Ravage
#16
23 december r
2004
●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2004 ● Overzicht
#16
Activisme in conservatief Zwolle
Het kraken in Zwolle verloopt niet bepaald van een leien dakje. De gemeente en justitie zitten niet te wachten op inwoners die zelf het recht in eigen handen nemen om iets aan de woningnood onder studenten te doen. Het brengt wel leven in de brouwerij.
Tekst Paul Kraaijer
Het beeld dat velen van de stad Zwolle hebben is saai, stoffig en conservatief. De stad pretendeert een studentenstad te zijn, maar er zijn te weinig faciliteiten voor de ongeveer tienduizend studenten. Jaarlijks zijn er ongeveer achthonderd kamers te weinig in voorraad.
Zo af en toe is er gelukkig een kritisch tegengeluid te horen. Er is zowaar een handjevol krakers actief dat met regelmaat pandjes in de stad kraakt. De gemeente weet veelal geen raad met deze jongeren, de bevolking staat ook niet te juichen en de lokale media smullen ervan. Omdat kraken in Zwolle iets interessants blijft.
Slaapstad
We praten hierover met twee centrale krachten in het Zwolse 'activisme-veld', Henk en Peter. In een knus gekraakt pandje aan de Schoolstraat vertellen ze honderduit. De houtkachel knettert en verspreidt een heerlijk ouderwetse geur in de gezellige ruimte. Een computer is niet te zien. Wel een oude, zwarte en loodzware typemachine waar je met kracht de toetsen nog ongeveer tien centimeter naar beneden moet duwen. Nostalgisch.
Peter toont foto's van het interieur na de kraak. Trots vertelt hij zelf de vloer erin te hebben gelegd. Een vloer die er niet in zat; eruit gehaald juist om kraken tegen te gaan. Ze zijn begin twintig. Beide jongens blijken op meerdere terreinen actief te zijn in de stad. Het zijn enthousiaste en politiek bewuste jongeren die vol overgave vertellen over de Zwolse 'kraakscene', maar zich er tegelijkertijd ook aan kunnen ergeren.
Over Zwolle zijn de beide jongens kritisch. ,,Zwolle is en blijft een slaapstad. Er zijn hier weinig politiek actieve personen en krakers zijn moeilijk te vinden'', vertelt Henk. ,,Hierdoor is het extra belangrijk dat de mensen die wel actief zijn, dit ook blijven. Want juist in slaapsteden als Zwolle moeten mensen worden wakker geschud. Helaas lukt dat niet (altijd) maar een poging wagen is het minste dat je kan doen.''
Bij kraakacties volgen standaardreacties uit de samenleving, aldus Henk en Peter. De politie weet zich nog steeds geen raad met krakers en hun gekraakte bolwerkjes. Justitie is voor de gemeente Zwolle belangrijk om krakers op de knieën te krijgen. Henk zegt dan ook dat kraken en Zwolle geen combinatie is, mede door het repressieve beleid van de gemeente.
Dat Henk en Peter kraken belangrijk vinden blijkt wel uit het feit dat zij een Zwolse kraakhandleiding hebben gepubliceerd. Verder wordt in de stad het blaadje 'Monthly Wonder' (www.monthlywonder.tk) verspreid met kraak- en ander nieuws.
Gebruikers
Een aspect dat de afgelopen jaren steeds weer de kop opstak in Zwolle is de 'tweedeling' onder krakers. Henk en Peter beschouwen zich als politiek bewuste krakers. Het is ontwapenend om ze erover te horen spreken. Zij helpen vaak mee met het kraken van panden om leegstand aan te kaarten. Kraakexperts zijn zij geworden.
Daarnaast zijn er in Zwolle mensen die liever niet als krakers aangesproken wensen te worden, maar als gebruikers. Dit zijn veelal, aldus de twee krakers, mensen uit het culturele circuit die alleen voor zichzelf kraken en voor wie politiek een non-issue is.
Hiervoor zijn twee goede voorbeelden aan te wijzen. Zo is er de gekraakte Oude Ambachtsschool. De gebruikers namen zich voor de verloedering van dit Rijksmonument tegen te gaan. Maar, al snel trokken er ongeveer 45 kunstenaars in die schreeuwend verlegen zaten om atelierruimte. In de regionale krant De Stentor verklaarde een van de krakers dat er van een ,,bezetting door krakers, zoals vaak wordt gesuggereerd, helemaal geen sprake is.''
Maar, feit is dat het gebouw wel degelijk enkele jaren geleden werd gekraakt. De gebruikers hebben onlangs een procedure bij de Zwolse bestuursrechter aangespannen tegen plannen van de eigenaar die er kantoren wil vestigen. De rechter bepaalde dat de bouwvergunning op rechtmatige gronden is verleend. De gebruikers maken zich vooralsnog geen zorgen en mocht het moment aanbreken dat zij de school moeten verlaten ,,dan gaan we de boel gewoon netjes overdragen'', aldus de kraker.
In tegenstelling tot ontruimingen in andere steden, gaan ontruimingen in Zwolle altijd gepaard zonder verzet. Henk en Peter ergeren zich aan de apolitieke houding van vermeende Zwolse krakers, zoals die van de Oude Ambachtsschool.
Eureka
Een tweede doorn in het oog is de Sociaal Culturele Vereniging Eureka. Die is meer dan twaalf jaar geleden opgericht in een gekraakt schoolpand. Al vrij snel groeide Eureka uit tot een culturele naam in Zwolle. De krakers hielden zich vooral bezig met het organiseren van concerten en het runnen van een eetcafé. Er hing altijd een rustige sfeer, zelfs zweverig.
Na verloop van tijd werd het op een akkoordje gegooid met de gemeente Zwolle. De vereniging betaalt nu huur aan de gemeente. Wil je er naar binnen, dan moet je wel lid zijn. Volgens Henk en Peter is Eureka echter ingedut. Er wordt niet veel meer georganiseerd, aldus de krakers. ,,En politiek getinte bijeenkomsten? Geen sprake van, dat is taboe binnen Eureka'', vertellen ze.
Hun mening wordt niet door Eureka gedeeld. Terwijl in de keuken de bloemkool voor de avondmaaltijd wordt gesneden, vertelt een medewerkster aan de bar van het Eureka-restaurant over de vele activiteiten die nog steeds worden georganiseerd. Zij draait zelf al jaren mee. Met ongeveer veertig vrijwilligers worden alle activiteiten van de enkele honderden leden tellende Sociaal Culturele Vereniging georganiseerd.
De vereniging draait volledig op de inkomsten van de goed bezochte concerten en het restaurant/café. De krakers werden jaren geleden 'gedwongen' zakelijk te worden. De relatie met de gemeente heeft ook nadelen. Zo dient het bestuur van de vereniging te voldoen aan formele regelgeving. Zelfs de Keuringsdienst van Waren bezoekt de keuken van Eureka.
,,Eureka is beslist geen politieke instelling en heeft ook geen politieke drijfveren'', vertelt bestuurslid Remko. Volgens de statuten van de vereniging is het zelfs niet toegestaan politiek getinte activiteiten te ontplooien. ,,Eureka wil een vereniging zijn die versmelt, niet een die differentieert'', aldus Remko. Nu het centrum gelegaliseerd is, zien de medewerkers zich ook niet meer als krakers. Wat niet wil zeggen dat de medewerkers buiten de vereniging om actief zijn voor de kraakscene.
Krakerspodium
Hoe dan ook, kraker Henk en Peter van de Schoolstraat voelen zich er niet thuis. Zij wensen een echt links politiek bewust alternatief voor cultuur-minners. Maar, daar zal een geschikte locatie voor gevonden moeten worden. Die locatie was er, maar in augustus van dit jaar moest die worden ontruimd. ,,Dat was het krakerspodium aan de Katwolderweg, het zogenaamde 'Konijnenland', waar al snel na de kraak het kraakcafé CO-9 kwam'', vertelt Henk.
De voorzieningenrechter vond op basis van een risico-analyse dat de krakers moesten vertrekken. Het gekraakte pand stond te dicht bij de benzinedepots van Esso. Een gemeentewoordvoerder verklaarde destijds dat zeker de concerten risicovol waren, omdat die werden gehouden op een afstand van vijftig meter van de rand van de tankput.
Peter begreep de houding van de rechter en de gemeente niet. ,,Een naast de gekraakte locatie gelegen grote motorhandel, waar ook veel publiek komt, hoefde niet te verdwijnen.'' Volgens de gemeente waren de risico's voor die motorenhandel niet zo groot als voor de bezoekers van het kraakpodium.
Overigens was er ook sprake van een niet juiste invulling van het bestemmingsplan volgens de gemeente. Het CO-9 terrein was bestemd voor bebouwing ten dienste van industriële doeleinden. De gemeente had echter geconstateerd dat er feesten werden gehouden en dat was in strijd met het bestemmingsplein. Henk en Peter: ,,De gemeente mat met twee maten. Er zijn nogal wat anti-kraakpanden in de stad die ook niet in overeenstemming zijn met bestemmingsplannen. In die panden wordt gewoond én gefeest, terwijl zij als bestemming kantoor hebben.''
Volgens de krakers gaat de locatie gebruikt worden voor het stallen van Scania-vrachtwagens, afkomstig van de Scania-fabriek in de stad. Cultuur wijkt weer eens voor geld en macht.
Golden Wonder
Met beide jonge krakers blikken we ook even terug op de meest geruchtmakende kraakactie in Zwolle, die van het "chips"-Golden Wonder terrein aan de Bankastraat. Begin oktober 2001 werd het terrein gekraakt, inclusief het aanwezige kantoorgedeelte. Motivatie van de krakers was woningnood. Eigenaar van het terrein was Nijhuis Bouw uit Rijssen. Het bedrijf wilde er 65 tot 70 woningen bouwen.
Op het terrein stond tot de overname door Golden Wonder in 1970, oliefabriek Reinders & Co. Na de kraakactie volgden diverse rechtszaken. Zo'n twintig krakers vonden er hun huisvesting. De krakers starten in februari 2002 een eet- en krakerscafé. In de voormalige scheikunde-afdeling, waar vroeger de mayonaise en andere voedingsmiddelen werden getest, kon een vega-hap van _ 2,70 euro naar binnen worden gewerkt.
Enkele maanden later werd begonnen met de sloop van de eerste gebouwen. Er werd zeer veel asbest aangetroffen op het terrein door sloper Boverhoff uit Heerde. Eind juli 2002 hielden de krakers een groots eindfeest. Enkele krakers bleven achter. Die kregen snel te maken met agressieve buurtbewoners.
Omwonenden stichtten brand en gooiden ruiten in van de panden waar nog krakers verbleven. Diverse keren moest de brandweer uitrukken. Zo'n 15 krakers werden uiteindelijk gedwongen hun woonruimte te barricaderen. In eerste instantie om een ontruiming door de politie te voorkomen, maar al snel waren ze banger voor de onruststokers uit de Indische Buurt.
Begin augustus 2002 dienden de laatste krakers onder politiebescherming de bedrijfspanden verlaten. Ze moesten vluchten voor aanhoudende aanvallen van op rellen beluste jongeren uit de buurt. De krakers bleven geweldloos. Tot verbazing van de krakers werd er niet één onruststoker uit de buurt gearresteerd, terwijl de politie wist wie zij waren.
Herkraak
Peter en Henk zijn de afgelopen jaren betrokken geweest bij meerdere kleinere kraakacties. Vaak van korte duur. Naast het kraken en daarmee leegstand en woningnood aan de kaak stellend, zijn ze ook druk met een lokale groep van 'Food Not Bombs', die van het door supermarkten en middenstand weggegooide voedsel gratis maaltijden maakt.
Op dit moment telt Zwolle nog een vijftal kraakpanden. Eind november betrokken vier jongeren het leegstaande pand Nieuwstraat 106a in het centrum van de stad. Eerder dit jaar was dit adres ook al eens gekraakt. De krakers studeren aan de School voor Journalistiek, aan de kunstacademie of volgen een opleiding psychologie. Er zijn maar liefst zeven kamers, een keuken en twee badkamers met ligbad en er is zelfs elektriciteit.
Kraken in Zwolle brengt ook zekere risico's met zich mee, zo blijkt. Van het pand zijn foto's gemaakt door enkele Jonge Fortuynisten en geplaatst op de website van het extreem-rechtse Stormfront. Al gedurende vele jaren zijn neo-nazi's welkom in het landelijk gelegen café en zalencentrum 'De Bierton'. Op de vraag hoelang zij in de Nieuwstraat denken te kunnen blijven wonen antwoorden de krakers: ,,Misschien een of twee maanden, wie weet een jaar.''
Hoeveel enthousiaste politiek bewuste jongeren zullen er nog volgen in de nabije toekomst om in Zwolle een blijvend kritisch geluid te laten horen? In ieder geval zijn er, aldus kraker Henk, plannen om in Zwolle een anti-bont actiegroep uit de klei te trekken. ,,Nogal wat zaken in de stad verkopen kleding waarin bont verwerkt is.'' Dat hij daar zelf bij betrokken zal zijn lijkt niet onwaarschijnlijk.