Ravage #8, 10 juni 2005 m

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2005    ● Overzicht #8


'Veel pacifisten handelden uit eigenbelang'

In de jaren '70 en '80 was hij de spraakmakende voorman van de PSP, de Pacifistisch Socialistische Partij. Tegenwoordig komt Fred van der Spek nog voornamelijk opdagen voor het houden van redevoeringen op het gebied van pacifisme. ,,Cohen kan de UDT wapenbeurs weigeren bepaalde gemeentelijke faciliteiten te verlenen.''

Tekst Marina Groen

Hij was in de periode 1963 tot 1986 fractievoorzitter van de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP). Nadat de PSP in 1986 samen met de PPR en CPN opging in GroenLinks kwam Fred van der Spek in conflict met partijgenoot Andree van Es. Vanwege de koers van de fusiepartij, die nog bijster weinig met pacifisme en socialisme ophad, verliet hij de partij. In 1992 richtte hij de PSP'92 op.

Begrippen als links en rechts heeft hij altijd vage begrippen gevonden. Hij denkt liever in termen als socialisme en kapitalisme. Van der Spek is socialist, hetgeen een aantal dingen inhoudt die gemeenlijk als links worden gezien. Zorgen voor mensen die het moeilijk hebben bijvoorbeeld. 'Begrippen als links kun je zo oprekken dat zelfs Wouter Bos nog een beetje links is', liet hij zich twee jaar geleden ontvallen in een vraaggesprek met Vrij Nederland.

Maar socialisten ziet hij niet meer, zeker niet in politiek Den Haag. Gezeten in zijn boekenrijke werkkamer in Amsterdam-Zuid praten we onder meer over de opzienbarende uitslag van het referendum. Fred van der Spek (1923) heeft tegen gestemd. Voornamelijk omdat de economische relaties tussen Nederland en andere delen van de wereld in zijn ogen niet verbeterd worden door de expansiedrift van de Europese Unie.

Van der Spek: ,,Het grondwettelijk verdrag bevat niets dat noodzakelijk is. Het zit er gewoon niet in dat het rijke Europa een economische krimp geeft ten gunste van de derde wereld. Integendeel. Dat is voor mij het voornaamste argument om tegen te stemmen. Afgezien van het neoliberale karakter wat hier duidelijk tot uiting komt. Hoe meer voor ons hoe beter! Maar ten koste van wie?''

Hebben de massaliteit van de opkomst en het aantal tegenstemmers u verbaasd?

Van der Spek: ,,Wel een beetje ja, het aantal tegenstemmers niet. Rekening houdend met de uitslag van het referendum in Frankrijk verbaast het mij niet dat het in Nederland ook zo negatief is verlopen. Niet zozeer omdat de Nederlanders hetzelfde willen doen als de Fransen, maar het geeft aan hoe negatief volkeren uit West-Europa reageren op hetgeen hen voorgelegd wordt.

Ik denk dat bij dit referendum, waarbij eigenlijk gevraagd wordt om te reageren op een vrij gecompliceerde verdragstekst - voor een groot deel ook nog eens gevoelszaken - een grote rol heeft gespeeld. Een algemene houding ten aanzien van de vigerende politiek in landen als Frankrijk en Nederland zal eveneens van betekenis zijn geweest bij het negatieve oordeel.

De voornaamste tegenstemmen komen niet van links, maar van rechts. Waarschijnlijk vindt men het Europese gedoe al veel te links en te internationalistisch. Wat het in feite helemaal niet is. Het is een misvatting die ik ook tegen ben gekomen in de commentaren. Juist mensen die helemaal niet nationalistisch denken, vrezen de grootheidswaanzin van Europa. Op bepaalde onderdelen klopt dit ook wel, maar waar het in feite op neerkomt is dat Europa meer vrijheid krijgt in de regie over de rijkdom van West-Europa ten opzichte van andere delen van de wereld.''

Bent u voorstander van een nationaal bindend referendum?

,,In principe wel. Alleen is het zo dat dingen waarover besloten moet worden in de politiek dikwijls zo gecompliceerd zijn dat ik vind dat er een uitvoerige voorbereiding aan vooraf moet gaan. Zo moet de bezorging van informatie aan huis voorzien zijn van een uitvoerige toelichting. Bij dit referendum was van voorlichting nauwelijks sprake.''

GroenLinks, de partij die u hebt verlaten sinds de oprichting, heeft de burger aangespoord voor het grondwettelijk verdrag te stemmen. Desondanks heeft ruim de helft van hun achterban het advies in de wind geslagen door tegen te stemmen. Dit zal u niet hebben verbaasd?

,,Het advies heeft mij zeker niet verbaasd. De uitslag eigenlijk ook niet. Het kan zijn dat deze tegenstemmers mijn redenering erop na houden. De partijtop van GroenLinks heeft gepraat over de voordelen van het grondwettelijk verdrag voor Nederland. Wij gaan er als land op achteruit ten gunste van andere Europese landen die het wat minder hebben. In die zin zou de linkse achterban van GroenLinks hartstikke voor het grondwettelijk verdrag moeten zijn. Maar voor de landen buiten Europa die de gevolgen ondervinden van die verdergaande Europese samenwerking is dat natuurlijk evident. Daar heeft de partijtop praktisch geen aandacht aan besteed.''

GroenLinks heeft in haar partijprogramma opgenomen voor afschaffing van de monarchie te zijn. Voormalig partijbonzen en fractiemedewerkers als Andree van Es, Rosenmöller en Geert Mak daarentegen verlenen hand- en spandiensten voor het koningshuis. Hoe zit dat eigenlijk?

,,Deze luitjes, die behoren tot organisaties die ooit anti-monarchistisch waren, zullen dermate gecoiffeerd zijn zodra het koningshuis enige belangstelling voor hen vertoont, dat ze daarvoor zwichten. In principe is dat uitermate zwak. Ik weet niet zeker of Rosenmöller overtuigd republikein geweest is, maar Van Es en Mak waren dat ooit wel. Overigens vind ik het antimonarchistische standpunt van GroenLinks sowieso een zwak standpunt. Ze doen er niets aan, dus zo belangrijk vinden ze het kennelijk niet.''

U bent sinds 1992 lid van de PSP'92. In tegenstelling tot de PSP in de jaren '70 en '80 leidt deze partij met honderd leden een zieltogend bestaan. Hoe kan dit?

,,Het einde van de Koude Oorlog is funest geweest voor het antimilitarisme. Hiermee verloor het pacifistische gedachtegoed aanhang en belangstelling. Veel mensen die in de jaren '80 een pacifistisch standpunt innamen, deden dit uit eigenbelang. Men was bang voor een confrontatie van het Westen met de Russen en bepleitte om die reden een totale ontwapening.

Ik heb er alle begrip voor dat mensen die angst hebben in een bepaalde situatie, en ga daar verder ook niet spottend over doen. Maar als dat de enige reden is voor het feit dat men vindt dat er ontwapend moet worden, dan is dat toch niet vreselijk principieel. Want het impliceert dat je het niet erg vindt dat er een oorlog uitbarst tussen Japan en China, om het simpel te stellen.''

In de RAI vinden deze maanden wapenbeurzen plaats, waarbij de allergrootste wapenfabrikanten aanwezig zijn. Amsterdam is hiermee het centrum van de internationale wapenhandel. Baart u dit geen zorgen?

,,Het baart mij in die zin geen extra zorgen dat dit in Amsterdam in plaats van Brussel of in Parijs plaatsvindt, wél dat het verschijnsel an sich bestaat. Dat is heel kwalijk. En dat Nederland daar aan mee doet, ja, dat weten we wel. Het moet natuurlijk niet zo zijn dat dit soort beurzen verplaatst worden naar Brussel en dat we het dan wel goed vinden. Dat hele wapengedoe moet ophouden.''

Burgemeester Cohen, die beweert niet blij te zijn met deze wapenhandel, zegt dat het niet zijn verantwoordelijkheid is maar die van minister Remkes van Binnenlandse Zaken. Heeft hij daarin gelijk?

,,Ik denk niet dat de burgemeester van Amsterdam de bevoegdheid heeft om een onderneming, of een sector van de economie het recht te ontzeggen om hier propaganda te maken. Maar hij kan natuurlijk weigeren om gemeentelijke faciliteiten te verlenen aan zo'n wapenbeurs. Dat is althans het recht van de gemeente.''

Tegenstanders van de wapenhandel grijpen deze beurzen aan om te protesteren. Voelt u, of uw partij, zich niet geroepen om zich aan te sluiten bij dit protest?

,,Ja, dat spreekt eigenlijk vanzelf, natuurlijk! Er is voor mij geen twijfel dat dit ook het standpunt is van de PSP'92.''

Wat moet er nog meer gebeuren om de komst van dit soort wapenbeurzen tegen te gaan?

,,Je zou dermate grote protestacties moeten organiseren, dat ze er wel voor terug schrikken om nog eens naar Amsterdam te komen. Helaas kiezen ze dan voor een locatie elders in Europa. Als deze acties dan ook in dat land worden gevoerd dan zijn ze natuurlijk ontzettend effectief.

Waar het om draait is dat men moet proberen om een overtuiging binnen de politiek te doen ontstaan. We moeten eindelijk eens op houden met dit soort voorbereidingen van onderlinge moordpartijen. Dat lijkt mij belangrijker dan een hele specifieke actie gericht tegen een hele specifieke onderneming. Ik ben bepaald geen optimist wat dat betreft.''

De SP komt qua denk- en werkwijze, lokaal actief met de bestrijding van misstanden, tegenwoordig nog het meest in de richting van de filosofie van de PSP van weleer. Waarom sluit u zich niet aan bij deze partij?

,,Omdat ze bijvoorbeeld met hun deelname aan het lokale gemeentebestuur van Oss hebben aangetoond dat als het aankomt op het bezetten van zetels hun principes ineens niet zoveel meer waard zijn. De SP heeft het particuliere bedrijfsleven geweldig gesteund met vestigingen in Oss. Eigenlijk vinden ze dat dan niet goed, maar de werkgelegenheid hangt er enorm vanaf, enz.

Ten aanzien van vergaande sociaal economische veranderingen die de SP nastreeft denk ik dat ze het bekende euvel vertonen van enigszins vergelijkbare partijen die op een gegeven moment toch aan de macht ruiken, al is het maar op lokaal niveau. Dan moet je ook gaan twijfelen aan de 'S' in de partijnaam. Het woord socialisme wordt voor allerhande dingen misbruikt die geen fluit met socialisme te maken hebben.''

 

Naar boven