Ravage
#2
4 februari 2005
06/05 is vooral amusant
'06/05', helaas de allerlaatste speelfilm van regisseur Theo van Gogh, is misschien niet het vlijmscherpe exposé van de moord op Pim Fortuyn waar op gehoopt werd, toch is zijn twaalfde productie een bezienswaardige kijkervaring. Het is een schitterende showcase van Van Gogh's cynische wereldbeeld.
Tekst Ulrik van Tongeren & Alex van Veen
Tomas Ross schreef de thriller 'De zesde Mei' over de moord op Pim Fortuyn. Dit boek, dat ingaat op de raadsels die de dood van de politicus omgeven, vertelt een meeslepend verhaal over de achtergronden en motieven van de erbij betrokken personen. 06/05 is geen verfilming van het boek; waar het boek ophoudt bij de moord, is dat het begin van de film.
In
06/05 heeft werkelijk niemand enige integriteit en iedereen vooral een
geheime agenda. Was Van Gogh's vorige film Cool een merkwaardige romantisering
van het criminele leven van allochtone boefjes, in 06/05 wordt niets geromantiseerd,
of het zou het optreden van Thijs Römer als Jim de Booy moeten zijn,
een persfotograaf die als een soort heldhaftige privé-detective
te werk gaat.
De Booy's speurtocht naar de waarheid brengt hem in gevaarlijke omstandigheden. Na een fotosessie met een soapsterretje bij het Mediapark op 6 mei, op het tijdstip van de moord, komt hij er naderhand achter dat hij met zijn camera bij toeval een medewerker van de milieuclub heeft vastgelegd die achter de aanslag zit, alsmede een agent van de AIVD die op de hoogte is van de plannen van Volkert en diens maat.
Plotspaghetti
De tactiek van de regisseur en scenarioschrijver Tomas Ros lijkt op een poging om zoveel mogelijk complotten en verhaallijnen bijeen te brengen, zodat je als toeschouwer al vrij snel de weg kwijt raakt in een wriemelende plotspaghetti. Hoofdrolspeler De Booy levert niet alleen strijd met de AIVD, hij ligt ook behoorlijk in de clinch met een aantal vriendinnen, en niet te vergeten zijn dochter.
De belangrijkste verhaallijn is die van de jonge ambitieuze fotojournalist die poogt om binnen te dringen in de inner circle van de activisten die de moord op Fortuyn hebben beraamd. Een Turks meisje, gespeeld door Tara Elders, is een van die activisten die tevens informante is, en Cahid Olmez, een echte Turk, speelt een AIVD-ambtenaar met een dubbele agenda. Jack Wouterse steelt de show, zoals in alles waarin hij speelt, een kolderieke AIVD-ambtenaar.
Van Gogh, vaak geroemd om zijn uitstekende spelregie, weet met zijn acteurs niet echt de diepte in te gaan. De hoofd- en bijrollen zijn teveel karikaturaal. Daarentegen lijken de werkelijke hoofdpersonen van de film de Nederlandse politici te zijn die in de talrijke nieuwsbeelden opdraven om Fortuyn te demoniseren, en de goddelijke kale (koosnaampje van Van Gogh voor Fortuyn) blijft een fascinerende persoonlijkheid. Merkwaardig dat de nieuwsbeelden waarmee de film gelardeerd is meer beklijven dan de ingewikkelde plot.
Losse flodder
JFK van Oliver Stone, de film over de moord op Kennedy, schijnt een belangrijke inspiratiebron voor Van Gogh te zijn geweest. De regisseur heeft aan de hand van het boek van Tomas Ross willen aantonen dat de AIVD tijdig op de hoogte was van de aanslag op Fortuyn, maar dat men op gezag van de autoriteiten het heeft laten gebeuren. Om de Nederlandse deelname aan het JSF-project veilig te stellen.
In
de film wordt de AIVD door de informante Ayse Him, die vier uur voor de
moord in de woning van Volkert rondsnuffelt, telefonisch ingelicht over
het tijdstip en de locatie van de aanslag. Deze informante die de AIVD
zo behulpzaam is, heeft ten onrechte ruim een jaar in de gevangenis gezeten
voor de moord op een bewaker van een proefdiercentrum. Deze man blijkt
in werkelijkheid te zijn vermoord door twee medewerkers van 'Milieuoffensief',
waaronder Volkert.
Hoe krankzinnig de complotten ook zijn, ze moeten wel overtuigend onderbouwd neergezet worden. Dit lijkt de belangrijkste les na het zien van 06/05, de eerste politieke thriller die in Nederland werd gemaakt. Misschien hadden de makers de film tot een soort politiek pamflet moeten maken. De scène in het Haagse Torentje, waar Kok, Melkert, Rosenmöller en De Graaf met champagne toostten op de dood van Fortuyn, had Van Gogh wel bedacht, maar men durfde deze niet in de film te verwerken. Was er bij de makers een zekere angst om te ver te gaan, of was een dergelijke scène te zwaar aangezet?
Klompenhumor
De AIVD wordt omstandig belachelijk gemaakt in de film. Hoe kan het ook anders, zowel de vader van Ross als van Van Gogh waren werkzaam voor de geheime dienst. Van Gogh heeft z'n hele leven al niet anders gedaan dan de AIVD neer te zetten als een stelletje hilarische klunzen. De vraag is hoe de film eruit had gezien, indien men deze typische klompenhumor had vermeden. De complottheorie van Ross is namelijk zo gek nog niet, maar wordt nu als het ware onderuit gehaald. JFK stemt tot nadenken, 06/05 is voornamelijk amusant.
Als politieke complotthriller mag 06/05 dan niet geslaagd zijn, het blijft desondanks een weerbarstige, ongemakkelijke film, waar vaak om gelachen kan worden. Er zitten zelfs enkele actiescènes in, terwijl Van Gogh daar altijd een bloedhekel aan heeft gehad. Het is geen fraai portret van de Nederlandse politiek, maar voor buitenlanders zou het wel eens een eye-opener kunnen zijn.
Tijdens een voorvertoning van het Utrechtse debatcentrum Tumult antwoordde Ross ontkennend op de vraag of hij al bezig is aan het schrijven van een boek over de moord op Van Gogh. Ook Gijs van de Westelaken van productiebureau Column, waar de veelzijdige regisseur werkzaam was, ziet vooralsnog niets in een politieke thriller genaamd 02/11. Dat is toch vreemd, aangezien ook nu weer sprake is van enige voorkennis bij justitie. Van Gogh zelf had het wel geweten.
Of de twee uur durende film, die voor zowel een pro- als anti-Fortuyn-publiek prima te verhapstukken is, ook daadwerkelijk gaat scoren, is nog maar de vraag. Sinds 06/05 in december voor 5 euro online was te downloaden, hebben 19.000 mensen daarvan gebruik gemaakt. Hoe dan ook, de titelsong 'Broad Daylight' van Gabriel Rios wordt geheid een hit.
06/05 (Inspire Pictures), vanaf 10 februari in de bioscopen.