● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2005    ● Overzicht #8

Misbruik van pepperspray

Tekst Yvonne en Petra

Half februari werden drie actievoerders geconfronteerd met extreem politiegeweld. Terwijl ze volkomen weerloos aan elkaar zaten vastgeketend in zogenaamde lock-ons (1), werden ze door de Amsterdamse politie uit hun benarde positie 'bevrijd' door pepperspray hard in hun gezicht, ogen, neus, mond en oren te wrijven.

Het gevolg laat zich raden: het leidde tot verstikking en paniek, kortom tot een levensgevaarlijke situatie. Niet alleen overtrad de politie hiermee alle regels voor de toepassing van pepperspray, men mocht het wapen in dit geval niet eens inzetten. Ze overtrad hiermee vrijwel elke regel uit de Ambtsinstructie Pepperspray. (2)

Ontstekingsreactie

Pepperspray heet officieel Oleoresin Capsicum (OC) spray. OC is een extract uit de vrucht van Capsicum Annuum of uit Capsicum Frutescens. Deze producten worden ook verwerkt in bijvoorbeeld Fisherman's friend, midalgan, tabasco en chili. De pepperspray zit in een brede, vierkante kunststofhouder en wordt met een draaikoord bevestigd vóór het vuurwapen aan de koppelriem van de agent.

De spray wordt in bedreigende situaties in het gezicht van de tegenstander gespoten en veroorzaakt een acute ontstekingsreactie met als onmiddellijk resultaat het onvermijdelijk sluiten van de ogen, kortademigheid en verlies van controle over de lichaamsmotoriek. Pogingen tot verzet worden hierdoor meestal opgegeven en de meeste personen kunnen snel en zonder weerstand worden ingerekend.

In 2001 werd pepperspray geleidelijk ingevoerd bij de verschillende politiekorpsen in Nederland. Men wilde hiermee het 'gat' tussen de wapenstok en het vuurwapen opvullen. Pepperspray zou alleen in uiterste noodgevallen mogen worden gebruikt. Al ruim voor die invoering hebben diverse instanties gewaarschuwd voor de gevolgen van het invoeren van dit ingrijpende geweldsmiddel, dat in andere landen zelfs al heeft geleid tot dodelijke slachtoffers, onder andere bij astmapatiënten.

In april 2002 is pepperspray door de gehele Nederlandse politie in gebruik genomen. Nog tot en met dit jaar zal de toepassing van dit middel via een landelijk evaluatieonderzoek worden gevolgd en in kaart gebracht. Door die evaluatie, welke onder meer bestaat uit het invullen van een speciaal formulier na elke keer dat pepperspray wordt ingezet, is er extra aandacht op dit middel gevestigd. Desondanks zijn er nu al diverse meldingen van onjuist gebruik van pepperspray.

Meldpunt

Nadat de eerste berichten over onjuist gebruik van pepperspray binnenkwamen is het Meldpunt Pepperspray opgericht. We kregen met name uit Amsterdam regelmatig berichten binnen over de politie bij kraakacties het middel had ingezet tegen een groep, met als doel deze uit elkaar te drijven, wat in strijd is met de ambtsinstructie.

Ook bereikte ons een melding dat het geweldsmiddel op een individu werd toegepast, zonder dat men de persoon wilde aanhouden. Waarbij dus ook de verplichte nazorg, spoelen met water, niet toegepast werd. In geen van de gevallen die bij het Meldpunt zijn binnen gekomen was er sprake van een voor de betrokken agenten bijzonder dreigende situatie.

De politie lijkt daarmee in sommige gevallen zeer genegen te zijn pepperspray op geweldsniveau nog voor de wapenstok te willen inzetten, in plaats van tussen de wapenstok en het vuurwapen. Daarbij gebruikt men soms het argument dat het slachtoffer geen letsel oploopt met pepperspray, in tegenstelling tot de wapenstok.

Men vergeet gemakshalve dat pepperspray een veel intensere pijn oplevert, die niet vergelijkbaar is met een klap van een wapenstok (tenzij je hard op je hoofd wordt geslagen). Daarnaast is pepperspray een veel ingrijpender middel, omdat het slachtoffer even geen lucht meer krijgt. Dit kan men ervaren als een doodsbedreiging en is daarmee emotioneel beladener dan een klap met de wapenstok op je arm of been.

Pepperzalf...

Keren we terug naar de actie van Respect voor Dieren op 13 februari in Amsterdam. Hierbij hadden drie meiden uit protest tegen de handel in bont zich in Maison de Bonneterie aan elkaar vastgeketend met stalen buizen. Normaal gesproken moet dan de BraTra eraan te pas komen, een speciaal team van de ME dat dit soort akkefietjes oplost met de slijptol.

Maar inspecteur Verdonk van buro Lijnbaangracht, die als dienstdoende hulpofficier van justitie de leiding had, kon kennelijk het geduld niet op brengen. ,,Jullie hebben geluk dat wij dit zelf afhandelen, want als de BraTra komt eindigen jullie met derde graads brandwonden'', zei hij op opbeurende toon.

Op een gegeven moment knielde een agente neer bij de actievoerders, onderwijl handschoenen aantrekkend. ,,Of jullie laten nu los, of we gaan jullie kietelen, of we gaan pepperspray gebruiken'', zei ze lachend. Vrijwel onmiddellijk na deze opmerking maakte ze een kuiltje van haar hand en vulde dit volledig met pepperspray.

Vervolgens smeerde ze het bijtende goedje langdurig en met kracht in het gezicht van een van de actievoerders. Het spul werd hard in de poriën van de huid gewreven. Maar ook met de vingers in de ogen, op de oogleden en in de neus, op de lippen en zelfs in de oren! Dit proces werd herhaald bij de andere twee actievoerders.

Het behoeft geen betoog dat de meiden volkomen overrompeld waren. Ze probeerden niet in paniek te raken en zichzelf te bevrijden uit de stalen buizen. Ze raakten in een enorme ademcrisis. Het was alsof bij hen de keel werd dichtgeknepen, alsof er een kurk in zat.

Na afloop in de politiewagen hadden ze alle drie last van braakneigingen en het uitspugen van slijm. Een van hen kreeg onmiddellijke nazorg in de auto door middel van een nevelspray. Dit had niet het gewenste effect; de pijn verergerde juist. De meiden werden alle drie met de handen op de rug geboeid, wat de ademhaling alleen maar bemoeilijkte.

Naweeën

Zowel onderweg naar als op het politieburo werd hen continu verteld dat ze zich niet zo moesten aanstellen. De pijn en ademcrisis die ze ervoeren werd enorm gebagatelliseerd door de agenten. Een van de meiden had, nog steeds in paniek zijnde, diverse malen om een arts gevraagd. Die is nooit gekomen.

Een ander zakte bij de voorgeleiding op het buro door haar knieën. Door alle stress en ademcrisis kon ze niet meer op haar benen staan. Ze werd met de handboeien nog om in een kamertje van de picketadvocaat gelegd. Nadat ze zelf wees op de handboeien, werden deze afgedaan, om vervolgens zeker 20 minuten zonder toezicht in het kamertje achter gelaten te worden. Ze had makkelijk kunnen stikken in haar eigen slijm, niemand die naar haar omkeek.

Na enige tijd mochten alle drie de meiden tegelijk hun gezicht en ogen uitspoelen bij een klein fonteintje, maar het gaf onvoldoende water om alles goed uit te kunnen spoelen. Een van hen kon haar lenzen niet uit doen omdat er geen lenzenvloeistof voorhanden was en ze zonder lenzen echt niets zou zien. Pas na elf dagen voorarrest heeft ze die lenzen uit kunnen doen...

In algemeenheid traden er nog andere problemen, zoals na gebruik van het toilet. Vanwege de besmette vingers raakten andere gevoelige lichaamsdelen ook geïrriteerd. Bij het douchen daags erna kwamen de klachten weer terug omdat de poriën open gingen staan. Ze hebben één à twee uur flink last gehad van de ademhaling (ademcrisis). De pijn op de huid duurde zo'n drie dagen, maar zelfs bij vrijlating hadden ze nog steeds een gevoelige huid. Een van hen kreeg naderhand uitslag op het gezicht en bij de anderen ging de huid vervellen.

Evaluatie

De politie heeft een enorm groot risico genomen door deze vastgeketende mensen te pepperen. De drie hadden zodanig in paniek kunnen raken, dat ze niet meer in staat zouden zijn geweest zichzelf los te maken uit de lock-ons. Dit had de paniek nog meer kunnen vergroten, waardoor ze hadden kunnen stikken in hun eigen slijm.

Daarnaast bestond de kans dat ze door pure angst boven hun maximale stressniveau zouden uitkomen, waardoor het hart er simpelweg mee op zou kunnen houden. Maar bovenal had de politie in hun geval het geweldsmiddel pepperspray nooit en te nimmer mogen toepassen. De meiden doen overigens geen aangifte omdat ze er de voorkeur aangeven anoniem te willen blijven. Er zijn inmiddels wel raadsvragen over het voorval gesteld.

Op 27 april jl. vond het congres 'Spray met visie!' plaats, bedoeld als evaluatie van de invoering van pepperspray, georganiseerd door de politieacademie te Apeldoorn. We hebben als Meldpunt Pepperspray bovenstaande incidenten aan één van de sprekers meegegeven in de hoop dat hij het zou meenemen in de evaluatie. We hebben tevens aangegeven dat het ons zorgen baart dat er nu al diverse meldingen van misbruik van pepperspray zijn, terwijl het middel nog maar sinds korte tijd in gebruik genomen is.

Wij willen er als Meldpunt voor pleiten dat burgers die door de politie zijn gepepperd, meer en zwaardere middelen in handen krijgen om misbruik van het wapen harder te kunnen aanpakken. Ook als ze anoniem willen blijven! Zodat agenten zullen blijven beseffen dat pepperspray een zeer ingrijpend geweldsmiddel is, vooral in de beleving van de slachtoffers, waar wel degelijk grote risico's aan verbonden zijn.

Noten:
1.Lock-on is een buis waar mensen zich via een speciaal mechanisme met hun arm in vast kunnen ketenen;

2.De ambtsinstructie + tussenrapportage invoering pepperspray is te vinden op http://gevaarbeheersing.homestead.com/wondermiddel.html

Naar boven