Afwijzing Hezbollah helpt ons niet verder

Islamitische volksbewegingen zullen in de toekomst een steeds belangrijkere rol gaan spelen in het Midden-Oosten. Zij combineren een verzet tegen economische overheersing en tegen corrupte leiders met verzet tegen culturele en ideologische overheersing. Hezbollah dient dan ook met open vizier en met sympathie benaderd te worden.

door  Ed Hollants, Henk van der Keur en Sjoerd Bosch

In dit artikel willen we naar aanleiding van ons bezoek aan Libanon enkele conclusies trekken over de recente aanval van Israël op Libanon en de nasleep ervan. We willen een weg zien te vinden tussen de stelling 'de vijand van onze vijand is onze vriend', dus alle steun aan Hezbollah, en de stelling dat Hezbollah een terroristische fundamentalistische beweging is die bestreden moet worden.

Beide stellingen zijn verwerpelijk. Met ons bezoek aan Libanon wilden we met eigen ogen aanschouwen hoe de situatie ter plekke is in plaats van alleen af te gaan op geschreven artikelen van derden. We denken ons een betere opinie te kunnen vormen door vooraf opgedane kennis te toetsen aan de werkelijkheid. De verslagen van gesprekken die we in Libanon gevoerd hebben zijn op onze website gepubliceerd.

Ook hebben we ons hier en daar uitgelaten over de indrukken die we gekregen hebben. Wat ons door sommigen kwalijk wordt genomen, is dat we de beweging/partij Hezbollah vrij neutraal benaderd hebben en verslag hebben gedaan van de positieve belevenis en indrukken die veel Libanezen hebben van Hezbollah.

Dit werd ons verweten in de vorm van opmerkingen als zou Hezbollah een islamo-fascistische beweging zijn. Hiermee wordt elke discussie over Hezbollah volgens ons onmogelijk gemaakt. Als je iemand beoordeelt als fascist of terrorist is dit als het ware een eindoordeel. Je twijfelt er niet aan en treedt met zo iemand verder niet in discussie.

Fascistenvriendje

Net als bij het begrip terrorist dat te pas en te onpas wordt gebruikt, zorgt de kwalificatie islamo-fascisme ervoor dat je al gauw aan zelfcensuur doet. Of dat elk artikel dat je schrijft moet beginnen met de opmerking dat je natuurlijk Hezbollah wilt bestrijden of dat je tegen terrorisme bent. En dat elke kritiek op Israël dient te beginnen met de kanttekening dat je vindt dat Israël ook recht van bestaan heeft.

Eerlijk gezegd begint de druk die hiervan uitgaat bedreigendere vormen aan te nemen voor vrije meningsvorming dan de Deense cartoonkwestie of het de mond snoeren van een schrijver. Hier is namelijk wél brede discussie over en velen scharen zich actief achter het recht op vrije meningsuiting in deze gevallen.

In geval van ons neutrale standpunt over Hezbollah is sprake van een sluipend proces. Je hebt geen zin meer om te zeggen wat je vindt omdat je anders agressief bejegend wordt en als fascistenvriendje of terroristenhulpje neergezet wordt.

We hebben er ook grote moeite mee om politieke tegenstanders met fascisten te vergelijken. Hiermee wordt volgens ons het begrip steeds verder uitgehold en de historische ontwikkeling van het fascisme in Europa en met name in Duitsland van haar unieke karakter ontdaan. Het gebruik van de term fascisme wordt bewust gebruikt vanwege de emotionele lading van de jodenvervolging.

We zullen ons om deze redenen dan ook niet verontschuldigen voor de positieve geluiden in dit artikel over Hezbollah.

Burgerdoelen

Onze reis naar Libanon heeft ons met een grote verscheidenheid aan mensen in contact gebracht. Hulpverleners, kunstenaars, leden van politieke partijen, journalisten, taxichauffeurs, wetenschappers etc. We hebben ook een behoorlijk deel van Libanon kunnen zien, zoals de stad Beiroet, het zuiden van Libanon en de Bekaavallei.

Als eerste hebben we de gevolgen aanschouwd van de Israëlische aanvallen en de uitwerking daarvan op de burgers van Libanon. Beiroet is grotendeels intact gebleven, maar de gebombardeerde wijk Dahia is voor een deel met de grond gelijk gemaakt. Het zijn voornamelijk negen verdiepingen tellende flatgebouwen, merendeels woningen. Geschat wordt dat tienduizenden woningen volledig verwoest zijn.

Meer naar het zuiden van Libanon zijn alle viaducten van de snelwegen gebombardeerd, in de Bekaavallei de meeste fabrieken. Libanon heeft bijna geen industrie, wat er was is grotendeels vernietigd. Opvallend zijn ook de in brand geschoten kerosinetanks van de luchthaven en de energiecentrale met een olieterminal ten zuiden van Beiroet. In het zuiden van Libanon zijn de dorpen over het algemeen tussen de 30 en 70 procent verwoest.

Veel van de verwoestingen dienen geen enkel direct militair doel. De conclusie is dan ook dat Israël heeft geprobeerd het land en de economie te beschadigen om daarmee het draagvlak voor het verzet van Hezbollah te verkleinen. De verhalen over gerichte beschietingen van burgers door Israëlische vliegtuigen en helikopters zijn talrijk.

Een bekend voorbeeld hiervan zijn de vluchtelingen bij Marwaheen dat ook de internationale pers heeft gehaald. Het gaat om burgers die door Israël opgedragen werden hun huizen onmiddellijk te verlaten. Bij een VN-post werd hen bescherming geweigerd. Daarop vertrok het konvooi met vluchtelingen richting het noorden om vervolgens te worden beschoten met Israëlische raketten: 20 doden waaronder 9 kinderen.

Clusterbommen

Dat er sprake is geweest van door Israël gepleegde oorlogsmisdaden is evident. Dat toont het voorbeeld van de vluchtelingen bij Marwaheen al aan, maar het is iedereen duidelijk dat de aanvallen met clusterbommen, waarvan 90 procent in de laatste 72 uur van de oorlog (toen al bekend was dat er een staakt-het-vuren kwam) werden afgeworpen, niets anders zijn geweest dan een poging het zuiden van Libanon voor langere tijd te ontvolken.

Tot nu toe, 12 oktober, zijn er 770 plekken geteld waar clusterbommen zijn neergekomen. Sinds het einde van de oorlog zijn er door de onontplofte clustergranaten (30 tot 40 procent is niet afgegaan) 18 burgers omgekomen en 120 gewond geraakt. Dagelijks groeit dit aantal.

Men schat in dat er tot een miljoen ongeëxplodeerde stuks clustermunitie in het zuiden van Libanon ligt. Omdat zeker de helft van de bevolking afhankelijk is van de landbouw zal dit grote gevolgen hebben. Niet alleen voor de oogsten van dit jaar, maar ook die van volgend jaar. Land dat immers niet toegankelijk is kan ook niet worden ingezaaid.

Israël weigert nog steeds specifieke informatie te verstrekken over de afgeschoten clustermunitie. De kaarten met daarop aangegeven de doelen van de bombardementen die Israël tot nu toe aan de VN heeft overhandigd, worden door de mijnen-opruimingteams als waardeloos betiteld.

Mark Regev, woordvoerder van Buitenlandse Zaken van Israël, heeft weinig op met de kritiek over het gebruik van clusterbommen: "Zij houden de joodse staat aan een andere standaard". Hij vergelijkt de situatie met de VS, Engeland en de NAVO die eveneens clusterbommen gebruikt hebben om burgerdoelen mee te bestoken tijdens recente militaire conflicten. Voorts wordt als verdediging opgevoerd dat het niet verboden is om clustermunitie te gebruiken.

Vergelding

De beschietingen van Hezbollah op Israëlische dorpen en steden zijn eveneens te scharen onder oorlogsmisdaden, alhoewel er een interessante discussie gaande is of er voor Hezbollah verzachtende omstandigheden zijn aan te voeren omdat het raketten afschoot als vergelding op Israëlische bombardementen.

Hezbollah zag het afschieten van raketten als enige verdedigingsmiddel, in die zin dat het een middel was om Israël tot een staakt-het-vuren te dwingen. Dit is vanaf het begin het doel geweest van Hezbollah. Het wilde zo snel mogelijk een gevangenenruil bewerkstelligen.

Israël daarentegen is elke niet-militaire oplossing uit de weg gegaan en heeft de oorlog steeds verder uitgebreid, zowel wat betreft doelen als middelen (grondoffensief, clusterbommen). Op het moment dat de oorlog op een verlies begon uit te draaien, moest Israël gered worden door de VS met behulp van een VN-resolutie.

Door de aanvallen op burgers en civiele structuren is de woede onder de Libanezen groot. Je hoort weinig kritiek op Hezbollah, bijvoorbeeld omdat het voorafgaande aan de oorlog Israëlische krijgsgevangenen heeft gemaakt. Er is voornamelijk steun waarneembaar voor het verzet van Hezbollah tegen de Israëlische bezetting van delen van Zuid-Libanon. Er is ook vrijwel niemand die niet inziet dat de oorlog eigenlijk niet om de Israëlische krijgsgevangen draaide maar om het verzwakken van Hezbollah als kracht die het op durft te nemen tegen Israël en de VS.

Dit wordt onderbouwd door een opinieonderzoek van het in Jordanië gevestigde Center for Strategic Studies (CSS). Het onderzoek is uitgevoerd onder 1.200 Libanezen van alle facties en werd op 12 oktober gepubliceerd. Van de ondervraagde Libanezen geeft 78 procent aan dat de oorlog er gekomen is los van het wel of niet krijgsgevangen maken van Israëlische militairen door Hezbollah. Ook blijkt dat 84 procent de oorlog ziet als een voorbereide poging van Israël en de VS om een nieuwe regionale orde in het Midden-Oosten aan te brengen.

Over de vraag of de oorlog winnaars of verliezers kent, wordt verdeeld gedacht. Israël wordt door 37 procent van de ondervraagden gezien als zijnde verslagen en ongeveer de helft vindt dat Libanon de grootste verliezer is. Uiteraard zijn de verschillen over veel zaken per factie opvallend, waarbij de druzen bijvoorbeeld in meerderheid het krijgsgevangen maken van Israëlische soldaten veroordelen, terwijl de meeste shi’ieten het gerechtvaardigd vinden. Christenen en sunnieten zitten hier tussen in.

Nationale zaak

Als er één ding is wat onze contacten met Hezbollah duidelijk hebben gemaakt, en wat ook in de laatste toespraken van Hassan Nasrallah, leider van Hezbollah,Hezbollah, te horen viel, dan is het de nadruk die de volksbeweging legt op de nationale zaak: "We zijn Libanezen, we zijn geboren als Libanezen en zullen sterven als Libanezen."

Hezbollah wordt keer op keer gepresenteerd als een Libanese partij die zich sterk wil maken voor een niet-sektarische Libanese staat. Dat is natuurlijk ook precies wat de Libanezen in meerderheid willen horen. Want als er één ding duidelijk is in Libanon, dan is het wel het volstrekte wantrouwen in de politiek. Men kent niet anders dan corruptie en sektarisch gedrag. Vooral veel jongeren willen dat niet meer en hopen op verandering.

De Libanese staat bestaat nauwelijks als instituut dat zorg draagt voor het algemeen belang. Dat blijkt ook weer door de afwezigheid van de overheid in de hulpverlening tijdens en na de oorlog en de traag op gang gekomen wederopbouw. Over de wederopbouw doen nu al weer verhalen over corruptie de ronde. Het leger stelt niets voor en politie is er nauwelijks in Libanon. Men zoekt in eerste instantie bescherming en steun bij familie of factie.

De recente oorlog laat in dit opzicht een hoopvolle ontwikkeling zien. Dit blijkt uit de kracht van een groot aantal seculiere basisbewegingen die in de ondersteuning van burgers in het zuiden van Libanon de handen ineen hebben geslagen en door hun energie en effectiviteit niet door Hezbollah genegeerd konden en kunnen worden.

Andersdenkenden

Interessant hierbij is dat een aantal van deze basisbewegingen zich tot doel heeft gesteld het democratische debat met Hezbollah aan te gaan en dat de feitelijke hulpverlening ter plaatse het Hezbollah onmogelijk maakt deze groepen (waaronder bijvoorbeeld een potten- en flikkergroep uit Beiroet) in het openbaar verbaal aan te vallen op hun uitgangspunten.

Daarnaast is het deze groepen voor het eerst sinds de jaren '80 gelukt een ingang te vinden in het door Hezbollah gedomineerde zuiden. Hezbollah en zijn achterban komen hiermee in contact met andersdenkenden en zullen hier iets mee moeten doen. Opvallend in de gesprekken die we met vertegenwoordigers van deze groepen hebben gevoerd – maar ook met die van meer gevestigde politieke partijen – is het gegroeide vertrouwen dat Hezbollah met een intern Libanees debat in een democratische en seculiere richting bewogen kan worden.

Waar door een aantal mensen vragen bij gesteld wordt, is de invloed van Iran en Syrië op Hezbollah. Voert Hezbollah voornamelijk een gewapende strijd in het belang van Iran en Syrië en is zij dus een hulpstuk van deze landen? Het is eigenlijk dezelfde vraag of Israël slechts als uitvoerend orgaan optreedt voor de belangen van de VS. Beide zijn onzin. Hezbollah heeft een nationale agenda en neemt zelf haar beslissingen.

Het is wel zo dat Hezbollah ernstig rekening moet houden met de wensen van Iran en Syrië, omdat ze aangaande geld en wapens afhankelijk is van deze landen. Dit geldt net zo goed in de relatie tussen Israël en de VS. Wat we van diverse mensen vernamen is dat Hezbollah druk bezig is de financiële afhankelijkheid te verkleinen door zelf investeringen in het buitenland te doen en ook in Libanon zelf haar financiële inkomsten te vergroten.

Divine victory

Specifieker hebben we proberen te beoordelen wat Hezbollah nu eigenlijk voor een organisatie is. Hoe denken de eigen aanhangers er over, wat vinden Hezbollah-leiders zelf en hoe kijken anderen tegen Hezbollah aan?

Hezbollah is ongetwijfeld op dit moment populair, zowel in Libanon zelf als in de gehele Arabische wereld. Het weet ook de resultaten van de oorlog uit te buiten door in te spelen op een 'herwonnen trots' Israël verslagen te hebben met de kreet The divine victory. Ook laat het door de efficiënte manier waarop de wederopbouw wordt aangepakt zien dat er een alternatief is voor de corrupte wijze waarop de Libanese staat opereert.

Hiermee weet Hezbollah haar politieke macht te vergroten. Op dit moment kan niemand om Hezbollah heen. Het memory of understanding dat al voor de oorlog (februari 2006) was afgesloten tussen 'The Free Patriotic Movement’ (FPM) van oud-bevelhebber van het leger Aoun heeft een interne strijd in Libanon voorkomen. Aoun is na veertien jaar ballingschap in Frankrijk wegens zijn anti-Syrische houding sinds de ceder-revolutie weer terug in Libanon.

De FPM stelt dat het 30 procent van de Libanezen vertegenwoordigt, voornamelijk maronitische christenen. Het is naast Hezbollah de enige grote partij met een echte politieke aanhang die niet 'gekocht' is. Samen met Hezbollah vertegenwoordigen ze zo'n 60 procent van de Libanezen.

Zou het kiesstelsel dat gebaseerd is op een evenredige vertegenwoordiging van de facties worden vervangen door een werkelijk democratisch stelsel van evenredige vertegenwoordiging, dan is er een grote kans dat Hezbollah samen met de FPM een meerderheid van stemmen haalt. Ook de FPM stelt dat ze af wil van de sektarische samenleving die Libanon nu is.

Winst/verlies

Over de winst- en verliesrekening betreffende Hezbollah is het laatste woord nog niet gezegd. Duidelijk is de psychologische en van daaruit vertaalde populistische winst. Hezbollah is 'de verzetsbeweging' van het Midden-Oosten, bewonderd door zowel shi’ieten als sunnieten.

De vraag is echter in hoeverre haar optie voor militair verzet verkleind is. Door de massaal aanwezige internationale troepenmacht en het Libanese leger in het zuiden van Libanon kun je moeilijk anders concluderen dat de bewegingsvrijheid van Hezbollah is aangetast. Het lijkt moeilijk voorstelbaar dat de internationale troepenmacht ooit de wapens keert tegen Hezbollah, maar de drempel voor Hezbollah om gewapend actie te ondernemen tegen Israël is hoger geworden.

Ook moet de moed er in gehouden worden onder de bevolking in het zuiden die naar totaal verwoeste dorpen terugkeert. Er zal veel energie gestoken moeten worden in de pogingen het leven weer draaglijk te maken in een omgeving waar de oogsten door de oorlog zijn vernietigd, of dat er niet te oogsten en zaaien valt door de overal aanwezige clusterbommen.

Tevens zijn er op een beperkte oppervlakte in het zuiden zoveel internationale en Libanese militairen aanwezig dat elk dorp en elke verbindingsweg met militaire posten en patrouilles te maken krijgt. Hezbollah, dat met de aanwezigheid van de troepen heeft ingestemd, mag dan wel stellen dat zij er moeten zijn voor de verdediging van Libanon tegen de Israëlische agressie, het zal toch over komen als militair bezet gebied. En natuurlijk beseft iedereen dat in werkelijkheid UNIFIL er vooral is om Israël te beschermen en niet Libanon.

Schending bestand

Tot op heden heeft Hezbollah op geen enkele wijze het staakt-het-vuren geschonden, terwijl Israël dat bijna dagelijks doet door bijvoorbeeld het schenden van het Libanese luchtruim. Het is dezelfde situatie als voor de oorlog. Israël schond talloze malen het bestand dat werd afgesloten na de Israëlische terugtrekking in 2000 uit Libanon.

Hezbollah heeft zich er wel min of meer aan gehouden met die uitzondering dat ze militaire actie rond de Shebaa Farms gerechtvaardigd vindt omdat het door Israël bezet gebied is (ter discussie staat of het bij Libanon of Syrië hoort, volgens de VN het laatste). Verder stelt Hezbollah dat ze geen beschietingen op Israël uitvoert maar wel op Israëlische vliegtuigen die het Libanese luchtruim binnen dringen. Het maken van krijgsgevangenen wordt door Hezbollah ook als legitiem middel gezien om de Israëliërs te dwingen de nog gevangen zittende Libanezen in Israël vrij te krijgen.

Voorheen waren er 2.000 UNIFIL soldaten gestationeerd in het zuiden. Momenteel worden er als gevolg van resolutie 1701 maar liefst 15.000 Libanese soldaten en 15.000 UNIFIL soldaten gestationeerd. Dit kan niet anders dan tot problemen en weerstand onder de bevolking gaan leiden. De druk op Hezbollah zal overal toenemen. Wat gaan Iran en Syrië eisen van Hezbollah voor de toekomst in ruil voor financiële steun die nodig is voor de wederopbouw en verdere militaire steun?

Hezbollah moet een manier zien te vinden de eigen achterban tevreden te houden ondanks de enorme problemen betreffende de wederopbouw in het economisch zwaar getroffen zuiden. Hoe wil Hezbollah de steun die zij nu krijgt ook buiten de traditionele shi’ietische achterban om zien te behouden na de overwinningsroes? Hou verhoudt zich het nu naar buiten toe getoonde relatief open en tolerante gezicht zich tot de eigen basis die voor een deel ligt in de Iraanse islamitische revolutie?

Een sterke Libanese staat lijkt alleen te kunnen bestaan in de vorm van een seculaire staat. Hoe verhoudt zich dat tot de religieus-ideologische basis van Hezbollah? Daarnaast zullen de VS en Israël er alles aan doen om de volksbeweging te verzwakken, zowel op militair, politiek als op economisch terrein.

Tussenweg

Het zijn enorme uitdagingen. Tot nu toe lijkt Hezbollah het spel bijzonder slim en tactisch te spelen. De uitdagingen waar het voor staat en de oplossingen daarvoor bieden een uitkomst op een tussenweg. Een vorm van politieke islam die een middenweg vaart tussen een fundamentalistische en een liberale/seculaire samenleving. Een fase in een eigen ontwikkeling naar welvaart, vrijheid en democratie.

Het kan natuurlijk ook de andere kant op gaan, juist door de als onrechtvaardig ervaren druk van buitenaf. Wat wij gezien hebben gedurende ons verblijf in Libanon geeft echter hoop op een positieve ontwikkeling. Dat heeft ook te maken met de specifieke Libanese situatie waarbinnen het streven naar een islamitische staat met een meer gesloten karakter geen kans maakt door de samenstelling van de bevolking. Hezbollah heeft dan ook al lang geleden kenbaar gemaakt hier niet langer naar te streven.

Kijken we naar de regionale en globale gevolgen dan is het verlies voor Israël van enorme betekenis. De kans op een aanval op Iran is verkleind. Israël zal geruime tijd nodig hebben om haar hele militaire apparaat en strategisch denken aan te passen aan de nieuwe situatie.

Helaas lijkt het erop dat hun frustraties vooral worden gebotviert op de Palestijnen. De meeste Arabische heersers, die toch al steeds meer afstand moesten nemen van de VS als gevolg van de oorlog in Irak en de openlijk beleden partijdigheid van de VS voor Israël in het conflict met de Palestijnen, moeten nu helemaal op hun tellen passen. De Arabische bevolkingen roeren zich steeds meer. De VS zelf verliest steeds meer aan prestige en invloed. De machtsverhoudingen in het Midden-Oosten zijn aan het verschuiven en Israël en de VS zullen daarin de verliezers gaan worden.

Er zijn andere belangrijke vragen waar niet direct een antwoord op kan worden gegeven. Hoe democratisch is Hezbollah zelf als beweging? Wie neemt de beslissingen? Als bedreigde verzetsbeweging kun je deze vraag vanwege de veiligheid uit de weg gaan. Nu Hezbollah al een tijdje in de regering en parlement zit en het ook als een van de belangrijkste taken ziet het formeren van een sterke Libanese staat, komt deze vraag over het democratisch gehalte naar voren.

Dit geldt ook voor de islamisering van de samenleving die besloten ligt in haar religieuze basis. Gaat Hezbollah hier verder afstand van nemen, wat eigenlijk niet kan want dat zou strijdig zijn met haar religieuze en ideologische basis. Hoe voorkomt Hezbollah, die zegt tegen sektarisme te zijn, zelf sektarisch te zijn of te worden? Hezbollah is een shi’ietische beweging. Gaat zij zich openstellen voor mensen met een andere religie? Wat gebeurt er met het geld wat Hezbollah steekt in de wederopbouw, wordt dit alleen aan shi’ietische bedrijven uitgegeven?

Antisemitisme

Daarnaast is er het emotioneel zwaar beladen thema antisemitisme. Er circuleren uitspraken van Nasrallah op het internet die zouden aantonen dat Hezbollah anti-joods is. Hier moeten een paar kanttekeningen bij worden geplaatst: er zijn uitspraken waarvan de bron niet betrouwbaar is en/of ter discussie staan en er zijn uitspraken waarbij 'zionistisch' door 'joods' vervangen is.

Er blijft echter zeker een aantal uitspraken over die je zonder meer kunt betitelen als antisemitisch. Zo heeft Al Manar, de tv-zender van Hezbollah, een dramaserie uitgezonden die in onder andere in Frankrijk tot massale protesten heeft geleid omdat de serie het beeld creëert en/of bevestigt van een zionistische samenzwering tot wereldheerschappij.

Dit moet je zonder meer veroordelen. Echter, je kunt sommige uitingen ook proberen te plaatsen zonder ze daarmee te vergoelijken. Je kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat een Palestijn elke Israëliër ziet als jood en daarmee elke jood als iemand die hem op alle mogelijke wijzen onderdrukt waarmee over het joods zijn een vooroordeel ontstaat.

Is dat goed te praten? Nee natuurlijk. Vormt antisemitisme een leidraad van de politiek van Hezbollah? Daar zijn geen bewijzen voor. Het lijkt dat de anti-joodse uitspraken vooral op religieuze gronden en letterlijke interpretatie van de Koran plaatsvinden.

Vergelijk het één en ander met Israël. Er zijn in Israël veel meer uitspraken van politici en andere personen op leidinggevende posities te vinden over Arabieren die ronduit racistisch zijn dan dat je deze aantreft bij Hezbollah. Daarnaast kun je ook aan het beleid van Israël zien dat het niet bij uitspraken alleen blijft. Vergoelijkt het een het ander? Nee, natuurlijk niet.

We bekijken wereldzaken vaak door onze eigen westerse bril zonder ons te kunnen verplaatsen in anderen. Met de wetenschap van de jodenvervolging die in onze landen heeft plaatsgevonden en onze schaamte voor hetgeen onschuldige mensen vanwege het joods zijn is overkomen. In Libanon en Palestina gaat het om een oorlog die al zestig jaar woedt; geweld en etnische zuiveringen die voor een belangrijk deel veroorzaakt worden door de vestiging van de staat Israël. Een staat die niet nalaat te benadrukken dat ze een joodse staat is.

Apartheidsstaat

Wat in discussie met en analyses over Hezbollah opvalt is dat er verschil wordt gemaakt tussen zionisme en het joods zijn. Hezbollah strijdt tegen de zionistische staat Israël. Naast zionisme wordt ook de term christen-zionisme gebruikt als aanduiding voor de rechts christelijke pro-zionistische lobby in de VS.

In vergelijking met Libanon stelt Hezbollah bijvoorbeeld dat in Libanon mensen verschillende religies kunnen belijden, wat de één voor de staat niet minder maakt dan de ander. Dit terwijl Israël maar voor één religie open staat. Een andere uitspraak: 'It is zionism that muslims criticize, not judaism or the jewish nation — muslims respect all God’s religions, prophets and messengers'.

Dat je de zionistische staat Israël niet accepteert en vindt dat die vernietigd of opgeheven moet worden, is een stelling die goed te verdedigen valt, net als indertijd met de apartheidsstaat in Zuid-Afrika. Je kunt het er niet mee eens zijn en het ter discussie stellen. Ook is er een discussie mogelijk over de vraag hoe die zionistische staat dan wel moet verdwijnen. Het is iets anders dan antizionisme gelijk te stellen aan antisemitisme en racisme, waarvan je kunt zeggen dat dit zaken zijn die niet ter discussie staan maar verwerpelijk zijn.

Hezbollah is een beweging die sterk in ontwikkeling is. Een ontwikkeling die zich verwijdert van religieus fundamentalisme en waar rationele politieke afwegingen de religieuze zaken beginnen te verdringen. Er is naar onze ervaring sprake van een vorm van openheid die kan leiden tot kritiek en discussie. Mensen van Hezbollah zijn aanspreekbaar en zij doen naar eigen zeggen moeite om contacten aan te gaan met anderen.

Binnen Libanon is dat zichtbaar in de samenwerking met de christelijke FPM en contacten met andere facties. Maar ook buiten de Arabische wereld wordt gezocht naar het aangaan van contacten om uit te leggen wat Hezbollah wil en om kritiek te kunnen ontvangen.

Zowel Hezbollah als Hamas hebben de laatste jaren meerdere malen openingen geboden om discussies aan te gaan met de VS en het Westen in het algemeen. Er wordt door hen benadrukt dat ze niets tegen het Westen hebben maar strijden tegen een bezetting door Israël. Meerdere malen is Al Qaida door Hezbollah veroordeeld en er wordt zelfs gezegd dat deze beweging een groter gevaar voor hen vormt dan voor het Westen.

Hezbollah wil als legitieme Libanese politiek partij erkend worden, dat Shebaa Farms bevrijd wordt en de Libanese gevangenen in Israël worden vrij gelaten. Daarnaast steunt Hezbollah andere landen zoals Syrië en de Palestijnen in hun strijd om bezet gebied terug te krijgen, inclusief een gewapende strijd om dat te bewerkstelligen. Zij stelt wel dat de Palestijnen zelf uitmaken in welke vorm de vrede met Israël er moet gaan uitzien: "Wij willen niet Palestijnser zijn dan de Palestijnen zelf."

Elke poging tot uitwisseling van ideeën of het aangaan van contacten wordt door de VS beantwoord met het dichtslaan van de deur. Het lijkt dan ook dat er niet zo zeer sprake is van een niet naast elkaar kunnen bestaan of van een ideologische dan wel culturele onoverbrugbaarheid, maar dat bewegingen als Hezbollah teveel de belangen van de VS schaden en daarom de strijd tegen hen verpakt wordt in een verhaal over terrorisme, democratie en waarden. Een verpakking die het zicht ontneemt op de werkelijkheid en elke toenadering blokkeert.

Vrouwen

Een zaak waar ook te pas en te onpas mee geschermd wordt, is de positie van de vrouw. Hierbij wordt het beeld van de onderdrukte vrouw tijdens het Taliban-bewind geprojecteerd op het vrouwbeeld van Hezbollah. De positie van de vrouw is niet veel anders dan in veel andere landen en is niet vergelijkbaar met die van de religieus-fundamentalistische bewegingen als bijvoorbeeld de Taliban.

Over tal van zaken circuleren onwaarheden of halve waarheden op het internet die de één van de ander weer overneemt om zijn of haar gelijk te halen. Hezbollah zou in Libanon kledingvoorschriften op straat afdwingen. Hiervan is ons niets gebleken en we hebben dat ook niet vernomen van politiek actieve vrouwen.

Vrouwen lopen in de shi’ietische wijken van Beiroet en in de dorpen van het zuiden overal op straat en spreken met mannen. Boerka’s zie je eerder in Amsterdam dan in Beiroet en het aantal vrouwen dat een hoofddoekje draagt verschilt in aantal niet met de situatie in bijvoorbeeld de Amsterdamse wijk de Baarsjes.

Vrouwen zouden niet op hoge posities terecht kunnen komen. Wij hebben met Rima Fakhry gesproken, vrouw en lid van de politieke raad van Hezbollah, het hoogste politieke orgaan van Hezbollah. Zij is wel de enige vrouw en er is dus nog een lange strijd te gaan, maar het signaal is dat deze functie open staat voor vrouwen.

Propagandastrijd

Hoe eenvoudig het is de publieke opinie te beïnvloeden bewijst het volgende voorbeeld. De Iraanse president Ahmadinejad zou in oktober 2005 tijdens de conferentie 'The World without Zionism' in Teheran gezegd hebben dat "Israel must be wiped off the map". Deze uitspraak is over de hele wereld veroordeeld. Ook in Nederlandse kranten wordt nog steeds in vrijwel elk artikel over Iran deze uitspraak aangehaald.

Mahmoud Ahmadinejad

De suggestie is duidelijk: de joden moeten volgens Ahmadinejad de zee ingedreven worden. Echter vanaf het begin is aangetoond dat het om een verkeerde vertaling gaat van de toespraak. Ahmadinejad haalde een oude uitspraak van Khomeini aan: "The occupation regime over Jerusalem must be erased from the page of time." Hoe discutabel ook, het is geen oproep tot genocide. Er valt ook genoeg te zeggen over anti-semitisme en de  persoon van Ahmadinejad maar dan wel aan de hand van feiten en niet in de vorm van propaganda-leugens.

Het is het intrappen van een open deur om te stellen hoe belangrijk propaganda is en dat het eerste slachtoffer van de oorlog de waarheid is. Toch lijken we er elke keer weer in te stinken. De propagandastrijd waarmee websites, weblogs en discussiefora gebruikt worden is in het tijdperk van internet tot grote hoogte gestegen.

Pro-Israëlische internetters worden aangespoord om zich te mengen in de virtuele discussie over de oorlog in Libanon. Wie zich inschrijft op de website giyus.org krijgt telkens een waarschuwing als ergens op het net in een discussie of poll het imago van Israël in gevaar komt. Het systeem werkt via het programmaatje 'Megaphone' dat een schermpje doet oplichten met de bewuste link. Giyus – wat staat voor Give Israel Your United Support - mikt op 100.000 propagandisten.

Wat opvalt in de afgelopen oorlog is dat op het gebied van nieuwsvoorziening Hezbollah betrouwbaarder is gebleken dan Israël. Het Israëlische nieuws werd veel meer ingekleurd door propagandistische leugens dan het nieuws van Hezbollah. Eén van de weinige zaken waarover Hezbollah zwijgt of een duidelijk te laag cijfer geeft is de hoeveelheid omgekomen eigen strijders.

Kritische steun

Hezbollah is zonder meer een op militaire, economische en politieke macht uit zijnde beweging en daarom alleen al is het zaak de organisatie zeer kritisch te volgen. Tegelijkertijd kun je stellen dat het ook de beweging is die daadwerkelijk de macht van Israël en de VS in Libanon en het Midden-Oosten aantast. Zie je Israël en de VS-bemoeienissen als het grootse struikelblok voor vrede, veiligheid, democratie en een door mensen in het Midden-Oosten eigen gekozen ontwikkeling, dan biedt de aantasting van hun macht door Hezbollah perspectief.

We zullen moeten oppassen niet dezelfde fout te maken met linkse bewegingen nu en uit het verleden waar een oogje dichtgeknepen wordt/werd over onwelgevallige zaken zoals autoritair karakter, de positie van de vrouw en persoonsverheerlijking omdat de bewegingen een anti-imperialistische koers voeren.

Hezbollah is geen linkse of socialistische beweging, maar wel een nationale bevrijdingsbeweging. Het is ook twijfelachtig of je de wereld en zeker ook bewegingen als Hezbollah in links-rechts schema’s kunt plaatsen. Hezbollah komt voort uit een wereld met haar eigen geschiedenis en eigen ontwikkeling die opgepakt wordt in plaats van de uitkomst van onze westerse ontwikkeling over te nemen.

De vraag is wat wij als westerse bewegingen die zijn voortgekomen uit het linkse gedachtegoed met Hezbollah aan moeten. Het lijkt ons goed om Hezbollah open en met sympathie te benaderen voor wat betreft het bevrijdende karakter in haar strijd tegen de overheersing van Israël en de VS.

Tegelijkertijd is het goed kritiek te leveren en groepen in Libanon te steunen in hun kritiek op het democratische karakter en de vrijheidsbeperkende ontwikkelingen in de beweging zelf. Onze voorkeur gaat uit naar het steunen van groepen die vooral te scharen zijn onder grassroot-organisaties. Tegelijkertijd moeten we het beeld van Hezbollah wat in het Westen heerst zien te veranderen om aan de levensgevaarlijke ontwikkeling die nu gaande is te ontkomen.

Islamitische volksbewegingen zullen in de toekomst een steeds belangrijkere rol gaan spelen in het Midden-Oosten. Zij combineren een verzet tegen economische overheersing en tegen corrupte leiders met verzet tegen culturele en ideologische overheersing. Denk hierbij aan het gemeenschapsdenken binnen de islam tegenover het individualisme.

Na meer dan een eeuw van kolonialisme en westerse inmenging zijn deze bewegingen een reactie hierop, die zowel een bevrijdend als een nieuwe vorm van onderdrukkend karakter in zich hebben. Het lijkt ons goed om aan beide aandacht te besteden en niet het ene los te zien van het andere, zeker in het geval van Hezbollah.

De schrijvers van dit artikel zijn werkzaam voor D4; Dromen, Durven, Denken, Doen (voorheen Autonoom Centrum).