Ravage #16
23 december 2004

● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2004    ● Overzicht #16

De wereld van Oom Dagobert herontdekt

Je geld achterna reizen en zo doordringen in het wereldwijde geldsysteem. Dat was het uitgangspunt van de Amerikaanse schrijfster Barbara Garson met haar boek 'Money makes the world go around', waarvan dit jaar de Nederlandse vertaling verscheen onder de titel 'Geld doet de wereld draaien'.

Tekst Theo Ruyter

Barbara Garson speelt al bijna veertig jaar een rol in de buitenparlementaire oppositie binnen de Verenigde Staten. In de jaren zestig maakte ze naam met het toneelstuk 'McBird' en later was ze onder meer kandidaat van de Socialist Party, tegenover Clinton als vertegenwoordiger van de Democratische Partij.

Met haar nieuwste boek stelt ze zich op als een betrokken, uitdrukkelijk niet economisch geschoolde, wereldburger die wel eens wil weten wat voor rol geldstromen nu eigenlijk spelen in de wereld van tegenwoordig.

Om dat te ontdekken besloot ze twee wegen te bewandelen: een storting van een relatief bescheiden bedrag (bijna 30.000 dollar) op een rekening van een kleine lokale bank in de VS en participatie aan een Amerikaans beleggingsfonds. In beide gevallen gebruikte ze een deel van het voorschot dat haar uitgever haar voor het boek had verstrekt.

Chase

De Bank van Millbrook, anderhalf uur rijden van de stad New York, bleek bereid haar uit te leggen waar het gestorte bedrag naar toe zou gaan. Van daaruit belandde ze bij andere banken en financiële instellingen, met name Chase Manhattan. Ze toont daarbij een duidelijke voorkeur voor de aanwending van haar geld als investering in productieve doelen.

Liever een bedrijf bijvoorbeeld dat voedsel of n desnoods n olie produceert dan een onderneming die geld zoekt om een geprivatiseerd openbaar nutsbedrijf over te nemen. Vanwege die voorkeur ziet ze op een gegeven moment af van een speurtocht in Latijns-Amerika en komt ze terecht bij garnalenkwekerijen in Thailand en de olie-industrie in Singapore.

Via het tweede spoor kreeg ze, na een aandeelhoudersvergadering van Chase bijgewoond te hebben, te maken met de groep beleggingsfondsen onder de naam Mutual Series en dringt ze vooral dieper door in het Amerikaanse zakenleven en later, wanneer 'haar' fonds zijn toevlucht zoekt in andere rijke landen, ook in de economieën van Europese landen.

De onderneming die in dit deel van het boek de hoofdrol speelt is Sunbeam, ooit een nationaal bekende producent van huishoudelijke apparaten, die is bezweken aan een al te drastisch n in het belang van de aandeelhouders ontworpen n reorganisatieplan.

Amerikaanse context

Je mag al blij zijn als er af en toe iets in het Nederlands verschijnt dat een breed publiek inzicht verschaft in de rol van geld binnen de economie en de manier waarop het financiële systeem in elkaar zit. In het algemeen is economisch analfabetisme bij uitstek merkbaar op dit terrein en in vergelijking met andere landen lijken de opiniemakers in Nederland een blinde vlek te hebben voor het thema.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de vertaling van Garsons boek in België tot stand gekomen is. Recent verschenen boeken die met geld te maken hebben, zoals 'Hinkende munt' (Rudy de Meyer & Emiel Vervliet) en 'Het geld van de toekomst' (Bernard Lietaer) hebben we eveneens aan België te danken.

Als het boek van Garson in de VS, zoals de flaptekst verklaart, een 'kaskraker' is geworden, zou dat erop kunnen wijzen dat velen zich daar hebben kunnen herkennen in de overwegend Amerikaanse context van het boek. Ook de naam van de auteur, die al in de jaren zestig in Berkeley als activiste van zich deed spreken, zal hierbij een rol hebben gespeeld.

Gedetailleerd

In Europa zal het boek het waarschijnlijk meer van andere factoren moeten hebben en dan valt er wel wat op aan te merken. Het biedt ongetwijfeld inzicht in de aard en de uitwerking van het tegenwoordige internationale kapitaalverkeer, maar je moet als lezer wel erg gemotiveerd zijn om je door de massa informatie heen te werken.

Het boek gaat namelijk niet alleen over geld, maar behandelt ook n vaak zeer gedetailleerd - allerlei andere op zichzelf staande onderwerpen waaronder garnalenkwekerijen, olieraffinage, arbeidsmigratie, vakbondsactiviteiten en bedrijfsreorganisaties. Ook komen er zoveel personages in het boek voor dat er maar weinigen echt tot leven komen en de meeste in een grijze massa verdwijnen.

Een tijdschema inzake de diverse reizen en andere werkzaamheden van de auteur ten behoeve van de totstandkoming van het boek zou geen overbodige luxe zijn geweest, want nu is vaak niet duidelijk welke gebeurtenis in welk jaar heeft plaats gevonden. Als ik dan bovendien stuit op raadsels zoals het verschil tussen de aantallen beleggingsfondsen in de VS (70.000 op blz. 265 en 7.000 op blz. 339), bekruipt mij de neiging vroegtijdig af te haken.

Auteur

De uitgever van de Nederlandstalige versie had misschien wat meer moeite moeten doen om het boek aantrekkelijk en toegankelijk te maken voor een niet-Amerikaans publiek. Informatie over de auteur bijvoorbeeld ontbreekt vrijwel volledig. Tussen de regels door krijg je wel een indruk van Garsons persoonlijke denkbeelden en voorkeuren, maar zoiets als haar verleden in de progressieve beweging in de VS is toch niet irrelevant en dat kun je simpel in enkele alinea's samenvatten.

Registers van namen of begrippenlijsten ontbreken eveneens. Aanvullende of verklarende informatie wordt slechts gepresenteerd in de vorm van voetnoten, nergens is een visuele weergave van geografische omstandigheden tijdens de zoektocht te vinden.

Tenslotte moet ik, vanuit het standpunt van een Nederlands publiek, zeggen dat het Belgisch (taal)idioom n naar mijn mening nodeloos - onduidelijkheid en ergernis teweegbrengt. Maar misschien moeten we hieruit wel afleiden dat de uitgever in België meer belangstelling voor het boek heeft verwacht dan

in Nederland en daarmee zou men het wel eens bij het rechte eind kunnen hebben.

Barbara Garson, 'Geld doet de wereld draaien', EPO, Berchem (België), 2004

Naar boven