De ondergewaardeerde Australische cinema

Dit jaar wordt in Nederland én Australië uitgebreid stilgestaan bij het feit dat de betrekkingen tussen deze twee landen 400 jaar oud zijn. Reden voor het Filmmuseum een overzicht te bieden van de recente Australische cinema.

door Ulrik van Tongeren

Helaas dreigt de opbloeiende Australische cinema in Nederland tussen de wal en het schip te vallen. Dat heeft te maken met de ondoorgrondelijke wegen van de filmdistributie in Nederland. Deze Australische producties vallen een beetje tussen arthouse en mainstream in. Dat zorgt ervoor dat ze moeilijk in de markt te zetten zijn. Terwijl de films met recht triomfen vieren op binnen- en buitenlandse filmfestivals.

Het Filmmuseum heeft in verband met de 400 jaar Nederlands-Australische betrekkingen een selectie gemaakt van recente Australische films. Het zijn stuk voor stuk interessante titels van veelal jonge filmmakers. Sommige films werden eerder op beperkte schaal in ons land vertoond, anderen zijn inmiddels op dvd uitgebracht, zonder bioscooproulatie.

Wildernis

Een bonte mengeling van producties komt aan bod; van subtiele psychologische drama's, een horrorfilm (Wolf Creek) tot de rauwe, subversieve western The Proposition, geschreven door rockster Nick Cave. Opvallend aspect van de films is het feit dat de makers niet bang zijn om te experimenteren met zowel de vormgeving als met hun ongewone onderwerpkeuze.

The Proposition

Opvallendste karakteristiek van het immense Australië is wellicht dat het voor het allergrootste deel een ruige, onbewoonde woestenij is. Die wildernis, de zogenoemde outback, lijkt in bijna iedere Australische rolprent om de hoek te liggen.

The Proposition van regisseur John Hillcoat, gesitueerd eind 19-eeuw, speelt zich dan ook in deze martelende, uitdrogende wildernis af. De film handelt over een wetsdienaar die een deal sluit met een lid van een beruchte bende om diens broer, de bendeleider, te verraden. Het is een eindeloze aaneenschakeling van grandioze landschappen, gruwelijkheden en ironische toespelingen op het Oude Testament.

Australië ontstond als een kolonie waar criminelen uit Engeland en Ierland werden gedumpt. Dat maakt de realistische ranzigheid van de film begrijpelijk. Dit is een historisch onderbouwde visie. The Proposition is al berucht door het excessieve geweld, maar het is eerder suggestief dan expliciet vormgegeven. Het uitwringen van een met bloed doorweekte zweep komt behoorlijk hard aan.

Rampspoed

Hoofdpersoon Meryl (Justine Clarke) heeft de neiging om rampspoed te voorzien, hetgeen wordt verbeeld door korte animatiefragmenten. Bovendien zijn er amoureuze verwikkelingen met een terminale kankerpatiënt, hetgeen een onvergetelijke montage van korte beelden heeft opgeleverd van alles wat met kanker te maken heeft.

Look Both Ways

Dergelijke virtuoze kunststukjes creëren in zekere zin een tergende afstand tot het leven en lijden van de personages, die zonder uitzondering worstelen met de dood. Maar juist daarom kan de film des te meer genoten worden als een lugubere zwarte komedie over het sterven.

Little Fish, de tweede film van regisseur Rowan Wood, is een pittige karakterstudie over de ranzige onderbuik van de Australische samenleving. Drugdealers, junkies en afgekickten cirkelen in een schijnbaar ondoorgrondelijke handeling om elkaar heen. Het duurt redelijk lang tot er spijkers met koppen geslagen worden, maar het geduld wordt beloond.

Vooral intrigerend is de kleurrijke setting: een Aziatische buitenwijk in Sydney, en de botsende acteerstijlen. Cate Blanchet als ex-junkie heeft op de een of andere manier haar 'ster' zijn niet weten te verbergen. Ze is niet helemaal de slonzige loser waar de rol om vraagt, terwijl Hugo Weaving als haar junkie-vriend hélemaal en hartstochtelijk in zijn rol is opgegaan. De film Candy van Neil Armfield gaat trouwens ook over de geneugten en verschrikkingen van het gebruik van drugs.

Pulserend

Sommersault, ook een debuut, van Cate Shortland lijkt op papier niets bijzonders, met een verhaal over het pijnlijke proces van het volwassen worden van een jonge vrouw. Desondanks heeft het een intens pulserende kracht. Dat kan komen door de geweldige hoofdrol van Abbie Cornish als Heidi, of door de ongewone locatie, een wintersportgebied in Australië. Het zal vooral komen omdat de emotionele pieken en dalen van een naïeve jonge vrouw overtuigend worden verbeeld.

Sommersault

Complex zijn de personages zeker, en dat is ongewoon voor een dergelijk coming of age drama. En het is zeker met een flinke dosis rauwe eerlijkheid gedaan. De zelfdestructie van een jonge vrouw die zich laat misbruiken door mannen is geen prettig schouwspel, maar het is te intens om zomaar weg te wuiven als melodrama.

Als kersen op de taart mogen de twee films van Ray Lawrence gekenschetst worden. Lantana (2001) werd al eerder in Nederland uitgebracht, zijn nieuwste opus Jindabyne is gebaseerd op een kort verhaal van Raymond Carver.

Het gaat over een stel vrienden die op een vistripje het lijk van een aboriginal-vrouw vinden. Er ontstaat een conflict omdat sommigen gewoon willen gaan vissen en anderen de politie erbij willen halen. Afgaande op wat Lawrence in Lantana liet zien, belooft dit een bijzondere film te zijn. Of deze ooit in Nederland uitgebracht zal worden is uiteraard ongewis.

Recente Australische cinema in Filmmuseum Amsterdam, van 7 tot en met 20 december. Zie tevens de website

Op dvd te koop en te huur: The Proposition (A-film), Little Fish (Universal Pictures), Lantana (A-film). Candy (A-film) vanaf 18 januari 2007 in de bioscoop.