Print
deze pagina 
www.ravagedigitaal.org
West-Sahara:
De verzwegen bezetting
De Saharanen zijn het beu. Dertig jaar wachten op zelfbeschikking vinden de nomaden in hun vluchtelingenkampen in het Algerijnse deel van de woestijn meer dan genoeg. De internationale gemeenschap lijkt de Saharanen voorgoed de rug te hebben toegekeerd.
tekst Ferdinand Jederman
Met nationalistische vlaggen en portretten van koning Hassan II protesteerde een grote groep Marokkanen op 12 maart voor de Algerijnse ambassade in Den Haag. Hun woede richtte zich op de steun van Algerije aan de vrijheidsbeweging Front Polisario, dat sinds 1973 strijdt tegen de Marokkaanse bezetting van West-Sahara.De demonstratie volgde na oproepen in Nederlandse, Belgische en Franse moskeeën. Het is een voorbeeld van de wijze waarop de Marokkaanse overheid haar emigranten in Europa mobiliseert in het belang van de bezetting van West-Sahara. De moskeeën in Europa worden beschouwd als Marokkaans grondgebied waar gemobiliseerd kan worden voor doelen in het belang van eigen koninkrijk. Er is immers geen scheiding tussen moskee, staat en koningshuis in Marokko.
Het
oranje gebied wordt bezet gehouden door Marokko.
De blauwe lijn is de 'wall of shame', een zwaar bewaakte verdedigingsmuur
van meer dan 2700 kilometer lang.
De groene stippen rechtsbovenin zijn de vluchtelingenkampen.
West-Sahara wordt al ruim dertig jaar door noorderbuur Marokko bezet. De grote Arabische woestijn (sahara) in Noord-Afrika loopt van het oosten bij de Rode Zee, tot aan de Atlantische Oceaan in het westen, waar het gebied vroeger de Spaanse Sahara werd genoemd. Na de dood van Franco en de dekolonisatie van Spanje in 1974 is de naam veranderd in West-Sahara.
Onafhankelijkheid
Mauretanië en Marokko wilden het gebied vervolgens onderling verdelen, maar de nomaden streven onafhankelijkheid na. Verenigd in het Front Polisario hadden zij jarenlang gestreden tegen Spanje, waarna hun woestijn-guerrilla zich richtte tegen de nieuwe bezetters. De strijdkrachten van Mauretanië werden door de Saharanen dermate hard aangepakt dat zij zich in 1979 al snel terugtrokken.
Daaropvolgend claimde Marokko ook het Mauretaanse deel van West-Sahara. Onder goedkeuring van de Amerikaanse minister Kissinger organiseerde koning Hassan II van Marokko de zogenaamde 'Groene Mars' waaraan zo'n 300.000 Marokkaanse kolonisten deelnamen die West-Sahara binnen marcheerden. Groen is de kleur van de islam en Hassan II noemt zichzelf familie van de profeet.
Hoewel de Saharanen ook moslims zijn, konden zij deze immigratiegolf in het geheel niet waarderen. Na een bikkelharde strijd werd Marokko bijna verdreven door Front Polisario, de in 1973 opgerichtte bevrijdingsbeweging vergelijkbaar met het Oost-Timorese Fretilin dat in dezelfde tijd ontstond. Waar het Fretilin niet op steun kon rekenen van een bevriend buurland, en moest opboksen tegen een overweldigende overmacht, kon en kan Polisario nog steeds rekenen op Algerije.
 Vrouwelijke Polisario strijders |
Het kleine Saharaanse guerrilla-leger wist met de steun van Algerije en Libië de Marokkanen grotendeels te verdrijven. Maar omdat Algerije zich tijdens de Koude Oorlog in het Sovjetkamp bevond, druisde de Saharaanse overwinning in tegen de belangen van Amerika, Frankrijk en Saoedi-Arabië. Met steun van laatst genoemde landen wist Marokko weer terrein terug te winnen.
Vredesplan
In 1991 stemden Marokko en Polisario in met een VN-vredesplan van de Amerikaan James Baker waarna er een staakt-het-vuren in werking trad. Het plan behelst een referendum voor zelfbeschikking waarin de oorspronkelijke Saharaanse bevolking zich kan uitspreken.
Sindsdien is er weinig veranderd in de posities. Marokko heeft de belangrijkste fosfaatmijn in handen en de westelijke kuststrook die goed bewoonbaar is. Front Polisario beheerst alleen een stuk woestijn in het oosten van het land grenzend aan Mauretanië en Algerije.
Vluchtelingenkamp in Tindouf, Algerije
De meeste Saharanen, zo'n 160.000, leven sinds 1975 in grote vluchtelingenkampen in het Algerijnse deel van de woestijn bij de plaats Tindouf. Tussen het door Marokko bezette deel en het gebied van Polisario heeft Marokko een verdedigingsmuur opgetrokken die van noord naar zuid loopt.
Zolang West-Sahara bezet wordt gehouden, is voor het referendum de medewerking van Marokko nodig. Omdat de Marokkanen vermoeden dat de uitslag niet in hun voordeel zal uitpakken, proberen zij tijd te rekken bij het organiseren van de volksraadpleging. Daar zijn ze erg bedreven in, ze doen het vandaag de dag nog steeds.
De gewijzigde Amerikaanse houding ten opzichte van West-Sahara wordt verklaard met het verdwijnen van het IJzeren Gordijn. Hierdoor is Algerije niet langer onder Sovjet-invloed maar wel een land met waardevolle bodemschatten zoals olie en ijzer, grondstoffen die Marokko niet heeft. Bovendien kan een goede relatie met Algerije de Amerikanen helpen met het doorbreken van het Franse dominantie in Noord-Afrika.
Na de aanslagen van 11 september 2001 in Amerika komt daar de strijd tegen de zogenoemde moslimterreur nog bij. De Amerikanen hebben aangegeven dat zij in die strijd de goed ontwikkelde Saharanen niet beschouwen als risicofactor maar als een buffer tegen fundamentalistische ontwikkelingen in de regio.
De houding van de Amerikaanse vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties, John R. Bolton, bevalt Polisario in feite wel. Front Polisario en de regering Bush begrijpen elkaar opvallend goed, maar dat wil niet zeggen dat de Amerikanen bondgenoot Marokko eenvoudigweg dumpen.
Narco-staat
De Marokkanen blijven ondertussen opboksen tegen het imago van narco-staat. Het is algemeen bekend dat het land grote hoeveelheden hasj produceert. Nederland heeft ook zo'n imago, maar dan als distributeur sinds de commissie-Van Traa in het midden van de jaren '90 de IRT-affaire heeft ontrafeld en de Nederlandse overheid zelf, middels criminele burgerinfiltranten, grote partijen drugs bleek te importeren.
Deze overeenkomst tussen Nederland en Marokko roept in ons land opvallend weinig vragen op. Zelfs als blijkt dat een Marokkaanse medewerker van de AIVD handgranaten levert aan personen die islamitische terreur moeten zaaien. Worden criminele netwerken tussen Nederland en Marokko soms gedoogd in het kader van het inlichtingenwerk?
Volgens een Spaanse analyse wordt er tussen de Al Qaida bomaanslagen in Madrid, die door Marokkaanse extremisten zijn gepleegd, en het islamitisch Groot-Marokkaans ideaal een verband gesuggereerd. Dat ideaal lag zeker ten grondslag aan de Marokkaanse bezetting van een Spaans rotseilandje, het Peterselie-eiland, een paar maanden na het huwelijk van koning Mohamed VI. Deze schending van de internationale grenzen is nog niet vergeten.
Van Marokko gaat geen noemenswaardige militaire dreiging uit, maar het land heeft wel massa's emigranten wonen in Europa die druk kunnen uitoefenen, zoals onlangs bij de ambassade van Algerije in Den Haag. Bij het onder de duim houden van die massa's hebben Europese landen de hulp nodig van Marokko, zo is de redenatie, en men lijkt inderdaad gevoelig voor die druk.
| Vertroebelde
informatie
Inlichtingen- en veiligheidsdiensten in ons land maken gebruik van Marokkaanse deskundigheid. Behalve door deze samenwerking kunnen de Marokkaanse belangen ook eenvoudigweg de AIVD binnendringen door middel van het allochtonenbeleid. Ook de media zijn daar gevoelig voor. Bij de NOS was dat duidelijk te zien aan de verslaggeving van de Marokkaanse demonstratie bij de Algerijnse ambassade in Den Haag. Het begeleidend commentaar leek rechtstreeks afkomstig van het Marokkaans persburo. De NOS sprak over Marokkanen die in Algerije worden gegijzeld, in plaats van Saharaanse vluchtelingen, en over de oorlog tussen Marokko en Algerije, en niet met West-Sahara. De Algerijnse ambassade zag zich genoodzaakt in een briefje aan de NOS te melden dat Algerije op vriendschappelijke voet leeft met het buurland Marokko. De blunder werd veroorzaakt door een NOS-redacteur met een Marokkaans paspoort. Dat komt vaker voor, ook bladen als Vrij Nederland en de Groene Amsterdammer bieden vertroebelde informatie over West-Sahara. De Groene Amsterdammer van 20-01-2006 publiceerde foto's die Rachel Corner heeft gemaakt in de Saharaans Arabisch Democratische Republiek. Het betreft beeldmateriaal van opgevangen illegale immigranten die door Marokko de woestijn in zijn gejaagd. Van het bestaan van West-Sahara wordt in de Groene Amsterdammer geen melding gemaakt. Marokko wordt in bescherming genomen tegen de kritiek: de schuldvraag over de behandeling van de illegale immigranten wordt bij Europa gelegd. Vrij Nederland bracht in januari een reportage over de nieuwe snelweg door het bezette deel van West-Sahara. Van de bezetting wordt geen melding gemaakt, noch over de opstand die er woedt. NRC Handelsblad van 04-02-2006 wijdt er, in een artikel van ruim 6.000 woorden van correspondent Steven Adolf, deze ene zin aan: "De Westelijke Sahara, het gebied dat door Marokko is bezet en traditioneel een heet hangijzer is." |
Dat maakt van het islamitisch extremisme voor Marokko een interessant gegeven. De angst voor fundamentalistische terreur drijft Europa in de richting van Marokko. Ook de Verenigde Staten schuiven als gevolg van de terreurdreiging op in de richting van het koninkrijk in Noord-Afrika. De NAVO heeft al gezamenlijke oefeningen gehouden met Noordafrikaanse landen, waaronder Marokko, en ook met Algerije en Israël.
Gevolgen onafhankelijkheid
Marokko heeft met het opgeven van West-Sahara veel te verliezen. Er bevindt zich een grote fosfaatmijn en er zit waarschijnlijk een flinke voorraad olie in de grond. Voor de kust zwemt ook veel vis. Deze visserijgronden worden momenteel illegaal bevist door schepen die hiervoor bij Marokko toestemming 'kopen'. In feite worden de Saharaanse visgronden geplunderd, biologen waarschuwen voor een ecologische ramp. Europa wil over dit vangstgebied zelfs een visserijovereenkomst afsluiten met Marokko, maar dat stuit op internatonale verontwaardiging en onbegrip.
Naast deze grondstoffen heeft Marokko met de opgave van West-Sahara vooral zijn gezicht te verliezen. Hiermee komt er een einde aan de illusie van een Groot-Marokko, waarmee met name de nationalistische partijen veel moeite zullen hebben. Als men nu openlijk de West-Sahara haar zelfstandigheid gunt, staat dat gelijk aan politieke zelfmoord.
Aan
de andere kant, wat heeft een onafhankelijk West-Sahara Marokko te bieden?
Om te beginnen een stabiele zuidgrens. De interne stabiliteit van Marokko
zal zonder oorlogsdreiging verbeteren, alsmede de betrekkingen met de
rest van Afrika. Net als van de Verenigde Naties zal Marokko van de rest
van de internationale gemeenschap op waardering kunnen rekenen als het
land zich voegt naar het internationaal recht.
Algerije zal Marokko zelfs kunnen gaan steunen bij het maken van aanspraak op de Spaanse enclaves, uiteraard via de Verenigde naties. Koning Mohamed kan eindelijk werk gaan maken van de EEG-Maghreb relatie, waarop hij is afgestudeerd in Frankrijk. Europa kan door de verbeterde betrekkingen beginnen met economische uitbreiding naar Noord-Afrika. De economie van West-Sahara zal zich in onafhankelijkheid waarschijnlijk snel ontwikkelen en daarvoor is arbeidskracht nodig die Marokko weer kan leveren. Maar dat is allemaal toekomstmuziek.
Saharaanse intifada
De Saharanen zijn het absoluut beu. Dertig jaar wachten in de Algerijnse vluchtelingenkampen vinden ze genoeg. De kampen bevinden zich midden in de woestijn en aan alles is gebrek. Zelfs het drinkwater moet met vrachtwagens aangevoerd worden, en ook voedsel is er in onvoldoende mate. Dat de Saharanen het er zo lang weten uit te houden in de barre omstandigheden, is te danken aan de grote mate van zelfredzaamheid van deze mensen.
Vooralsnog is Marokko niets van plan en werkt het niet mee aan een volksreferendum. Wel wil het koninkrijk Marokko de Saharaanse Republiek een vorm van autonomie aanbieden. Dit onrealistische voorstel wordt eind april in de Veiligheidsraad verwacht als er wordt gesproken over de missie van de Verenigde Naties die in het gebied aanwezig is om op het bestand toe te zien, en het referendum te organiseren.
In het bezette gedeelte van West-Sahara worden de Saharanen voortdurend mishandeld door Marokkaanse militairen. Dit roept grote woede op. Front Polisario begint er na al die jaren schoon genoeg van te krijgen en heeft Kofi Annan al laten weten dat wat hen betreft de VN-missie kan vertrekken. Zonder de aanwezigheid van de VN kunnen dan elk moment oorlogshandelingen worden verwacht.
De Saharaanse intifada in bezet West-Sahara is al jaren gaande terwijl de strijders van Polisario zich verbijten in de woestijn. Front Polisario heeft zich tot nu toe altijd beperkt tot militaire acties op het eigen gebied maar, zo is de verwachting, dan zullen ook acties diep in Marokko volgen tot in het hart van het koninkrijk. De destabilisatie van Noord-Afrika, waar Europa juist zo bang voor lijkt te zijn, is dan een feit.
verder lezen:
Stichting Zelfbeschikking West-Sahara
De laatste kolonie van Afrika. Reizen door de Westelijke Sahara; Nicolien Zuijdgeest. Uitgeverij Bulaaq, 2004
Marokko en de Sahara: Deconstructie van een moderniseringsconflict; Ron Haleber
Arso (engels, frans, spaans)
How the US and Morocco seized the Spanish Sahara
Campaign Fish elsewhere