Ravage #14
5 november
2004

Terug naar Achtergrond

Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2004    ● Overzicht #14


'Het partijsysteem is failliet'

Onderzoeker Maurice de Hond

Maurice de Hond studeerde Sociale Geografie. Hij doet onder meer onderzoek voor het NOS-Journaal en was ooit scheidsrechter in het betaald voetbal. Zijn onderzoek voert hij uit via www.peil.nl, een onderzoeksbureau. Marina Groen sprak met hem.

 

Hoe zou u het werk van uw bureau willen omschrijven?

Maurice de Hond: ,,Omdat ik via internet werk, werk ik heel kleinschalig. Ik probeer realtime een beeld te geven van de ontwikkeling van de meningsvorming in Nederland. Er zijn rond de 350.000 mensen die zich bereid hebben verklaard om aan dit soort onderzoeken mee te werken. Vrijwel dagelijks doe ik onderzoek naar meningen via internet, resultaten volgen vaak dezelfde dag.''

Wat is eigenlijk het verschil tussen een enquête- en een onderzoeksbureau?

,,Deze begrippen worden vaak door elkaar gebruikt. In het verleden, toen er vaker bij mensen thuis aan de deur werd geênqueteerd, werd dit gedaan door bureau's die alleen veldwerk deden; de enquêtebureau's. Onderzoeksbureau's doen ook alles daar omheen, de vragenlijsten ontwikkelen, de analyses.''

Dagelijks worden we doodgegooid met onderzoeksresultaten van onderzoeksbureau's. Denk aan het kijkonderzoek van de NOS, Nipo, OVSE en Maurice de Hond. Is er sprake van een wildgroei?

,,Die vraag is mij dertig jaar geleden ook al gesteld. Het lijkt mij wat overdreven te zeggen dat er nu sprake is van wildgroei! Als ik het vergelijk met Amerika, dan valt het nogal mee wat er in Nederland op dit terrein gebeurt. Kijkcijfers worden geleverd aan specifieke afnemers, en worden verder niet bekend in de wereld daarbuiten.

In Amerika presenteert CNN de polls of polls (peilingen van peilingen), de peilingen over de strijd tussen Bush en Kerry. Per dag laten ze zien hoe deze zich ontwikkelt. De polls of polls betekent, dat ze een gemiddelde nemen van de bekend gemaakte peilingen. Per dag komen er alleen al over dat onderwerp acht tot tien peilingen uit. Het valt met die wildgroei in Nederland dus reuze mee.''

Welke werkwijze hanteert uw bureau?

,,Omdat je voor een onderzoek niet alle 12 à 13 miljoen volwassen Nederlanders kunt ondervragen, proberen we een selectie te maken die een zo goed mogelijk beeld geeft van het totaal. Daar zijn verschillende methodes voor. Elke methode die je uitvoert heeft zijn voor- en nadelen, omdat niet iedere Nederlander die ik bereik voor een onderzoek, ook bereid is om mee te doen.

Aan elke methode die ik in het verleden heb verkozen zaten beperkingen. Er waren hulpmiddelen nodig om vooralsnog een representatief beeld te krijgen. Dat geldt bij het vroegere huis-aan-huis onderzoek, bij telefonisch onderzoek en ook bij internet. In de eerste plaats heeft niet iedereen internet. In de tweede plaats zijn er meer mannen dan vrouwen die van internet gebruik maken. Er zijn dus allerlei kenmerken die je in de gaten moet houden, Vanuit deze kenmerken moet je zodanig gaan ijken dat uiteindelijk de opbouw van je bestand goed lijkt op de Nederlandse bevolking. Daar pas je allerlei technieken voor toe, correctietechnieken, wegingsmethodes.''

De redactiemedewerkers van Ravage zijn in hun ganse leven nog niet eenmaal benaderd door een onderzoeksbureau. Toeval, of worden altijd dezelfde personen geraadpleegd?

,,Het lijkt mij sterk dat er nog nooit iemand uit jullie redactie is benaderd. Doorgaans krijg ik vaker van mensen de klacht te horen dat ze teveel benaderd worden dan te weinig. Als er statistisch bekeken ongeveer 1 miljoen mensen per jaar in een algemeen onderzoek terecht komen, betekent dat gemiddeld iedere Nederlander eens in de twaalf jaar in een onderzoek zou moeten zitten. Als het onderzoek telefonisch wordt uitgevoerd, via de vaste telefoonlijn, en mensen geen vaste lijn hebben, of een geheim nummer, dan gaat het wat moeilijker.''

Wie zijn uw opdrachtgevers zoal?

,,Op dit moment werk ik vooral voor de NOS. Af en toe doe ik ook wat kleinere opdrachten voor specifieke organisaties. Omdat ik mij met name richt op actueel onderzoek, gaat het vaak om actuele onderwerpen, redelijk ad hoc. Als er iets specifieks is waarvan men onmiddellijk de resultaten wil zien, dan gebeurt dat. Dat kan voor een public-relations bureau zijn die in opdracht van bedrijven of organisaties werkt. Ik heb laatst onderzoek gedaan voor Pink Ribbon over borstkanker. Het zijn onderzoeken die vaak met actuele onderwerpen te maken hebben.''

De wekelijkse politieke peilingen van het tv-programma Nova vertonen behoorlijke verschillen met uw onderzoeksresultaten naar het stemgedrag. Hoe verklaart u dat?

,,Bij Interview-NSS (Nova) is het probleem dat nieuwe groeperingen of nieuwe partijen onderschat worden. Dat Geert Wilders (VVD-dissident die eenmansfractie is begonnen -red.) bij mij de laatste weken op tien zetels staat en bij Nova of nul zetels heeft te maken met mijn werkwijze. Telefonisch kun je alleen een vraag voorleggen als: 'op welke partij zou u stemmen als er vandaag verkiezingen zijn'. Via internet krijg je een lijst voorgeschoteld waaruit je kunt kiezen, je hoeft het dus niet uit je hoofd te doen. Nieuwe partijen staan ook op zo'n lijst, je hoeft ze alleen maar aan te kruisen, terwijl deze telefonisch niet actief genoemd worden. Vlak voor de verkiezingen is dat anders. Dan zijn mensen in de regel wel voldoende op de hoogte, ze weten dan vaak al op welke partij ze zullen stemmen.''

In hoeverre is de rol van peilingen in Nederland van invloed op het functioneren van politieke partijen?

,,Ik denk zeker dat politici hierdoor beïnvloed worden. Bijvoorbeeld als een kabinet moet besluiten of ze verder gaan of niet. Heeft een kabinet op dat moment het gevoel dat ze breed ondersteund wordt door de kiezers, dan zal dat zeker een rol spelen in de besluitvorming. Als ze er slecht voor staan in de peilingen kan dit ook van invloed zijn op de besluitvorming.''

Kiezers worden aan de hand van peilingen beïnvloed in hun stemgedrag. Peilingen zouden dan ook in de aanloop naar nieuwe verkiezingen tijdelijk moeten worden verboden. Mee eens?

,,Peilingen beïnvloeden mensen, zou best kunnen. Televisiedebatten beïnvloeden mensen, en kranten, en de radio. Wat doen peilingen, peilingen geven weer wat de mensen denken. Dus een totaal scala aan dingen mogen doorgaan, maar we zouden niet mogen horen wat de Nederlander denkt. Dat vind ik paternalistisch! Alsof je een land kunt isoleren! Als peilingen verboden zouden zijn in Nederland, dan sluis ik de uitslag op internet via 'Timboektoe' naar Nederland. Ik vind dat we met zijn alle volwassen genoeg zijn om te kunnen afwegen wat op ons afkomt. Peilingen zijn daar een onderdeel van.''

Eind vorig jaar voorspelde u dat Peter R. de Vries bij deelname aan de verkiezingen wel eens op twintig zetels uit zou kunnen komen. Onlangs gaf u Geert Wilders tien zetels. Meestal zit u er niet ver naast. Tonen deze cijfers, en de revolte van Pim Fortuyn, aan dat het partijsysteem in dit land z'n langste tijd heeft gehad?

,,Ja, dat denk ik inderdaad. Het is een failliet systeem. Het begon al in de jaren negentig, toen de net opgerichte lokale partijen in gemeentes meteen de grootste werden. Leefbaar Rotterdam werd opgericht, en drie maanden later scoort die partij 36 procent van het totaal aantal stemmen.

Ik denk dat over tien jaar het partijsysteem zoals we dat nu kennen niet meer bestaat. Wat het wel wordt hangt af van allerlei omstandigheden. Maar er zal over tien jaar niet 'een Partij van de Arbeid', of 'een CDA' of 'een VVD' meer zijn. Ik denk dat je hergroeperingen krijgt, dus combinaties van partijen, of van delen van partijen. En ik denk dat ons politieke systeem gaat veranderen.

We hebben te maken met twee grote problemen. Op de eerste plaats is er een gebrek aan slagvaardigheid: als je stemt duurt het ontzettend lang voordat er een kabinet gevormd is. Op de tweede plaats is er een heel zwakke relatie tussen de keuze van de kiezers en het uiteindelijke bestuur dat je krijgt: je stemt CDA, en vervolgens kan het CDA met de PvdA gaan regeren. Er is niemand die Balkenende als leider heeft gekozen, behalve het CDA zelf! Weinigen zullen het kabinet, bestaande uit CDA, VVD en D66, op 22 januari 2003 bewust hebben gekozen. Die indirecte relatie valt niet lang vol te houden.

Het hele systeem is zo lek als een mandje, de ontwikkelingen rond Fortuyn, Wilders of P.R. de Vries zijn hier een uiting van. Het is een systeem uit 1848, dat anno 2004 vrijwel ongewijzigd draait! Een systeem waarbij mensen eigenlijk vier jaar lang niets te zeggen hebben. Een regering moet gekozen worden, net zoals een premier, los van een Kamer. Nederland heeft een totaal achterhaald systeem.''

De voornaamste partijen - CDA, VVD en PvdA - zijn middenpartijen geworden, varen een neoliberale koers in een sociaal jasje en verschillen van elkaar op accenten. Wat zeggen begrippen als linkse en rechtse politiek ons eigenlijk nog?

,,Weinig. Dat zijn voor de huidige situatie nogal achterhaalde begrippen. Het is niet meer zo dat als je een specifiek persoon op dertig punten ondervraagt, die op vrijwel al die dertig punten alleen maar linkse antwoorden geeft. Het kan heel erg door elkaar lopen. Dat is bijvoorbeeld het interessante aan de tien punten van Geert Wilders. Die heb ik voorgelegd aan 'de Nederlander', en 'de Nederlander' is het gemiddeld met vijf van de tien punten eens. Zelfs de GroenLinks-kiezer is het met drie van de tien punten van Wilders eens.

Er zijn best facetten van Wilders die ultra-conservatief, of ultra-rechts te noemen zijn. Maar niet alle tien punten, of heel Nederland is ultra-rechts. De oude eenduidigheid is niet meer! De aanduiding links en rechts betekent niet veel meer, of progressief en conservatief. Het zijn labels die de inhoud niet dekken.''

Stemmen via internet, ziet u dat nog eens gebeuren?

,,Ik vind dat je nieuwe technologie altijd moet gebruiken om nieuwe dingen mee te doen. Ik vind het stemmen met computers in stembureau's overigens onzin. Waarom ik niet met een rood potlood op een papiertje in een stembureau kan stemmen snap ik niet! Het enige voordeel dat de stemcomputer ons biedt, is dat je een uur eerder de uitslag weet. Nou, dat hoeft voor mij niet.

Het goede aan internet is, dat je mensen veel meer kan betrekken en raadplegen. Zolang je een systeem hanteert, waarbij je eens in de vier jaar verkiezingen organiseert, mag dat van mij ook met een rood potlood. Zodra je internet gebruikt in ons democratisch proces, dan moet je de wijze van het democratisch proces veranderen. Daarbij zou internet heel nuttig kunnen zijn.''

Onder welke naam en met welke belangrijkste punten doet u mee aan de volgende verkiezingen?

,,Partij voor de Dieren? (lacht) Vanwege mijn achternaam heb ik deze grap bij de vorige verkiezingen gemaakt. Een dag later las ik in het persbericht van de Partij voor de Dieren, dat vele prominente Nederlanders, waaronder Maurice de Hond, op de partij gaan stemmen. Nee, ik doe niet aan de verkiezingen mee. Het laatste wat ik ooit in mijn leven zou willen doen is actief in de politiek zijn. Dat lijkt me echt verschrikkelijk. De politiek is zo inefficiënt, het duurt allemaal zo verschrikkelijk lang. Het gaat vaak niet om de inhoud, maar om machtsposities. Ik hou erg van slagvaardigheid en zuiverheid. Twee woorden die ik helaas in de politiek niet tegen kom. Ik weet dat ik in de politiek absoluut niet gelukkig word.''

Marina Groen

 

Naar boven