Ravage
#16
23 december
2004
●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2004 ● Overzicht
#16
Hof van Eden in voortbestaan bedreigd
Het lijkt overal te gebeuren in Nederland. Zodra er sprake is van een beetje vrijheid stapelen de problemen met lokale overheden zich op. Nog geen twee kilometer van het centrum van Utrecht is de grootste en meest diverse alternatieve genenbank van Europa gevestigd. Maar niet voor lang, want de gemeente heeft met een dagvaarding de bruikleenovereenkomst opgezegd.
Tekst Martijn le Noble
Het Hof van Eden, dat sinds 1979 bestaat, is behalve een mooie alternatieve boerderij ook een zeer unieke plek. Dit vanwege de bijdrage die wordt geleverd aan de biodiversiteit door de instandhouding van een genenbank. De tuin bestaat uit twee terreinen: een deel met opstallen waar de dieren te vinden zijn en een stuk grond waar planten groeien.
Zo zijn er drie zeldzame (Tibetaanse) yaks aan te treffen en ook een Hongaars soort schaapachtig dier, technisch gesproken geen schaap. In het hoofdgebouw, dat voornamelijk van hout is opgetrokken, bevinden zich onder meer een kantoor en een zolder met een voor Europa onovertroffen zadenverzameling. Deze zaden worden vanuit de hele wereld opgestuurd en langsgebracht.
De mensen die zich onder leiding van Guus Lieberwerth voor het Hof van Eden inzetten, worden dan ook uitgenodigd over de hele wereld hun kennis te delen met wetenschappers en overheidsfunctionarissen.
Wanneer men kijkt naar zowel de veelheid als kwaliteit van de verschillende variëteiten die door het Hof van Eden achter de hand worden gehouden, zou men tot de schatting kunnen komen dat er over de hele wereld drie à vier genenbanken zijn van een vergelijkbaar kaliber. Zo bevindt zich in de tuin een verzameling aardbeien, en geloof het of niet, van elke smaak vrucht hebben ze er wel een aardbei van.
Ook hebben ze meerdere soorten tulpen, die nergens anders in Nederland zijn te vinden. Wanneer je bij een zoekmachine op het internet de woorden 'knoflook', 'soorten' en 'genenbank' intikt, zul je op het Hof van Eden stuiten. De tuin bezit ook vergaande kennis over plantenveredeling, uiteraard met gebruikmaking van de natuurlijke voortplantingsmechanismen.
Ellende
Jarenlang was de verhouding tussen de gemeente Utrecht en het Hof van Eden goed. Totdat er op een dag een yak was losgebroken en een slachtoffer maakte. Pieter, de aangewezen persoon als het gaat om de yaks, was al onderweg naar de plek waar de yak zich bevond. ,,Maak hem niet af!'', had hij nog door de telefoon geroepen tegen de mensen die het beest kort daarop zouden afschieten. Nu is de met een gat doorboorde schedel te zien in het hoofdgebouw.
,,Daarmee is de ellende begonnen'', vertelt Lieberwerth. Sinds deze tragedie heeft de gemeente op een niet aflatende wijze het Hof van Eden lastig gevallen met regels, met name vanuit het bestuursrecht. Er zouden zich teveel dieren op het terrein bevinden en was het een probleem dat de dieren niet geregistreerd staan.
Op een kwade dag in december 2001 is de AIVD in samenwerking met de politie tot een inval overgegaan. Reden voor deze actie was de verdenking dat een aantal dieren zou zijn verwaarloosd. Bij de inval werden meer dan twintig yaks, twee dexter- dwergrunderen, tien varkens, enkele tientallen kippen en kalkoenen en meer den twintig geiten in beslag genomen. De varkens en een geitje met pootproblemen werden dezelfde dag afgemaakt.
Opzegging overeenkomst
Er zijn ongeveer tussen de twintig en dertig mensen betrokken bij de werkzaamheden op de boerderij. Een groot deel van deze mensen bestaat uit 'melketiers', door de overheid gesubsidieerde arbeidskrachten ter gewenning aan deelname tot het arbeidsproces. Er bevindt zich ook een genenbank in Wageningen die de overheid in 1998 ongeveer 4 miljoen gulden kostte terwijl Lieberweth het met zo'n 800 gulden per jaar deed, zo meldt het Milieudefensie-magazine van juni '98.
De gemeente Utrecht, die destijds voor één gulden eigenaar is geworden van het terrein, heeft nu de bruikleenovereenkomst opgezegd. Het is een markant feit dat de gemeente allerlei redenen van bestuursrechtelijke aard aanvoert om de opzegging te rechtvaardigen. Wanneer van overheidswege een besluit wordt genomen met dergelijke verstrekkende gevolgen, namelijk onteigening, zal de weg van het bestuursrecht moeten worden bewandeld.
Door de weg van het civiele recht uit te proberen, kan de gemeente allerlei waarborgen ontlopen, die in het bestuursrecht bij een formeel 'besluit' om de hoek komen kijken. Het is dus nog maar de vraag of de rechter zich in deze ontvankelijk mag verklaren. Niet ondenkbaar is dat de rechter zich daarbij onder meer zal laten leiden door beleidspolitieke overwegingen. Daarom zal de maatschappelijke druk tot behoud van het Hof van Eden opgevoerd dienen te worden.
Meer info: www.thecourtofeden.org