In de schaduw van het IDFA vindt van 21 tot en met 29 november het Shadow documentaire filmfestival plaats bij het Leidseplein in Amsterdam. Het is dit jaar weer een overzichtelijk en inzichtelijk programma, en vergeleken met de hectiek van het IDFA een oase van rust.

Symbiopsychotaxiplasm: Take One

door  Ulrik van Tongeren

Het Shadow is ook een mooi alternatief voor de liefhebber, want het niveau van de documentaires is vrij hoog. De bedoeling is om aan de meer experimentele documentaires een laagdrempelig podium te bieden. Behalve de vertoning zijn er mogelijkheden om met de makers van gedachten te wisselen en is een aantal seminars en voordrachten gepland.

Zo zijn er twee opmerkelijke documentaires die in hun tijdsbeeld de opstandigheid van de jaren '60 documenteren. Allereerst de onuitsprekelijke Symbiopsychotaxiplasm: Take One van regisseur William Greaves uit 1968. Deze legendarische productie die pas in 2005 in New York werd uitgebracht, gaat over een filmcrew die in opstand komt tegen de regisseur Greaves, die in de film ook de onafhankelijke filmmaker speelt.

Gesitueerd in Central Park, New York, speelt Greaves een regisseur die een documentaire over een huwelijkscrisis verfilmt. Tegelijkertijd filmt de crew hun eigen opstand tegen de regisseur. De film en de film binnenin de film zijn geïmproviseerd. Het gehele proces wordt van alle kanten belicht.

Symbiopsychotaxiplasm: Take One laat de ultieme zelfreflectie zien. De regisseur vergelijkt het met jazz, waar ook getracht wordt de menselijke geest te bevrijden van zijn ketenen, om zich zodoende te bevrijden van de conventies. Het is een merkwaardige cinema verité experiment, wat veel zegt over de opstandige geest van de jaren '60. Jammer dat het eerste vervolg op Take One, Take ½, niet op het Shadow festival wordt vertoond.

Jean Genet in Chicago (2006) van regisseur Frédéric Moffet belicht de ontmoeting tussen de provocatieve schrijver Jean Genet en de Democratische Conventie in Chicago van 1968. Gebruik makend van nog steeds shockerende beelden van onder meer het politiegeweld, en het merkwaardige gezichtspunt van Genet, vertoont de film de vage lijn tussen heden en verleden, feit en fictie.

Jean Genet in Chicago

Want Genet bejubelt aan de ene kant de opstandige jeugd, aan de andere kant bewondert hij de sterke politiemannen in uniform. Deze merkwaardige contradictie laat zien hoe complex de samenhang is tussen politieke en seksuele verlangens. Curieus en politiek incorrect zijn Symbiopsychotaxiplasm: Take One en Jean Genet in Chicago zeker.

Surrey Girls van Cloe Ruthven is ook al een dergelijk verontrustend document. Hierin worden vijf jonge meisjes in Zuidoost-Engeland geïnterviewd. Ze vertellen met een aangrijpende eerlijkheid over hun liefdesleven, drank en drugsmisbruik, en hoe ze misbruikt en gebruikt worden door hun mannelijke partners. Ze lijken gevangen te zitten in een cyclus van ellende waar niet uit te breken valt. Volgens de regisseuse was het haar bedoeling om mensen een stem te geven die normaal gesproken niet gehoord worden.

People in Order

Een evenzeer verhelderend en beklijvend project is het viertal korte films van regisseurs James Price en Lenka Clayton. Het is hún manier om statistieken tot leven te brengen. In People in Order wordt getracht om 471 mensen in Groot-Brittannië binnen de categorieën leeftijd, geboorte, liefde en woonplek onder te brengen. Ieder filmpje duurt drie minuten.

'Home' is daarvan wellicht de meest onthullende. We krijgen het thuis van de aristocraten tot en met het thuis van de zwerver en alles daar tussenin te zien. Grappig is het zeker, maar het geeft ook in vogelvlucht een inkijk van de Britse samenleving. De makers hebben in een maand tijd met een camper het materiaal verzameld, en het allemaal briljant aan elkaar gemonteerd.

Shadow Festival; Melkweg cinema en de Uitkijk in Amsterdam. Ook selecties van het programma in Den Haag 2&3 december en in Arnhem 2&9 december