www.ravagedigitaal.org

Axielijst: Kraker op het pluche

Vanuit het niets haalde een groepje wereldverbeteraars uit Haarlem bij de gemeenteraadsverkiezingen een zetel binnen. Kraker Sjaak Vrugt kan de komende vier jaar de politiek van binnenuit bekritiseren. "Politiek moet geen doel op zich worden. Het kan soms gewoon een extra middel zijn om stoelpoten mee om te zagen."

tekst Elly Janssen

Vandaag is de dag dat de Haarlemse Axielijst de sleutels van de fractiekamer in het stadhuis in ontvangst mag nemen. "Eindelijk kopiëren en internetten, eindelijk een plek waar we al onze zooi bij elkaar kunnen zetten", vat lijsttrekker Sjaak Vrugt (31) de historische gebeurtenis nuchter samen.

Vanuit het niets wist de Axielijst zich bij de raadsverkiezingen van maart een zetel te veroveren in de Haarlemse gemeenteraad. Op een haartje na waren het er zelfs twee geweest. Een opmerkelijke prestatie voor een actiepartij bestaande uit krakers en andere idealisten die pas november vorig jaar werd opgericht.

De Axielijst is samengesteld uit personen afkomstig uit het plaatselijke actiewereldje, het culturele leven, en buurt- en belangengroepen. Onder de veertien kandidaten op de lijst bevinden zich een chronisch zieke, kunstenaars, krakers, kraakwachten, huiseigenaren, de poppenspeler van de Dam en de oprichter van het LETS (ruildiensten)-systeem. Kortom, een gemêleerd gezelschap.

Raaks-complex

De actiepartij kent z'n oorsprong in de buurtstrijd rond het monumentale Raaks-complex, een vroeg twintigste eeuws complex van scholen, een kerk en woningen in het centrum van Haarlem. De gemeenteraad had ingestemd met de sloop van de gebouwen om plaats te maken voor een nog nader uit te werken prestigieus nieuwbouwproject.

Een deel van het complex werd gekraakt, terwijl het verzet tegen de nieuwbouwplannen en het gemeentelijk gestuntel groeide. De hoge graad van organisatie en know-how die werd ontwikkeld bij de strijd voor het behoud van de gebouwen vormde de voedingsbodem voor het ontstaan van de Axielijst. Er kwam een kettingreactie op gang waarvan het eind nog niet in zicht is.

Sjaak Vrugt viert het behalen van een zetel

Sjaak Vrugt - zwarte kleren, rode trui, zwartgeverfd haar - zit ontspannen achter een biertje te genieten van de eerste voorjaarszon. "Er zijn tweeduizend handtekeningen opgehaald tegen de sloopplannen. Nadat steeds meer mensen zich actief gingen inzetten voor het complex kwamen daar in een mum van tijd nog eens duizend bij. De respons onder het publiek was enorm."

Voor een raadszetel in Haarlem (115.000 kiezers) zijn circa 1.500 stemmen nodig, berekende de actiegroep, en van het een kwam het ander. Begin november 2005 meldde de kersverse partij zich bij de gemeente aan als Axielijst Haarlem. Op dat moment had vrijwel de hele Haarlemse jongerenafdeling van de SP zich bij de Axielijst aangesloten, omdat deze partij meer aansluit bij hun idee over transparantie en democratie van onderop.

Op het tijdstip van ons gesprek onderhandelt de Haarlemse SP, tegen de verkiezingsbeloften in, toch met de VVD als mogelijke coalitiepartner. "Kiezersbedrog", zegt Vrugt, die ondervond dat van alle partijen uitgerekend de SP zich het meest kritisch heeft opgesteld tegenover de Axielijst. Zij betichten de jonge nieuwkomers ervan "links te versplinteren".

De ideeën van GroenLinks liggen dichter bij die van de Axielijst, maar die partij is volgens Vrugt de nieuwe D66 aan het worden. "In de praktijk zo onzichtbaar, veel twijfels, ze nemen niet de standpunten van hun achterban in, niet groen en niet links." D66 (twee zetels) kan volgens hem net zo goed worden opgedoekt. De Haarlemse PvdA is de grootste partij geworden met elf zetels en wil in de raad een coalitie vormen met de SP en de VVD die er ieder zeven hebben binnengesleept.

Dwingend

Een raadslid heeft toegang tot interne stukken en commissievergaderingen, een van de redenen voor het oprichten van de Axielijst. Uiteraard is men van zins om zaken beter onder de aandacht van de over het algemeen slecht geïnformeerde raadsleden te brengen, en om de raad te dwingen genomen besluiten ook daadwerkelijk uit te voeren.

"Met het raadsbesluit om langdurig leegstaande kantoor- en bedrijfsruimte in de stad geschikt te maken voor bewoning, is bijvoorbeeld nog helemaal niets gebeurd". Vrugt beschouwt het raadswerk als een verlengstuk van het actievoeren. Het komt er niet voor in de plaats; het is eerder een kwestie van kruisbestuiving. "Politiek moet geen doel op zich worden. Het kan soms gewoon een extra middel zijn om stoelpoten mee om te zagen."

Het bestrijden van overmatige regelgeving en de geldverkwisting bij de overheid zijn de belangrijkste thema's van de Axielijst. Vrugt ziet de lol er wel van in dat de Axielijst met deze onderwerpen verdacht veel weg heeft van "de man met de kale knikker", doelend op Fortuyn.

Een ander heikel punt dat nodig aangepakt moet worden is de uitbesteding van steeds meer gemeentelijke taken aan externe adviesbureaus. "We zetten vraagtekens bij de hoge kosten en de deskundigheid van veel van dat soort bedrijven."

Als voorbeeld noemt Vrugt het nieuwste externe reïntegratieburo dat is ingeschakeld om advies uit te brengen over de toekomst van de gesubsidieerde (ID-) banen en om de uitstroming van ID-ers te begeleiden. "Onder de betrokken ID-ers en hun werkgevers is veel deskundigheid aanwezig. Onze benadering zou zijn om die in eerste instantie in te schakelen."

Geldverkwisting

Hij draait er nog eens een sjekkie bij: "De regelgeving voor startende ondernemers is ook volkomen uit de hand gelopen, waardoor in de praktijk voor veel beginners de weg naar economische zelfstandigheid wordt afgesneden. Wil je in deze tijd met een eigen bedrijf beginnen, moet je vanwege de hoge lasten en strenge eisen over heel veel geld beschikken." De Axielijst vindt dat het veel soepeler en stimulerender kan.

Een ander terrein waar de absurde regelgeving dringend moet worden aangepakt is de zorg. Een van de kandidaten van de Axielijst zit in een rolstoel en is zich mede daardoor actief met de politiek gaan bemoeien. Door haar handicap maakte ze kennis met het oerwoud van regels en regelingen waar iedereen die op zorg of speciale voorzieningen is aangewezen mee te maken krijgt. Het nieuwe zorgverzekeringsstelsel biedt op dat vlak bepaald geen vooruitgang.

Partijborrel van de Axielijst

Vrugt vindt opleiding, ontplooiing, een eigen bestaan, een sociaal leven veel belangrijker voor de ontwikkeling van jongeren in achterstandsbuurten dan het creëren van slecht betaalde baantjes. "Terwijl bibliotheken, buurthuizen en sportclubs wegens gebrek aan financiële middelen worden opgedoekt, roept links alsmaar werk, werk en nog eens werk, alsof dat alle sociale problemen oplost."

Een duidelijk voorbeeld van verkwisting van gemeenschapsgeld vindt Vrugt het voorstel voor de bouw van een nieuw stadskantoor aan de rand van Haarlem. De kosten worden geraamd op een slordige 90 miljoen euro. Dat bedrag komt overeen met de hoeveelheid geld die vereist is om het alsmaar groeiende achterstallig onderhoud aan de Haarlemse infrastructuur aan te pakken. De PvdA houdt echter vast aan het plan. De SP en de VVD waren voor de verkiezingen faliekant tegen maar hebben nu - omwille van de coalitievorming - de deur toch opengezet.

Ironisch genoeg werden daags voor de verkiezingen de bevindingen van de raadsenquête over malversaties bij de gemeentelijke Vastgoed-afdeling gepresenteerd. Daaruit bleek dat bij deze dienst jaren lang enorme budgetoverschrijdingen plaatsvonden zonder dat dit werd gemeld. De conclusies waren schadelijk voor het hele college, in het bijzonder de wethouders van Stedelijke Ontwikkeling en Grote Projecten. Neemt niet weg dat een derde wethouder (van Financiën) toch weer plaats mag nemen in het nieuwe college.

Spijt

Het succes van de Axielijst contrasteert met de verliezen die veel kleine lokale partijen hebben geleden bij de recente verkiezingen. Sjaak haalt zijn schouders op: "Dat betrof voornamelijk kleinburgerlijk rechtse partijtjes die in het kielzog van Fortuyn zijn ontstaan. Die waren kennelijk geen lang leven beschoren."

Leefbaar Haarlem is in elk geval weggevaagd. Lokale linkse zusterpartijen zoals de Stadspartij in Den Haag en ROSA in Zaandam hebben hun zetels wel behouden. Helaas ging dat niet op voor Amsterdam Anders/de Groenen in Amsterdam, die na hertelling vijf stemmen te kort kwam om haar zetel te behouden. "Dat was wel zuur, ja." Hij wijt dit verlies aan het "verkiezingsgeweld van de SP", die hij populistisch vindt.

Vrugt wordt hartelijk gegroet door een passerende kraakster. Onderwijl onthult hij dat de CDA-wethouder die verantwoordelijk was voor de sloop van het Raaks-complex onlangs toegaf daarvan toch wel spijt te hebben. Dit maakte de lokale evenknie van Balkenende bekend toen hij laatst straallazarus een aantal vrienden van Vrugt in de vroege uurtjes op straat tegen het lijf liep.

Landelijke of provinciale aspiraties koestert de Axiepartij nog niet, al komen ze wel geregeld bijeen met de voornoemde zusterpartijen. "De landelijke politiek is voor de meeste stemmers bij de gemeenteraadsverkiezingen toch doorslaggevend, niet veel mensen stemmen 'lokaal'."

Het was daarom interessant om te zien dat maar liefst 25 procent van de Haarlemse kiezers die de Stemwijzer op internet raadpleegde, uitkwam bij de Axielijst. De Stemwijzer wordt samengesteld door een onafhankelijke organisatie, die een stemadvies geeft dat is gebaseerd op een lijst van zeventig vragen die elke partij moet beantwoorden over hun verkiezingsprogramma.

Veldwerk

Om zich volledig aan de partij en het raadswerk te kunnen wijden, geeft Sjaak Vrugt zijn baan bij het Spaarnestad foto-archief op. "Betaalt beter", lacht hij, "maar het is ook minstens een full-time baan, als je het tenminste goed wilt doen." De Axielijst maakt er een punt van bij elke kwestie persoonlijk poolshoogte te nemen bij de direct betrokkenen, zoals NGO's en de desbetreffende belangengroepen, kortom, om veldwerk te doen. "Daar zit vaak de ervaring, expertise en informatie, daar kan geen extern ingehuurd adviesburo aan tippen."

Vrugt snapt niet dat veel VVD-ers het raadswerk "er even bij doen" naast hun functies in het zakenleven. In zijn ogen gaat dat ten koste van de betrokkenheid en professionaliteit. Hij vertelt hoe het hem als actievoerder opviel hoe slecht geïnformeerd raadsleden vaak zijn: "Laten we de schetsen zien van het nieuwe Raaks-complex, worden we door raadsleden beschuldigd van volksverlakkerij en manipulatie. Die tekeningen waren nota bene afkomstig van de projectontwikkelaar zelf, ontwerpen die door diezelfde raad waren goedgekeurd."

De dagen van de partijleider vullen zich met het aflopen van uitnodigingen, buurtinitiatieven en vergaderingen. Het was Vrugt meteen opgevallen dat er toch sneller deuren voor je open gaan als je raadslid blijkt te zijn, en niet alleen maar 'die kraker'. "Mensen maken meer tijd voor je en nemen je serieuzer."

Ook is de raadsactivist, die inderdaad in een kraakpand woont, hard bezig met het opzetten van nieuwe plekken om het ontruimde kraakrestaurant en, last but not least, de weggeefwinkel in te vestigen. Dat laatste is duidelijk een troetelproject van Vrugt: "Omdat bij de weggeefwinkel verschillende terreinen tezamen komen; economie en armoede, ecologie en verkwisting, en het is tegelijkertijd een belangrijk sociaal trefpunt, een informele ontmoetingsplaats." Er staat een nieuwe kraak op stapel.

Website Axielijst: www.axielijst.nl

Naar boven