiting.

De programmamakers proberen de Iraanse overheid niet te provoceren. Men wenst geen oppositiezender te zijn, geen politieke stelling in te nemen, maar objectief en onafhankelijk te blijven. Zamaneh wil 'burger-journalistiek' bedrijven door samen te werken met bloggende burgers. Die leveren interviews en verhalen, bijvoorbeeld over wat jongeren zoal bezighoudt. Denk hierbij aan muziek, seksualiteit en vrouwenrechten. Door alle staatsmedia is hier grote behoefte aan. 

Vrouwenrechten wordt een belangrijk thema voor Zamaneh

Bloggers

Programmadirecteur Mehdi Jami stelde in zijn toespraak hoe een goede nieuwsverslaggever te werk moet gaan. "Iedereen weet alles", vertelde hij, "dus om alles te weten te komen moet je iedereen ondervragen." Dat is natuurlijk onbegonnen werk, maar het zegt wel wat over de wijze waarop Zamaneh te werk wil gaan.

Correspondenten in Iran (die onder een valse naam zullen gaan werken) zullen zich onder andere bezig houden met het aanhoren van de verhalen van de jongeren zelf, en niet alleen met 'standaard' journalistiek. Daarbij willen ze niet alleen programma's maken voor de Iraanse jeugd, maar die jeugd ook actief betrekken bij de uitzendingen. Via internet moeten Iraanse bloggers actief bijdragen gaan leveren voor de uitzendingen.

Al zijn er natuurlijk ook journalisten in Amsterdam op de redactie aanwezig, twaalf in totaal. Neda Sani is er een van. Zij werkte eerder voor een Iraanse krant voordat ze naar Nederland kwam om voor Radio Zamaneh te gaan werken. Ze is nog maar 27 jaar, maar werkt al zeven jaar in de journalistiek. Ze zal wel moeten gaan wennen aan het leven in het "lawaaierige Amsterdam".

Radio Zamaneh zendt 24 uur per dag uit via de satelliet. De kern van de programmering is een vier uur durende actualiteiten- en cultuurrubriek die 's avonds wordt uitgezonden via de korte golf. De rest van de uitzending bestaat uit herhalingen en verboden muziek. Dat betekent muziek van buiten Iran of 'underground muziek'.

Radio Zamaneh is online te beluisteren. Bezoek ook eens de website van Press Now.