www.ravagedigitaal.org

De ineenstorting van een supermacht

Vijf jaar geleden sloeg Al-Qaeda toe in de VS. De Bush-regering, gesteund door de neoconservatieven, zag haar kansen waar en drukte haar hervormingsagenda voor het Midden-Oosten er doorheen. Er volgde een regime change van landen als Afghanistan, Irak en Iran en een onvolwaardige steun aan Israël in haar conflict met de Palestijnen. Wat is er van terecht gekomen?

door  Ed Hollants

Om de hervormingsplannen in het Midden-Oosten uit te kunnen voeren, waartoe militair ingrijpen noodzakelijk was, had men de steun nodig van de Amerikaanse bevolking. De aanslagen van 9/11 brachten een enorme schokgolf teweeg in de VS. Verdriet, woede, angst en onzekerheid van de bevolking bezorgden de regering Bush die broodnodige steun.

Met een enorme zelfverzekerdheid werden de plannen ontvouwd. Naast Al-Qaeda was er sprake van een 'as van het kwaad' die hoognodig bestreden moest worden: Irak, Iran, Syrië en Noord-Korea. De ook wel Bush-doctrine genoemde plannen voor het Midden-Oosten bestonden uit de pre-emptive strike (preventieve oorlog –red.) en het vestigen van democratie en vrijheid ('vrije markt').

De macht van de VS moest bewust ingezet worden om de wereld naar haar voorbeeld vorm te geven. Van meet af aan was duidelijk dat het niet om de bestrijding van terreur ging maar om de bestaande hegemonie van de VS verder uit te breiden en veilig te stellen voor de toekomst. Kritiek op de plannen was er niet en vragen over wat er nu precies gebeurd was op 9/11 werden nauwelijks gesteld, laat staan beantwoord. Dit, ondanks dat er vanaf het begin zeer twijfelachtige verklaringen van de Bush-regering kwamen. 

Agressie-politiek

In de rest van de wereld was er in eerste instantie sprake van een enorme compassie met de Amerikaanse bevolking. Zelfs in Iran gingen duizenden mensen met kaarsjes de straat op. Sympathie voor Al-Qaeda was er nauwelijks. Wel werd vanaf het begin gesteld dat Al-Qaeda niet uit het niets kwam vallen en dat het van belang was om te onderzoeken wat de voedingsbodem van het terrorisme is, van waaruit deze organisatie is ontstaan.

Door 9/11 ontstond een momentum waarop de VS, als enig overgebleven grootmacht, het initiatief hadden kunnen nemen te werken aan een stabielere en vreedzamere wereld. In plaats daarvan zetten de VS onder het mom van 'wie niet voor ons is, is tegen ons' een agressie-politiek in. Mensen van Arabische afkomst werden in de VS voor het gemak maar als verdachten beschouwd. Middels de Patriot-act (anti-terreurwet -red.) werd inbreuk gepleegd op wezenlijke vrijheden en burgerrechten die altijd aan de basis van de Amerikaanse samenleving hebben gestaan.

Tegenstanders worden met militaire middelen aangepakt. Afghanistan was het eerste land dat ermee te maken kreeg. Verliep de aanloop tot deze oorlog nog 'probleemloos', dat was bij de volgende oorlog tegen Irak wel anders. Deze voorbereiding stuitte binnen de Verenigde Naties (VN) op veel weerstand. Het doordrukken van de oorlog heeft gezorgd voor een uitholling van de legitimiteit van de VN.

Loze bewijzen

Het vervolg is bekend. Na de inval in Irak bleek al het aangevoerde bewijs over massavernietigingswapens niet langer hout te snijden en veelal vervalst. Hetzelfde gold voor het aantonen van een verband tussen Al-Qaeda en Irak. De aanvankelijke kritiek, bijvoorbeeld dat er geen duidelijk plan was voor de wederopbouw en er te weinig militairen aan de grond opereerden, kwam eveneens uit, alsmede de voorspelde chaos en burgeroorlog.

En mochten er al mensen zijn die de inval van Irak als noodzakelijk kwaad zagen, de martelingen, verkrachtingen en moorden door de Amerikaanse soldaten en de aanval op Faludja, de stad in Irak die bijna met de grond gelijk werd gemaakt, hebben elke rechtschapenheid van de Amerikaanse soldaat en de VS ontnomen.

De agressie-politiek die de VS vanaf 9/11 hebben ingezet, zorgde er voor dat al na een paar maanden in het grootste deel van de wereld geen enkele steun overbleef. Met de inval in Irak haakten ook veel Europese landen af. Eén van de uitzonderingen was Nederland. Wij waren ook één van de weinige landen die de VS steunde in het tegenhouden van een oproep tot volledig staakt-het-vuren in Libanon.

Vijf jaar later lijkt er eindelijk ook binnen de VS een verschuiving plaats te vinden in de politieke steun voor het Irak-'avontuur'. Voor het eerst geven opiniepeilingen aan dat een meerderheid van de geïnterviewden de oorlog in Irak niet meer onlosmakelijk verbonden ziet met de oorlog tegen terreur. Dit, juist op het moment dat Bush weer verkondigt dat een overwinning in Irak de meest belangrijke stap is in die oorlog.

Terugtrekking

Het lijkt erop dat Bush steeds geïsoleerder komt te staan. Het zijn niet alleen de kiezers die zich afwenden, maar ook politici in Republikeinse kringen en opiniemakers. De angst dat ze de senaatsverkiezingen van november gaan verliezen zit er inmiddels goed in bij de Republikeinen.

Dat het kopstuk van de Democraten, de senator Joe Lieberman van Connecticut, de voorverkiezingen verloor vanwege zijn steun aan de oorlog in Irak, heeft de Republikeinen aan het denken gezet. Speelde bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van vorig jaar het buitenlandse beleid uiteindelijk toch niet zo'n grote rol, nu lijkt het daar wel op uit te draaien. Je zou kunnen zeggen dat een aantal Republikeinen als ratten het zinkende schip verlaat.

Denktank

Het afgelopen half jaar hebben diverse think tanks en terrorisme-deskundigen verklaard, dat naar hun mening de VS de oorlog tegen het terrorisme aan het verliezen zijn. Het gevolg van deze oorlog is een verschuiving van de krachtsverhoudingen binnen het Midden-Oosten.

Het Chatham house, een onafhankelijke denktank uit Londen, heeft onlangs het rapport Iran, Its Neighbours And Regional Crises gepubliceerd waarin gesteld wordt dat de vroegere rivalen van Iran, de regimes van Afghanistan en Irak, door het optreden van de VS verdwenen zijn en er geen stabiele regeringen voor in de plaats zijn gekomen. Het gevolg is, dat de oorlog tegen terreur ervoor gezorgd heeft dat Iran haar macht kon uitbreiden. De conflicten in Libanon en Gaza hebben ervoor gezorgd dat de invloed van de VS nog verder slinkt.

Ook in een artikel in de Christian Science Monitor, waarin tal van deskundigen om hun mening is gevraagd, komt het beeld naar voren van de VS die op haar retour zijn ten gunste van Iran en islamitische bewegingen. Ook hier wordt de oorlog in Libanon als zeer schadelijk ervaren omdat dit land juist een pro-westerse koers begon te varen en daar nu grote vraagtekens bij plaatst.

Een belangrijke factor in de neergang van de VS is ook de onverminderde steun aan Israël. Wat Israël ook doet, het afbreken van elk vredesproces, het ombouwen van Gaza tot een grote gevangenis, het ontvoeren van Palestijnse ministers en parlementsleden; het krijgt allemaal de steun van de VS. Dit geeft niet alleen een negatief signaal af aan de Palestijnen, maar aan de gehele Arabische wereld.

Scheuren

Het is duidelijk dat de hegemonie van de VS scheuren begint te vertonen. Krampachtig probeert Bush nu met de krachtterm 'islamo-fascisme' stemming te kweken. Europese landen zouden net als in de jaren '30 de ogen sluiten voor het opkomende fascistische gevaar. Het is een laatste stuiptrekking om de publieke opinie naar zijn hand te zetten.

Het begon voornamelijk als een oorlog tegen terreur. Toen deze oorlog steeds meer een negatieve klank kreeg, kwam de nadruk meer te liggen op het vormen van een democratisch Midden-Oosten. Nu de door de VS afgedwongen verkiezingen in het Midden-Oosten overal leiden tot de opkomst van islamitische bewegingen is het de strijd tegen het fascisme die we moeten aangaan.

Niet alleen de hegemonie van de VS staat op het spel, ook de militaire suprematie van het Westen lijkt z'n beste tijd te hebben gehad, alsmede de ideologische en culturele dominantie. De Westerse, witte intelligentsia hebben door een debat over waarden, voortgekomen uit de Verlichting en afgezet tegen die van de islam, haar eigen blik vernauwd.

Het zijn juist deze waarden waar het Westen zich op beroept, die door de 'oorlog tegen terreur' in diskrediet zijn gebracht. Met name de door het Westen geïnitieerde instituties als de VN en principes zoals neergelegd in het internationaal recht, hebben sterk aan waarde ingeboet.

 China

Doordat de VS aan invloed verliezen ontstaat er elders ruimte die door anderen ingevuld wordt. Krachtsverhoudingen die lange tijd bestonden zijn aan het veranderen. Een land als China houdt zich buiten de huidige conflicten en treedt weinig op de voorgrond. Zij is wel net als Rusland druk bezig haar invloed te vergroten in bijvoorbeeld Iran en Centraal-Azië, maar ook in het Midden-Oosten. Het land heeft een enorme vraag naar olie om de stormachtige ontwikkeling van haar economie in gang te houden.

Het beslag leggen op de olie- en gasvoorraden voor de toekomst, om daarmee de hegemonie te behouden, is de belangrijkste drijfveer voor de VS, naast de zelfverrijking van de elite binnen het militair-industrieel complex, om oorlog te voeren. De enorme uitgaven om dit te bekostigen leggen een hypotheek op de toekomst, die voornamelijk wordt afgewenteld op de Amerikaanse burger.

De oorlog tegen heeft de relatief democratische, open Amerikaanse samenleving, die lange tijd voor velen als voorbeeld gold, verandert in een lichte vorm van militaire dictatuur. Het militair- industrieel complex, dat te beschouwen is als een oligarchie, heeft het land meer in haar greep dan ooit. De stabiliteit in de wereld is afgenomen, de kans op oorlog en terreur daarentegen toegenomen.

De vraag is of de VS nu met een aanstaande oorlog tegen Iran strijdend ten onder zullen gaan of dat wordt geaccepteerd dat ze een deel van de macht verliezen. De 'gouden eeuw' van de VS is geschiedenis. Er is een multi-polaire wereld ontstaan, waarin de VS een belangrijke rol zal blijven spelen, als is het niet de enige hoofdrol. De 'maakbaarheid van de samenleving', zoals die vroeger in de socialistische heilstaten werd vorm gegeven, bleek een illusie en leidde tot dictatuur. Hetzelfde kan nu van Bush en zijn neo-conservatieven gezegd worden.

- - - - - - - - - - - -

.

.

.

Naar boven

Zwarte Kat

hghg