Ravage #4, 18 maart 2005 m

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2005    ● Overzicht #4


Geen 'Greenwash' voor de soja-industrie

Grootschalige soja-monocultuur heeft in Latijns-Amerika geleid tot ontbossing, bodem- en watervervuiling en bodemerosie. Het Wereldnatuurfonds organiseert half maart een 'Round Table on Sustainable Soy', maar boeren en activisten houden hun alternatieve conferentie.

Tekst Nina Holland

Miljoenen tonnen soja komen jaarlijks de Europese havens binnen. Hiervan is 66 procent bestemd als veevoer, 20 procent voor menselijke consumptie en 14 procent voor industrieel gebruik. Dat de goedkope soja in Europa een enorme impuls heeft gegeven aan de bioindustrie, met alle gevolgen vandien, is niets nieuws.

Maar het drama dat zich aan de andere kant van de oceaan afspeelt is veel minder bekend. De afgelopen decennia heeft de sojaproductie bezit genomen van miljoenen hectares land in met name Argentinië, Brazilië en nu ook Paraguay en Bolivia. Deze vier landen nemen nu al 60 procent van de wereldproductie voor hun rekening.

Ontbossing

Voor met name Argentinië en Brazilië zijn de inkomsten van soja broodnodig geweest om hun schulden mee af te betalen. De economie van deze Zuidamerikaanse landen is steeds afhankelijker geworden van de sojaproductie, en daarmee van de grillen van de wereldmarkt.

Als gevolg hiervan vindt er in razend tempo ontbossing plaats. Per jaar wordt in het Amazonegebied alleen al voor de sojateelt naar schatting 700.000 hectare primair en secondair bos gekapt. De geplande uitbreiding in Brazilië bevindt zich voor 70 procent in het Amazonegebied. De andere 30 procent ligt in de kwetsbare savanne van midden Brazilië.

Als gevolg van de ontbossing raken de landbouwgronden uitgeput en vervuild door zeer hoog pesticidegebruik. Het gevolg is versnippering van natuurlijke habitats. De erosie en vervuiling van rivieren zorgen ervoor dat nu nog beschermde natuurreservaten in kwaliteit dalen. Dit heeft directe gevolgen voor de inheemse bevolking die leeft van vis en wild.

Het voedsel moet vervolgens geïmporteerd worden en is, zeker sinds de crisis van een paar jaar geleden, voor veel mensen te duur. In de steden zijn velen afhankelijk geworden van gaarkeukens, waar één ding standaard op het menu staat: gentech soja.

Voor kleine boeren is geen plaats meer binnen dit systeem. De sojateelt biedt vrijwel geen werkgelegenheid, waardoor er op het platteland armoede heerst en velen naar de stad trekken. Grootgrondbezitters verdrijven mensen van hun land, of verpesten hun bodem en water met pesticiden. De grote winnaars hier zijn agromultinationals als Monsanto, die het gentech sojazaadgoed en de bijbehorende pesticiden leveren.

Argentinië is na de VS de grootste gentech producent ter wereld. Anders dan vaak wordt beweerd blijkt uit onderzoek dat er bij RoundupReady soja juist meer pesticiden gebruikt worden. Om de Zuidamerikaanse boeren massaal aan de RoundupReady soja te krijgen, heeft Monsanto besloten daar nog geen gebruik te maken van haar patentrecht. Als iedereen er inmiddels aan vast zit, zal het bedrijf haar beleid ongetwijfeld aanpassen.

Biodiversiteit

Op initiatief van het Wereldnatuurfonds (WWF) vindt er op 17-18 maart in Iguazú, Brazilië, de 'Round Table on Sustainable Soy' plaats. Naast het WWF nemen ook André Maggi Group, Coop Zwitserland (supermarktketen), Unilever, Cordaid en FETRAF-SUL (Braziliaanse boerenorganisatie) deel aan het organiserend comité.

In plaats van de absurditeit van het sojamodel te erkennen, gaat de Round Table proberen de soja-exportproductie 'duurzaam' te maken. WWF erkent de sociale en milieuproblemen die gepaard gaan met de grootschalige soja-monocultuur. Hun prioriteit is echter het behoud van de zeer biodiversiteitsrijke savannes en bossen. Hiervoor hebben zij een 'beter beleid scenario' opgesteld, dat tot minder vernietiging van deze ecosystemen zal moeten leiden.

De Round Table ligt nu zwaar onder vuur van een toenemend aantal organisaties, zowel in Latijns-Amerika als elders. De voornaamste reden van kritiek is dat met de Round Table het sojamodel gelegitimeerd wordt. Het is duidelijk dat er tijdens de conferentie in Iguazú niet gesproken wordt over een drastische inperking van de sojaproductie, maar slechts over manieren om de schade die aangericht wordt enigszins te beperken.

Greenwash

Om haar doelstelling te verwezenlijken zoekt de Round Table de samenwerking met agromultinationals die juist het grootste belang hebben bij het voortbestaan van het huidige 'sojamodel'. Deze bedrijven kunnen zich zo een 'maatschappelijk verantwoord' imago verschaffen, ook wel greenwash genoemd, zonder te hoeven vrezen voor een werkelijke aantasting van het volslagen onduurzame sojamodel. Ook bedrijven als Monsanto, Cargill, Europese veevoerimporteurs en de Europese bioindustrie kunnen zo blijven profiteren van de sojaproductie, die de landbouwgronden van Latijns-Amerika uitput.

Een aantal hoofdpersonen binnen de organisatie van de Round Table trekt duidelijk de eigen agenda. De president van WWF Argentinië, Hector Laurence, is tegelijkertijd president van de Argentijnse Agrobusiness Associatie (AIMA), én vice-president van agromultinational Pioneer Overseas, een dochter van DuPont en 's werelds grootste (gentech) zadenbedrijf.

De coördinator van de Round Table, Fernando Frydman, was vice-president van Fundacion Compromiso. Deze stichting zegt als doel te hebben non-profit organisaties te ondersteunen, maar werd het afgelopen jaar gefinancierd door een groot aantal bedrijven zoals Monsanto, Citibank, Coca Cola en Mercedes.

Tegenconferentie

Via Campesina Argentinië (MOCASE) en GRR (Grupo de Reflexion Rural, een progressieve landbouwdenktank) organiseren een tegenconferentie in Iguazú, gelijktijdig met de Round Table. Deze conferentie stelt zich ten doel het bij elkaar brengen van een groot aantal basisorganisaties die kritisch staan tegenover het huidige sojamodel. Er zal met name gesproken worden over alternatieven voor Latijns-Amerika.

Vele politiek en maatschappelijke organisaties hebben de 'Mission Statement' van de Tegenconferentie ondertekend. Hieronder bevinden zich Via Campesina Brazilië en Europa, Movimiento Sem Terra (MST) en GRAIN International. ASEED Europe en XminY hebben een open brief opgesteld om Nederlandse en Europese organisaties aan te moedigen het Mission Statement mede te ondertekenen.

De boodschap is simpel: de productie van soja in Latijns-Amerika, ten dienste van onze bioindustrie, kan nooit duurzaam zijn. Latijns-Amerika moet de kans krijgen zichzelf van voedsel te voorzien. Europa moet af van haar afhankelijkheid van de veevoer import, en van de bio-industrie.

Meer informatie en het Mission Statement vind je op: http://iguazu.grr.org.ar

Verder lezen:
www.noticias.nl
www.aseed.net
www.sustainablesoy.org

EU handelsbeleid

Eén van de voornaamste oorzaken van het huidige systeem is het EU handelsbeleid. Als onderdeel van een EU-VS handelsafspraak in het kader van de GATTS (voorloper van de WTO), werd de import van veevoer vanuit de VS naar Europa in 1962 onbeperkt en belastingvrij gesteld. Dit gold later ook voor de import van soja uit Argentinië en Brazilië.

Het gaf in Europa een enorme impuls voor de intensieve kippen- en varkenshouderij. Eigen productie van veevoer werd hierdoor aan banden gelegd. Ook de melkproductie in gebieden rond de Europese havens ging sterk omhoog. Met behulp van enorme exportsubsidies is de EU de grootste exporteur van zuivelproducten als melkpoeder naar Latijns-Amerika. Daardoor stort de lokale melkproductie aan de andere kant van de oceaan in.

De EU onderhandelt momenteel met Mercosur (handelsblok van Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay) over een bilateraal vrijhandelsverdrag. Dit zal de huidige rol van Latijns-Amerika als leverancier van agrarische producten en de markt voor Europese industrieproducten en diensten verder consolideren.

 

Naar boven