Ravage Digitaal 3 oktober 2006 Print deze pagina

Eerdere artikelen:

23-07-11
'Dylan is gek'
09-07-11
Rietveld studenten imponeren
28-06-11
De Navo-oorlog in Libië: desastreus, illegaal en mislukt
04-06-11
Geef games niet de schuld
21-05-11
Is cultureel verweer wenselijk?
04-05-11
Stenografen van de macht
17-04-11
Waar Abraham de mosterd haalt
01-04-11
Rust en frust langs de kust
04-03-11
‘Evacuatie’ Nederlander in Libië verkiezingsstunt?
23-02-11
Dagen van dicatator Khadafi zijn geteld
22-02-11
Captain Beefheart / Don Van Vliet (1941-2010)
01-02-11
Afghanistan in gerommeld!
30-01-11
Beelden van bezetting
18-01-11
Goededag meneer Cohen
13-01-11
Britse agent was zes jaar activist
02-01-11
De oorsprong van de geitenneuker
28-12-10
Twitteren op de vulkaan
21-12-10
De wereld na WikiLeaks' Cablegate
08-12-10
Lennon komt weer tot leven
04-12-10
Elektroshock voor verwarde politici
30-11-10
Media dienen Wikileaks te wikken en wegen
23-11-10
Werkt Google voor jou of werk jij voor Google?
09-11-10
Versoepelde Tabakswet een nog groter gedrocht
28-10-10
Slagveld Uruzgan
21-10-10
Zoektocht naar échte hulp
05-10-10
Zwarte Blok slaat de plank mis
27-09-10
Een goed georganiseerde leugen
14-09-10
Geachte heer Hirsch Ballin,
02-09-10
Oorlog als er vrede dreigt
30-08-10
'Media leiden aan Ninja Turtle-syndroom'
24-08-10
Clash oude en nieuwe media
20-08-10
Wij zijn de (kwaliteits)media spuugzat!
12-08-10
Moratorium bepleit voor verarmd uranium
06-08-10
Censuur in Nederland
17-07-10
Het neoliberale drama
01-07-10
Kirgizië: Geschiedenis van identiteiten
15-06-10
Schreeuw om aandacht van een loyale ambtenaar
05-06-10
De prinsbedelaar en de kindermoordenaars
29-05-10
Beste STEMGERECHTIGDE
26-05-10
Tweeverdieners die erbij willen horen
15-05-10
Raad vertilt zich aan de hulp
24-04-10
Gastvrij Nederland anno 2010
31-03-10
Repressie neemt toe in Rusland
27-03-10
Het individu versus de staat
19-03-10
'Poetin stap op!'
05-03-10
Gooise carrièrejagers veroveren
De Pijp
23-02-10
Afghanistan: Gemilitariseerde hulp verkeerd besteed
18-02-10
Politieke onrust duurt voort in Oekraïne
11-02-10
De opkomst van een gargantueske staatskleptocratie
30-01-10
Keizer zonder kleren
27-01-10
Hoge en lage cultuur revisited
22-01-10
WRR neemt hulp op de schop
16-01-10
De laatste utopie van het Vrije Westen
06-01-10
Zestig keer zestig is een uur
31-12-09
Verschuivende Verantwoordelijkheden
25-12-09
Credo van een geboren wereldverbeteraar
12-12-09
De puzzel van West Point
05-12-09
RedRat, terug van weggeweest
14-11-09
Oorlog op het Internet
05-11-09
Media laten Balkenende te gemakkelijk wegkomen
27-10-09
Politiek moet nog wennen aan het burgerinitiatief
18-10-09
Populair Gezelschapsspel
12-10-09
De Nobele Obama
11-10-09
De oorlog van 3 biljoen
01-10-09
Charimarktlectuur: Geen boodschap aan de crisis
26-09-09
Danziger Vrijhaven: Status Aparte
20-09-09
Den Haag fouilleert maar wat
15-09-09
Motief aanslag Karst T. ongewis
12-09-09
Singer legt de armen aan het financieel infuus
09-09-09
RID richt vizier weer op Amsterdamse krakers
04-09-09
60 Jaar NAVO: van defensie- naar interventiemacht
22-08-09
Gekmakende bureaucratie
19-08-09
Een Belgische droom
16-08-09
'Shelter skelter'
09-08-09
Schiphol brandt door
07-08-09
Voedselproductie voorname oorzaak klimaatverandering
20-07-09
Het keurige protest van de participatie-elite
15-07-09
Spirituele politiek
12-07-09
Simon op weg naar weg (on his way to away)
07-07-09
Prins heeft bij de bank een goddelijke taak
03-07-09
Weerbare moslims
30-06-09
Nederland verkwanselt openbaarheid
27-06-09
Veel vrouwen bij protesten in Iran
16-06-09
Toekomst Lissabonverdrag in handen Duits hof
11-06-09
Op weg naar een gezonde economie
05-06-09
Nieuwe strijd om het IJmeer
29-05-09
Heleen Mees, strijdster tegen het rijk der machtelozen
22-05-09
Vreemdelingenbeleid Italië verontrust
19-05-09
Kleine Geschiedenis van de Moraal
09-05-09
Bananenrepubliek Leiden
03-05-09
De Culturele Evolutie
30-04-09
Nationalist mag geen dierenvriend zijn
26-04-09
'Voer actie tegen ontwikkelingshulp'
23-04-09
Red de havenloodsen
18-04-09
RVF: Aanzetten tot stadsguerrilla
13-04-09
De keizer en de astroloog
10-04-09
Proces oorlogsmisdadiger Scheungraber
04-04-09
'Wereld van Obama niet kernwapenvrij'
31-03-09
'Dierenactivist is geen terrorist'
27-03-09
Het Europees mandaat van Els de Groen
24-03-09
Verheerlijking van de oorlog
20-03-09
Slimme energiemeter schendt privacy
17-03-09
Leven achter tralies
12-03-09
Het HCZ-gebouw zit al vol
08-03-09
Hond Vla luidde drama Vrankrijk in
05-03-09
Afscheid van een stadssjamaan
03-03-09
Stop gratis 'meidenprik'
02-03-09
Het spel om de knikkers
27-02-09
Krakers met groen-zwarte vingers
24-02-09
Pleidooi voor verzoening met Aboriginal-stam
21-02-09
Bedrijven in dienst van de Israëlische bezetter
17-02-09
Pessimist tegen wil en dank
10-02-09
Raad van State kraakt wetsvoorstel kraakverbod
07-02-09
Sublieme Digitale Sensatie
30-01-09
We beveiligen ons suf en schieten er niets mee op
27-01-09
Vrankrijk: Lichtpunt bij gedwongen sluiting
24-01-09
België voedt militaire industrie Israël
20-01-09
Richtingenstrijd onder Obama voortgezet
18-01-09
Linkse kritiek op moslimfundamentalisme groeit
10-01-09
De Achterhuisdoctrine
05-01-09
Russisch gasconflict draait om meer dan dollars
04-01-09
Europa de straat op voor Palestijnse zaak


Archief 2008


Archief 2007

Archief augustus - december 2006


Archief januari - juli 2006

www.ravagedigitaal.org

Nederland niet meer saai

Nadat filmmaker Theo van Gogh in Amsterdam was vermoord, keerde schrijver Ian Buruma terug naar Nederland om te beschrijven wat er in ons land aan de hand was. Hij had Nederland altijd 'geruststellend saai' gevonden, maar die tijd is voorbij.

door  Dirk Kloosterboer

In 2005 maakte NOVA-correspondent Twan Huys in Arizona een reportage over milities in Arizona die jagen op illegale Mexicanen. "Juist in Nederland weten jullie toch precies waar wij het hier over hebben?", kreeg hij te horen. Huys was verbijsterd: in deze uithoek bleek men precies te weten wat er zes maanden eerder was gebeurd in de Amsterdamse Linnaeusstraat.

Het voorbeeld illustreert hoeveel indruk de moord op filmer Theo van Gogh heeft gemaakt. Een paar dagen na de moord besteedde the New York Times er een hoofdredactioneel commentaar aan: "Er gebeurt iets treurigs en verschrikkelijks met Nederland, lange tijd een van Europa's meest tolerante, fatsoenlijke en multiculturele samenlevingen."

Huys schreef een boekje over zijn correspondentschap in New York. Voor het grootste deel bestaat het uit onderhoudende maar tamelijk oppervlakkige anekdotes: over de vraag die hij niet aan Clinton had mogen stellen, over hoe hij de internationale media aftroefde door Lynndie England te interviewen (de soldaat die over de schreef was gegaan in de Iraakse Abu Ghraib gevangenis).

Geruststellend saai

Voor meer diepgang kunnen we terecht bij het boek Murder in Amsterdam van Ian Buruma. Buruma is in een positie om te analyseren wat er in Nederland aan de hand is. Enerzijds is hij een buitenlander, die het grootste deel van zijn leven in Japan, Hongkong, Londen en New York woonde. Anderzijds heeft hij zijn wortels in Nederland en dan vooral in de betere kringen. Hij groeide op in hetzelfde Wassenaar als Theo van Gogh en hij speelde in de zandbak met de latere Buitenhof-columnist Herman Philipse.

Mede dankzij deze achtergrond kreeg Buruma voor zijn boek toegang tot zo'n beetje alle hoofdpersonen van het Multiculturele Drama: Ahmed Aboutaleb, Frits Bolkestein, Job Cohen, Afshin Ellian, Geert Mak, Ayaan Hirsi Ali, Theodor Holman, Max Pam, Herman Philipse, Paul Scheffer, Bart Jan Spruyt, Gijs van de Westelaken en vele anderen.

Buruma schrijft dat Nederland tot voor kort naar zijn smaak te rustig was, te 'geruststellend saai'. Die saaiheid ging samen met een grote zelfingenomenheid, die tot uiting komt in het idee dat Nederland een moreel gidsland zou zijn. De Duitsers zijn dan ook een ideale vijand. Door onze buren als autoritair af te schilderen, profileren we onszelf als open en tolerant.

Bij deze mentaliteit hoort ook een neerbuigende houding ten opzichte van de minder bedeelden. Tot voor kort was de macht in handen van 'dames en heren in grijze pakken die het als hun van god gegeven taak beschouwden om te zorgen voor de pechvogels, de zieken, de asielzoekers uit het buitenland, en de gastarbeiders.'

Verongelijktheid

Als deze zelfingenomenheid ter discussie wordt gesteld, dan slaat ze om in paniek en een gevoel van verongelijktheid. Eerst was er de Rushdie-affaire in 1989, later volgden andere incidenten, zoals 11 september 2001. Veel linkse babyboomers waren verontwaardigd: we zijn altijd zo goed voor ze geweest en nu doen ze dit! Velen maakten een omslag 'van een positie van automatische, bijna dogmatische verdediging van multiculturele verdraagzaamheid naar een angstige verwerping van de islam in het publieke leven.'

Het feit dat de progressieve babyboomers opeens een reactionaire voorhoede gingen vormen is niet specifiek Nederlands; veel Amerikaanse neocons zijn ooit begonnen als liberaal. Wat wel specifiek Nederlands lijkt te zijn is de neiging om maatschappelijke schokken onmiddellijk in te kapselen – een aspect dat in het boek van Buruma overigens niet uitgebreid aan de orde komt.

De historicus James Kennedy beschreef in Nieuw Babylon in aanbouw hoe dit in de jaren '60 ging. De elites werden overrompeld door het studentenprotest, raakten erdoor in paniek en probeerden het zo snel mogelijk een plek te geven. De maatschappelijke opvattingen van jongeren werden razendsnel overgenomen, waardoor Nederland in enkele jaren veranderde van een conservatief land in een toonbeeld van progressief denken.

Hetzelfde patroon deed zich voor in 2002, toen het rechts-populisme van Pim Fortuyn bleek aan te slaan bij de bevolking. Opnieuw voelden de machthebbers zich overrompeld, om het protest vervolgens snel in te kapselen. De LPF kreeg een plek in de regering, en politieke partijen struikelden over elkaar om populistische ideeën over veiligheid en buitenlanders over te nemen.

Rushdie-affaire

Eenzelfde gretige inkapseling vond in Nederland niet plaats na de Rushdie-affaire. Zeker, islamitische voormannen werden uitgenodigd voor een gesprek op het ministerie, maar veel meer had het niet om het lijf. Een verklaring is misschien dat etnische minderheden al ingekapseld waren: hun culturele verenigingen kregen subsidie en ze hadden hun eigen inspraakorganen.

Mede door die inkapseling is de Rushdie-affaire in Nederland relatief rustig verlopen. De kwaadheid van moslims kwam pas later. Buruma schrijft dat er altijd een zekere gelatenheid was onder laag opgeleide Marokkanen, maar degenen met een goede opleiding waren optimistisch en ambitieus. Ze waren overtuigd dat Nederland hun land was, dat ze hier een toekomst hadden.

Na 11 september 2001 kregen ze opeens het gevoel dat de deur in hun gezicht werd dichtgeslagen, wat leidde tot verbittering. Buruma analyseert de gekrenkte trots van degenen die zich in hun bestaan ontkend voelen, en die soms naar radicale middelen grijpen om toch betekenis te geven aan hun bestaan.

Hij suggereert dat dit ook is gebeurd met Mohammed B., die in korte tijd veranderde van een ogenschijnlijke modelburger in iemand die het als zijn taak zag om Theo van Gogh te slachten en vervolgens zelf een martelaarsdood te sterven. B.'s daad is uitzonderlijk, maar het gevoel buitengesloten te zijn waarschijnlijk niet.

Clubgeest

Nederland ziet zichzelf graag als een open samenleving, maar in feite heerst er een clubgeest, zei Buruma onlangs in NRC Handelsblad: "Mensen die lid zijn, kennen alle regels zonder erover te hoeven praten. Mensen die geen lid zijn worden niet naar het leven gestaan maar: ze zijn geen lid."

Ongeschreven regels bepalen of je er wel of niet bijhoort. Een voorbeeld is het feit dat oud-VVD-leider Frits Bolkestein zich druk maakte over moslimkinderen die geen sinterklaasliedjes zingen. Of de ophef over de imam die weigerde om minister Rita Verdonk een hand te geven: "Het feit dat dit in Nederland zó ernstig wordt genomen, vind ik een uiting van die clubgeest."

De afwijzende houding ten opzichte van immigranten werd nog eens versterkt door het beeld dat het profiteurs zijn die misbruik maken van de verzorgingsstaat. De verzorgingsstaat is ook niet ingericht op grote aantallen immigranten, meent Buruma.

In het Amerikaanse systeem zijn immigranten gedwongen om zichzelf te redden, wat uiteindelijk beter uitpakt. Hier staat Buruma dicht bij VVD-leider Mark Rutte, die flirt met het idee om naar Amerikaans voorbeeld de bijstand grotendeels af te schaffen. Ook Rutte zegt dat werklozen uiteindelijk beter af zullen zijn als je hun uitkering afpakt.

Dat Buruma gecharmeerd is van de dynamiek van de Amerikaanse samenleving is niet zo moeilijk te begrijpen. Hij maakt het zichzelf echter een beetje te gemakkelijk door niet in te gaan op de keerzijden van het systeem, zoals de miljoen alleenstaande moeders die helemaal geen officieel inkomen meer hebben.

Het klakkeloos overnemen van het Amerikaanse model is te simpel. De kunst is juist om flexibiliteit, eigen initiatief en sociale mobiliteit te bevorderen zonder gelijkheid en bestaanszekerheid daarvoor op te offeren. Misschien moet je inderdaad de bijstand en veel subsidies afschaffen, maar dan wel tegelijk een bescheiden basisinkomen invoeren.

Kritiek

Buruma’s boek is bekritiseerd door rechtse intellectuelen. In NRC Handelsblad en in de Groene Amsterdammer hebben Bolkestein, Scheffer, Holman, Spruyt en Ellian zich beklaagd dat ze door Buruma verkeerd zouden zijn geciteerd of dat hun opmerkingen uit hun context zouden zijn gehaald.

Voor het merendeel gaat het om details, die voor de strekking van het verhaal niet zo belangrijk zijn. Dat ligt anders met Bolkestein, die volgens Buruma heeft gezegd: 'Je moet nooit onderschatten hoe diep de haat onder Nederlanders zit tegen Turkse en Marokkaanse immigranten. Mijn politieke succes berust op het feit dat ik naar die gevoelens heb geluisterd.'

Een woordvoerder van Bolkestein zei hierover in NRC Handelsblad dat het citaat niet juist is. Buruma reageerde in dezelfde krant dat het absoluut klopt wat Lubbers hem heeft gezegd. "Geen twijfel over mogelijk. Ik heb het meteen opgeschreven."

Het feit dat juist rechtse intellectuelen Buruma aanvallen, zou de indruk kunnen wekken dat zij in zijn boek worden neergesabeld. Dat is echter niet het geval. Zowel linkse als rechtse intellectuelen krijgen de ruimte om hun opvattingen uit te dragen. Buruma laat soms tussen de regels zijn eigen opvattingen doorklinken, maar meestal laat hij het aan de lezer over om conclusies te trekken.

Ian Buruma, Murder in Amsterdam: The Death of Theo van Gogh and the Limits of Tolerance. The Penguin Press, ISBN 1-59420-108-0. Prijs 35 euro. Van het boek is een bewerkte Nederlandse versie verschenen onder de titel Dood van een gezonde roker.

Twan Huys, Ik ben een New Yorker. Prometheus, ISBN 90 446 0864 9. Prijs 15 euro.

Achtergrond over dit onderwerp:

- Ian Buruma – Final Cut

- Amsterdam, september 2001

- Het einde van de bijstand

- - - - - - - - - - - -

 


.

 

Naar boven

 

 

Zwarte Kat

 

 

 

hghg