Ravage #15
26 november 2004

● Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2004    ● Overzicht #15

Olie heeft z'n beste tijd gehad

Als de voorspellingen kloppen zit de wereld over veertig jaar zonder olie. Op zich geen ernstig probleem, mits de landen zich intensief bezig zullen gaan houden met het ontwikkelen van alternatieve energiebronnen en produktieprocessen, hetgeen nog nauwelijks gebeurt. Vooral voor Amerika, oliebaron van het eerste uur, ziet de toekomst er somber uit.

Londen, half oktober. Bijkomend van het Europees Sociaal Forum, wanhopig op zoek naar mensen die niet in iedere twee zinnen het woord basically gebruiken, bevind ik me in de Docklands Light Railway tussen Bank en Canary Wharf, de twee financiële districten van Londen.

Achter mij stappen twee keurig in het pak gestoken heren in. De een met een Brits accent, de ander Amerikaans. De conversatie gaat over de veiligheid van de aansluitingen van een olietanker op een meerboei, wat te doen als er een schip losbreekt van zijn aansluitpunt, en hoe je dat voorkomt met gepatenteerde technologie.

,,Maar de Kaspische Zee is altijd multi-jurisdictioneel, dus ligt het moeilijk met de aansprakelijkheid'', zegt de een. ,,Dat is waar, maar de perspectieven zijn goed. Op het hoofdkwartier zijn ze er van overtuigd dat de regimes onder onze controle staan.''

Terwijl de sneltram de moskee van Tower Hamlets passeert gaat het gesprek verder over de 'dertig voets' zeilboot die de een onlangs gekocht heeft en de (on)mogelijkheid om even heen en weer te vliegen naar Florida om daar te gaan zeilen terwijl de boot hier in de Docklands ligt...

Oliedroom

Dit verhaal gaat niet over de droom van deze twee heren om een keer de oceaan over te steken. Het gaat over de veel gevaarlijker droom van hun opdrachtgevers. Een droom die sinds de jaren twintig van de vorige eeuw ten grondslag ligt aan de Amerikaanse Droom.

Een droom over de eeuwig durende goedkope olie. En dat er altijd wel nieuwe technologische oplossingen voor de mobiliteit zullen worden gevonden en dat er altijd nieuwe velden ontdekt zullen worden. De nieuwe velden die deze heren te gelde willen maken in de Kaspische Zee zijn echter in het begin van de vorige eeuw al getraceerd.

Ze zijn een beetje 'achter' in de exploitatie vanwege de lastige ligging van het olieveld. Het kost de nodige brandstof om de olie te winnen en te exporteren. Dit is geen nieuw fenomeen. Sinds 1981 wordt er meer olie verbruikt dan dat er nieuwe reserves worden aangeboord en de reserves die gevonden worden zijn steeds moeilijker te winnen.

De Organisatie van Olie Exporterende Landen (OPEC), bestaande uit elf landen die de olie exploiteren, vormt een kartel dat de prijs van de olie bepaalt. Momenteel wordt er zes keer zoveel olie geproduceerd als er gevonden wordt. Daar komt bij dat de OPEC landen sinds het in gebruik nemen van het systeem van vrijwillige produktiebeperking geen betrouwbare informatie meer geven over hun produktiereserves.

Reserves

Het quotum van de OPEC is gebaseerd op 'bewezen' reserves. De cijfers over deze reserves tonen aan dat de wereld bij het huidige verbruik nog veertig jaar vooruit kan. Toch kwam de OPEC onlangs met het bericht dat het niet meer mogelijk is om de olieproduktie willekeurig te verhogen.

Deze mogelijkheid is in de jaren '50 van de vorige eeuw al voorspeld door Elmer Hubbert. Volgens hem gedraagt de produktie van een olieveld of een verzameling olievelden in een land zich als een 'gauss-kromme'. Na de vondst neemt de produktie eerst snel toe, vlakt dan af en duikt dan na een flauwe bocht steil naar beneden. Hij voorspelde ook dat de VS die positie rond 1970 zouden innemen.

Hubbert werd destijds zo'n beetje overal uitgelachen maar hij kreeg uieindelijk gelijk. "Peak Oil" vond plaats in 1970 in de VS. Nu de wereld als geheel al zo'n twintig jaar inteert op bewezen oliereserves, is het in al die jaren duidelijk aan het worden dat er ook zo'n piek zal volgen voor de wereldolieproduktie.

De mededeling van de OPEC dat ze niet zomaar de produktie kunnen verhogen wijst er op dat de stijging in produktie afvlakt. Die piek is volgens de Matthew Simmons, energie-adviseur van de Amerikaanse vice-president Cheney, tussen nu en 2010 te verwachten.

Volgens de statistiek betekent het hoogste punt in een gauss-kromme dat dan nog de helft van de olievoorraad over is. Op zich nog niet alarmerend, maar naarmate de olie schaarser wordt, wordt het ook steeds moeilijker om olie te winnen. Omdat we in een vrije markt wereld leven is het niet goed te voorspellen wat er met de prijs zal gaan gebeurem. Maar laag zal de prijs niet gauw worden.

Amerika

Dit heeft vergaande gevolgen voor de grootste verbruiker van olie, de Verenigde Staten. Amerika heeft alle kopstukken uit de olie-industrie in de regering zitten. Dat op zich is al bijzonder. Het is ook een land dat voor het grootste deel van zijn bewoners volstrekt afhankelijk is van gemotoriseerd vervoer dat onmogelijk kan worden vervangen door oplossingen die niet op olie zijn gebaseerd. Bovendien heeft het de meest energie-intensieve landbouw ter wereld. En het hoogste gebruik van door olie geproduceerde medicijnen ter wereld.

In de tijd dat Hubbert zijn peak oil voorspelde, kocht een bedrijf genaamd General Motors vrijwel alle vormen van personenvervoer over het spoor - dat in beginsel op niet-olieprodukten kan draaien - op en liet ze failliet gaan. Het land werd ook verder ingericht op de toepassing van auto's en vliegtuigen. Onder meer door in extreem lage dichtheden te bouwen en door basisvoorzieningen als voedsel en medische zorg bijna uitsluitend per auto bereikbaar te maken.

In dezelfde periode werd de landbouw afhankelijk van kunstmest, antibiotica, groeihormonen en pesticiden en natuurlijk gemotoriseerd transport. Geen of heel dure olie betekent in de VS dan ook dat het moeilijk wordt de eigen bevolking in leven te houden. De VS gaan dan ook als geen ander land een 'harde' of 'steile' transitie (een structurele verandering over een lange periode -red) tegemoet naar een wereld zonder olie.

Verdelingsprobleem

Maar we hebben dus nog veertig jaar om het probleem op te lossen en ons daar op voor te bereiden. Niet dus, de wereldeconomie is immers afhankelijk van groei. Volgens de schaarse artikelen die je leest over de oliereserves is er sprake van een globaal verdelingsprobleem. China, India en Zuidoost-Azië willen immers zo graag groeien.

In de Volkskrant (11-11-04) wordt zelfs gesuggereerd dat de hoge vraag naar energie deze zomer, nadat de OPEC in de problemen kwam, te wijten was aan de toename aan airconditioning in het zuidoosten van Azië. Leuke zondebok. Maar economische groei in Azië kost ons minder olie dan de groei in de VS. En hoewel de VS in 1992 in Brazilië heeft afgesproken minder energie-intensief te zullen groeien (agenda-21) wordt de economische groei van het land daarentegen alleen maar energie-intensiever.

De VS zijn dus niet voor niets oorlog gaan voeren voor de olie. Maar een hoogtechnologische oorlog voeren voor olie is nogal inefficiënt. Men stopt er al snel meer olie in dan het oplevert. Ook het gedrag van de vazalstaten van de VS in het Midden-Oosten, met name Saoedi-Arabië, wijst niet bepaald op het voorbereiden van een langzame energie-transitie.

Eerder op het zo snel mogelijk leeghalen van de oliereserves in het Midden-Oosten. Dit is al een tijdje aan de gang. Toen de noodzaak van een transitie duidelijk werd in de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw, vonden er geen grootschalige investeringen in andere energiebronnen plaats.

Transitie

Integendeel, de VS bouwden kernenergie af, voerden een tweede koude oorlog en sloten zich verder op in Ronald Reagan's "Daydream Nation". Sinds Carter heeft geen enkele president het aangedurfd om te pleiten voor grootschalige transitie.

Dat vindt men vervelend, want een serieuze transitie kost veel tijd en vooral... veel olie. Om andere energiecentrales te bouwen, zoals windmolens, zonnecellen maar ook voor grootschalige investeringen in kernenergie, is olie nodig. Dat er dan nog wel moet zijn.

Er is wel sprake van een internationaal energiebeleid dat door de VS wordt toegepast. De VS dulden hierbij geen andere partners bij het opsporen en exploiteren van olie. De winning van olie in de Kaspische Zee staat onder regie van VS. De EU en China zijn duidelijk te verstaan gegeven dat ze zich er niet mee dienen te bemoeien.

"Alle" regimes zijn dus onder controle. Voor de VS heeft het als het voordeel dat de olie niet in handen komt van rivalen als de EU en China - of de Arabische wereld zelf - maar het doet niets af aan het probleem waar de VS mee zit opgescheept. Optrekken van de benzineprijzen in de VS tot het niveau dat in de EU betaald wordt bijvoorbeeld, om energie te besparen, betekent een onmiddellijke ineenstorting van de Amerikaanse economie.

Europa

Het is duidelijk dat de politieke koers van de VS op dit moment uiterst schadelijk is voor de meeste bewoners van het land. Maar wat betekent dit voor Europa? Belangrijk is dat ook de EU in hoge mate afhankelijk is van olie. Een transitie behoeft minder steil te zijn omdat de resten van de oude kolen economie nog aanwezig zijn (vooral in het oosten) en omdat de van olie afhankelijke vormen van transport nog te herstellen zijn.

De nieuwe lidstaten hebben gedeeltelijk de transitie naar een olie-economie nog niet gemaakt. Nog afgezien van de gevolgen voor het milieu van een transitie naar een koleneconomie, is het de vraag of de VS de EU en China de olie zal gunnen om zo'n transitie succesvol te maken.

Zoals de Amerikaanse regering zich nu opstelt is het duidelijk dat ze niets zal nalaten om de rest van wereld mee te trekken in de vrije val die ontstaat bij een "harde" transitie. De Amerikaanse kiezer wil niets ander horen dan dat ze het beter krijgen. De politici beloven dit, tegen beter weten in. En de rest van de wereld mag toekijken.

Pieter Cornelissen

Verder lezen:

Een goede inleiding op het onderwerp is de decumentaire "The end of Suburbia", een documentaire met een website met veel waardevolle informatie: www.EndOfSuburbia.com

Site over Peak Oil met zowel eigen artikelen uit de Peak Oil Movement als berichten uit de pers: www.energybulletin.net

Veel wetenschappelijk informatie is te vinden op: www.hubbertpeak.com

Of de website van de "peak oil goeroe" Colin Campbell: www.peakoil.net

Een andere benadering is te vinden op: www.PeakOilAction.org

Stukken negatiever is: www/lifeaftertheoilcrash.net

En voor de ziekere complottheorieën en een nuttige verzameling links moet je surfen naar: www.dieoff.com

Naar boven