Ravage
#16
23 december
2004
●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2004 ● Overzicht
#16
Wikipedia creëert eigen geschiedenis
Een encyclopedie op internet waarin bezoekers zelf informatie kunnen toevoegen en door anderen geposte feiten mogen aanpassen of uitbreiden. De kennis van de gebruikers wordt hiermee op een zeer efficiënte wijze gedeeld. En het systeem blijkt nog te werken ook. Wikipedia is de naam.
"Imagine a world in which every single person on the planet is given free access to the sum of all human knowledge. That is what we are doing."
Jimmy Wales, oprichter van Wikipedia
Tekst Kasper Souren
Wikipedia is een internationaal internet project met als doel in zoveel mogelijk talen middels tekst en beeld een vrije encyclopedie samen te stellen. 'Vrij' houdt in dat alle informatie door iedereen hergebruikt mag worden.
Dit wordt geregeld door de GNU Vrije Documentatie Licentie, een copyleft licentie. In essentie houdt dit in dat iedereen het materiaal mag gebruiken, maar bij herdistributie wel de oorspronkelijke auteurs moet vermelden en de nieuwe publicatie ook weer onder dezelfde licentie moet plaatsen.
Het schrijven van de tekst gebeurt volledig door vrijwilligers die het leuk vinden hun kennis te delen via Wikipedia. Iedereen heeft de mogelijkheid op deze wijze zijn of haar kennis verder te brengen. Velen komen een keer langs om een artikel te schrijven of te verbeteren, maar er is ook een harde kern die wekelijks, of soms zelfs dagelijks, met Wikipedia bezig is.
Wikiwat?
Januari 2001 werd de Engelstalige Wikipedia gestart. Deze telt nu reeds meer dan 420.000 artikelen, en is Encyclopedia Britannica al een tijdje geleden voorbijgestreefd in grootte. De Nederlandstalige Wikipedia ontstond in de zomer van dat jaar, en heeft sindsdien een continu groei doorgemaakt. Op dit moment (december 2004) bevat Wikipedia NL ruim 43.000 artikelen en zijn er projecten in meer dan honderd talen, waaronder het Fries, al leidt deze versie een sluimerend bestaan.
'Wiki' in de naam Wikipedia verwijst naar de software die het bewerken van de pagina's mogelijk maakt. De gebruiker, die met zijn webbrowser bijdragen schrijft, hoeft geen ingewikkelde opmaaktaal te kennen; links (url's, waarmee de gebruiker in een klik op een andere webpagina terecht komt) worden bijvoorbeeld gevormd door [[ en ]] rond een stuk tekst te zetten. De wiki-software zet de ingevoerde tekst zelf om in een nette pagina, daar hoeft de gebruiker zich verder geen zorgen over te maken.
Wikipedia is zowel een informatiebron als een plek waar informatie aan toegevoegd kan worden. Vandaar dat Wikipedia-pagina's er iets anders uitzien dan standaard internetpagina's. Wikipedia-artikelen vallen allereerst op door het grote aantal url's. Veel daarvan verwijzen naar een ander Wikipedia-artikel. Zo wordt de informatie van vele kanten toegankelijk gemaakt. Nog meer url's leiden naar een scherm dat van de lezer een schrijver maakt: dat zijn url's naar nog niet beschreven onderwerpen. Men kan meteen aan de slag!
Wat verder opvalt aan de website van Wikipedia is dat een groot gedeelte van het scherm is ingeruimd voor de artikelen zelf. Dit is om de pagina's zo overzichtelijk en leesbaar mogelijk te houden. Het gaat immers om de informatie. De gebruiker kan een overzichtelijke en goed gestructureerde pagina veel sneller 'scannen' (snel doorlezen) op zoek naar nuttige informatie. Aan de zijkanten van het scherm wordt de lezer enkele speciale functies aangeboden, zoals een zoekveld, speciale pagina's en url's naar hetzelfde artikel in andere talen.
Valkuilen
Het is in een WikiWiki erg makkelijk om documenten met elkaar te verbinden, en zo een netwerk van kennis op te bouwen. Het formaat leent zich uitstekend voor samenwerking. Wikipedia is niet het eerste wiki-project. Het originele WikiWikiWeb werd in 1995 ontworpen door Ward Cunningham, die het concept uitvond en er de naam Wiki aan gaf. Het woord wikiwiki komt uit de Hawaiiaanse taal en heeft de betekenis van 'snel, vlug, beweeglijk'.
In een zo gemakkelijk toegankelijk project als Wikipedia, dat principieel geen formele leiding heeft, liggen wel een paar gevaren op de loer. Grappenmakers en vandalen kunnen artikelen bederven. Ook kunnen er goedbedoelde artikelen van gebrekkige kwaliteit of twijfelachtige objectiviteit opduiken. Dat gebeurt dan ook regelmatig. Toch zijn de gevolgen niet groot. Aangepaste pagina's verschijnen in een lijst en worden onmiddellijk door een groep actieve vrijwilligers gecontroleerd.
Het herstellen van fouten of vernielingen vindt in het algemeen binnen een uur plaats. Omdat de oude versies van pagina's ook behouden blijven, gaat dit eenvoudig. In ernstige gevallen kan een bepaalde gebruiker het bewerken van pagina's onmogelijk worden gemaakt, of kan een pagina onveranderbaar worden gemaakt. Dit gebeurt slechts zelden.
,,Wikipedia verzandt niet in geleuter, sub-trivialiteiten of vandalisme, maar er worden echt informatieve artikelen geschreven'', aldus André Engels, één van de medewerkers van het project. Hij ziet echter ook een aantal negatieve kanten: ,,Er zijn geen methoden om de kwaliteit van een artikel te controleren, behalve wellicht voor de positieve of negatieve extremen.''
Graag zou André dan ook een mogelijkheid toegevoegd willen zien waarbij men in het kort de kwaliteit van een artikel kan aangeven plus de kennis die men van een onderwerp in huis heeft, zodat men van de goede artikelen kan zeggen dat ze "gecontroleerd" zijn. Daarnaast wordt er door de gebruikers onderling ,,teveel gevochten'' over feiten, waar hij zelf ook aan meedoet.
Werk-in-uitvoering
Ondermaatse artikelen redden het uiteindelijk ook niet: feitelijke betrouwbaarheid en strikte objectiviteit zijn grondregels van Wikipedia. De gebruikers nemen artikelen die aanvankelijk niet aan die grondregels voldoen dan ook snel onderhanden. In samenwerking zorgen de toevallige bezoekers en de steeds terugkerende vrijwilligers ervoor dat aarzelende beginnetjes of stellige meningen worden bewerkt tot neutrale, informatieve teksten.
Daarbij blijft Wikipedia immer werk-in-uitvoering. Zowel voor de afzonderlijke artikelen als voor de encyclopedie als geheel geldt dat ze nooit af zijn, en nooit perfect. Daartegenover staat dat Wikipedia iedere dag weer een stukje groter en beter wordt. De grote kracht van de benadering schuilt in de voortdurende stroom van verbeteringen.
Deze benadering houdt overigens in dat ook actuele gebeurtenissen meteen in een artikel kunnen worden opgenomen: een duidelijk voordeel van het Wikipedia-concept. Al met al heeft Wikipedia NL dan ook de potentie een waardevol naslagwerk op het internet te worden.
Fruggo, een van de vaste medewerkers van het project, zegt veel te leren van de teksten gedurende zijn redactionele controle-werkzaamheden. ,,Ik kom allerlei artikelen tegen waar ik niet bewust op naar zoek ben. Niet dat ik dan altijd het hele artikel lees, maar bijna ongemerkt steek ik er toch heel wat van op.''
Leentjebuur
Hoewel Wikipedia in eerste plaats een encyclopedie is en niet bijvoorbeeld een woordenboek of een verzameling url's, leent het wikiformaat zich er vaak voor om met informatie op manieren om te gaan die in een traditionele 'papieren' encyclopedie niet mogelijk zijn. Er is bijvoorbeeld veel informatie in tabellen en lijsten op alfabet of datum bijeengebracht die middels url's aan een uitgebreider verslag verbonden is.
Overigens staat de Nederlandstalige Wikipedia niet op zich, maar zijn artikelen door middel van interwiki-url's verbonden met overeenkomstige artikelen in andere talen. Door het copyleft karakter van alle Wikipedia artikelen kan iedereen tekst kopiëren en vertalen, hetgeen leidt tot een wereldwijde kruisbestuiving en verspreiding van kennis. De Wikipedia's spelen dan ook regelmatig leentjebuur bij elkaar.
Niet alle kennis is makkelijk in een encyclopedievorm te gieten en daarom heeft de Wikimedia Foundation, de moederorganisatie van Wikipedia, een aantal zusterwiki's opgezet: Wikibooks, Wikiquote en Wiktionary (ook wel WikiWoordenboek), die sinds kort ook beschikbaar zijn in het Nederlands.
Tevens zijn er andere Wikiprojecten die gebruik maken van MediaWiki, de onderliggende vrije software (beschikbaar onder de GNU General Public License). Zo heeft Wikitravel zich de creatie van een vrije reisgids als doel gesteld. Deze valt echter niet onder de GNU Vrije Documentatie Licentie, maar onder een andere copyleft licentie, de Creative Commons Attribution ShareAlike licentie, hetgeen het kopiëren van tekst tussen Wikipedia en Wikitravel belemmert.
Politieke betekenis
Sinds kort hebben ook activisten de mogelijkheden van Wikipedia ontdekt. Het toevoegen van kritische informatie is goed mogelijk, mits een aantal zaken in het oog worden gehouden. De belangrijkste is de neutraliteit. De mening van de auteurs mag nooit doorklinken in een encyclopedisch artikel. Wel is het mogelijk meningen van anderen (relevante personen, grote bevolkingsgroepen) op te nemen.
In tegenstelling tot andere grote encyclopedieën is Wikipedia niet het bezit van een grote softwaregigant of een of andere Zwitserse biljonair. Het is geen hiërarchisch gecontroleerd proces, maar komt voort uit praktisch, functioneel anarchisme, waarvan de gevolgen over een jaar of vijf duidelijk zullen zijn. Een gloednieuw project van Wikimedia, Wikinews, biedt in dit opzicht gigantische perspectieven: een vrije nieuwsbron waaraan iedereen nieuws kan toevoegen over een breed scala aan onderwerpen.
In tegenstelling tot de DIY activistensite Indymedia is het lezerspubliek (en dus ook de schrijvers) van Wikinews niet beperkt tot linkse activisten, en zijn de artikelen aan te passen door jan en alleman, met de hoop, net als bij Wikipedia, dat artikelen telkens verbeterd worden. Sommige Wikinews schrijvers geloven zelfs in de mogelijkheid om binnen een redelijke termijn groter te worden dan CNN en BBC News. Zodat de revolutie misschien niet op tv, maar dan toch wel tenminste op Wikinews plaatsvindt!
Website: nl.wikipedia.org
Deze tekst is beschikbaar onder de voorwaarden van de GNU Free Documentation License en is onder andere geschreven door de volgende medewerkers van de Nederlandstalige Wikipedia: André Engels, Bemoeial, Fransvannes, Fruggo, Hooft, Oscar, SanderSpek, Tsjanl, Walter. De laatste bewerkingen en de visie is met name geschreven door Guaka.