Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2002    ● Overzicht #16


 

Uit: Ravage #16, 20 dec 2002

Anarchisten

Wat betekent anarchisme, op welke wijze bepaalt het je leven, wie zijn de grote voorbeelden, is de ideologie aan leeftijd gebonden? Lousco Grasman legde een viertal anarchisten van verschillende leeftijd deze en andere vragen voor.

Mensen zijn meelopers

Arne Mosselman (14) noemt zichzelf sinds een jaar anarchist. Hij gaat nu bewuster om met het milieu en is bij steeds meer demonstraties te vinden.

Sinds wanneer beschouw je jezelf als anarchist, en hoe is dat zo gekomen?

,,Op het zomerkamp van de Natuurbond in 2001 ontmoette ik iemand met een hanenkam. Dat vond ik wel gaaf. Het sprak me zeer aan hoe hij over vrijheid en natuur praatte. Iedereen zei me meteen dat een anarchistische samenleving niet mogelijk is. Dat als niemand macht heeft er allemaal verkrachters komen en iedereen elkaar doodschiet. Toen ben ik me er in gaan verdiepen.

Wat betekent anarchisme voor jou? Op welke manier voel je je erbij betrokken?

,,Vooral het begrip van vrijheid en het streven naar een rechtvaardiger wereld spreekt me aan. Het moet niet zo zijn dat een paar mensen de macht hebben het leven van anderen te bepalen.

Hoe komt het tot uiting in je dagelijks leven? Hoe ga je ermee om? Hoe bepalend is het?

,,Ik ben er heel veel mee bezig. Ik lees veel en heb er hele serieuze gesprekken over met mensen. Vooral met een vriendin. Zij is nu ook geïnspireerd! Ik zoek bijvoorbeeld naar een oplossing voor misdaad. Mijn jongere broer vindt het maar niks, maar mijn ouders vinden het heel leuk. Ik kan natuurlijk over veel dingen nog niet zelf beslissen. Dat zet me ook wel aan 't denken over opvoeding en anarchisme. Het kan best zijn dat ik soms ongelijk heb, maar als m'n ouders zeggen 'daarom', dan kan ik daar niets mee. Gelukkig gaan we nu in discussie. Sommige vrienden lachen me uit en zeggen dat anarchisme niet kan. 'Je kan in een wereld waarin er geen anarchisten zijn geen anarchisme toepassen, dat is met alles zo. Maar als er veel anarchisten zouden zijn, dan zou het op zich duidelijk zijn dat moorden etc. allemaal niet kan', zeg ik dan. Sommigen reageren wel positief. Leraren op school willen ook boekjes van me lezen.

Wie is je grote voorbeeld en waarom?

,,Die heb ik nu niet. Dat was die jongen op het kamp die mij tot anarchist heeft gemaakt. Ik lees nu het boek De grondslagen van het Anarchisme van Anton Constandse, dat vind ik heel inspirerend. Ook de boekjes van uitgeverij Atalanta vind ik heel duidelijk, al ben ik het niet met alles eens. Zoals dat iedereen veganist moet zijn. Ik eet vanwege de bio-industrie geen vlees. Alleen voor leer heb ik nog geen oplossing gevonden. Wij kunnen voor dieren zorgen en het is helemaal geen opgave voor dieren om melk af te staan. Waarom niet? Dat is gewoon ruilen.

Wat zijn je idealen en hoe probeer je die te verwezenlijken? Wat is er tot nog toe van bereikt?

,,Ik probeer vooral mensen te helpen in kansarme situaties, bij voorkeur dicht bij huis. Zoals zwervers die ik tegenkom op weg naar school in Utrecht. Daar maak ik altijd even een praatje mee en probeer oplossingen te bedenken voor daklozen, bijvoorbeeld woon-werkprojecten. Of illegalen, die kun je een studie aanbieden. Ik ben nog niet klaar met school, maar ik zou heel graag vrijwilligerswerk willen doen. Ik ga het proberen bij Straatnieuws, een daklozenkrant in Utrecht. Ik wil later heel graag iets met natuur en dieren doen. Misschien in Afrika.

Waarom slaat het anarchistische gedachtengoed in dit land niet aan volgens jou?

,,Mensen zijn meelopers. Het is stom om af te wijken, omdat je dan wordt uitgestoten. Mensen vinden het hier wel goed en dat is misschien ook zo. Wellicht zijn het kleine problemen, maar toch... Ik dacht twee jaar geleden ook zo. Door er over te praten, gaan mensen wel nadenken. Ik word echt blij als anderen ook geïnteresseerd zijn.

Voel je je als anarchist in een isolement, of heb je 't gevoel dat je midden in de samenleving staat?

,,Ik voel me absoluut niet in een isolement. Op school kan ik op zich goed met mensen praten ook al zijn ze geen anarchist. Anderen weten niet waar je 't over hebt. Het interesseert ze gewoon niet. Je ziet zoveel mensen met een A met cirkel omdat het stoer is. Ze weten niet eens wat het inhoudt. Maar het is ook echt fout als anarchisten verkeerd voorlichten. Vorig jaar kwamen anarchisten op school over anarchisme vertellen; ze beweerden dat je als anarchist ook veganist moet zijn. Ik kreeg toen meteen van mensen te horen dat ik als vegetariër geen anarchist was. Mensen geloven dat meteen! Ik vind dat mensen er zelf invulling aan moeten geven.

Op welke partij ga je stemmen als je 18 bent?

,,Waarschijnlijk ga ik niet stemmen; je geeft anderen toch macht. Maar als er dan ook een rechts kabinet zit, misschien wel. Het verkiezingsprogramma van de SP vind ik wel goed.

xx xx xx xx xx xx xx

Bouwen van onderop

Petra de Vries (27) kwam via de Internationale Socialisten - waar ze de leiders en hiërarchie na een half jaar wel beu was - in contact met mensen met een anarchistische visie. Ze wil liever niet met haar eigen naam en foto geportretteerd omdat zij zich zegt in te zetten voor de milieuactiegroep GroenFront! en deelneemt aan dierenacties.

Sinds wanneer beschouw je jezelf als anarchist?

,,Zo'n driekwart jaar geleden kwam ik erachter dat de anarchistische filosofie wel binnen mijn levensvisie past. Ik had altijd wel interesse in de Spaanse Revolutie en filosofieën daaromtrent; dat we zelf ons leven moeten kunnen bepalen. Maar ik wil mezelf liever geen etiketje opplakken. Ik vind al heel lang dat de maatschappij waarin wij leven niets met een democratie te maken heeft: een paar mensen die de norm bepalen en de rest moet daar maar achteraan hobbelen...

Wat betekent anarchisme voor jou? Op welke manier voel je je erbij betrokken?

,,Ik wil vooral proberen een maatschappij helpen op te bouwen - al is die nog zo klein - waarin iedereen vrij is om te zijn wie hij is. Met respect voor alles wat leeft: zowel voor mens, dier als milieu. Daar wil ik ook concreet aan werken. Niet alleen maar praten, maar ook doen. Ik ben betrokken bij Food not Bombs, GroenFront!, dierenacties, Vrije Zone en Kritische Studenten.

Hoe komt het anarchisme tot uiting in je dagelijks leven? Hoe ga je ermee om? Hoe bepalend is het?

,,Dat is moeilijk te zeggen. Ik doe gewoon. Ik wil met iedereen kunnen discussiëren en iedereen respecteren. Op school, als er weer een regel is of een bepaalde visie over een sociologisch onderwerp, stel ik altijd weer de waarom vraag. Ik accepteer de dingen niet zomaar zoals ze zijn. Verder ben ik vegetariër en wil ik ook graag gekraakt gaan wonen, maar dat is niet per se anarchistisch. Ik doe gewoon de dingen die ik wil doen en ben niet zo bewust bezig met de vraag 'is dit een anarchistische levensstijl?'

Wie is je grote voorbeeld en waarom?

,,Die heb ik niet echt. In het verleden was iemand als Nelson Mandela wel een voorbeeld die je bewust maakte van het feit dat de wereld anders in elkaar zit. Maar die zit nu ook lekker op het pluche. Nu ik me min of meer schaar onder anarchisten, verdiep ik me ook in anarchistische filosofieën en wil ik meer lezen over het sociaal-anarchisme. Op dit moment interesseert de Spaanse Revolutie me vooral: hoe mensen in kleine collectieven een basisdemocratische samenleving probeerden op te bouwen.

Wat zijn je idealen en hoe probeer je die te verwezenlijken? Wat is er tot nog toe van bereikt?

,,Mijn ideaal is een samenleving waaraan door mensen van onderaf zelf invulling kan worden gegeven. Misschien is dat wel heel utopisch, maar daaraan wil ik wel proberen mee te werken, samen met anderen. Sinds ik in Amsterdam woon, nu anderhalf jaar, kan dat ook beter. In Maastricht kun je alleen maar brieven schrijven voor Amnesty. Ik geloof meer in directe en zichtbare actie. Op klein niveau zelf mee bepalen. We proberen bijvoorbeeld van de kraakkroeg de Molli een politiek café te maken, met volkskeuken en thema-avonden. We willen onze idealen uitdragen naar de buurt en die daar meer bij betrekken.

Waarom slaat het anarchistische gedachtengoed in dit land niet aan volgens jou?

,,Dat vraag ik mezelf ook altijd af. Ik denk dat dat vooral te maken heeft met het calvinisme en het handelsverleden van Nederland. 'Ledigheid is des Duivels oorkussen' en 'Je moet alle talenten gebruiken die je hebt'... Je mocht niet nadenken over wat je nou eigenlijk zelf wilde. Nu wordt iedereen door de materiële welvaart in slaap gesust. Als er in Spanje een olieramp gebeurt, hebben mensen er hier geen last van, dus interesseert het ze niet. Het moet mensen last bezorgen, willen ze gaan nadenken.

Voel je je als anarchist in een isolement, of heb je 't gevoel dat je midden in de samenleving staat?

,,Anderen zeggen soms wel 'Wees realistisch; dit is de wereld'. Ik vind dat ik juist met mijn visie midden in de samenleving sta, omdat ik die op positieve manier wil veranderen. Dat kun je niet als je jezelf er buiten plaatst.

Op welke partij ga je op 22 januari stemmen?

,,Ik denk niet dat ik ga stemmen. In dit systeem mag je een keer in de vier jaar stemmen en moet je verder je bek houden. Zij zullen wel 'wijs' over ons beslissen. Zo'n systeem kan ik niet accepteren. Maar, die hele LPF sores en de extreem-rechtse NNP die ook mee doet, schrikken wel af. Misschien moet ik het beste van het slechtste kiezen, een bekende activist uit de SP of zo. Ik ben er nog niet uit; ik wil ook die schijnheilige democratie niet in stand helpen houden.

xx xx xx xx xx xx xx xx xx

Het leven doorspekt met anarchisme

Jolanda Winkelhuyzen (42) noemt zichzelf liever geen anarchist ,,om dat je er zo op vastgepind wordt'', maar is al meer dan twintig jaar actief binnen de anarchistische beweging. Vooral nu zij kinderen heeft kan ze het anarchisme meer inhoud geven.

Sinds wanneer beschouw je jezelf als anarchist?

,,Ik ben met het anarchisme in aanraking gekomen toen ik 19 was en in het Poortgebouw, een kraakpand in Rotterdam, ging wonen. Daar zei iedereen 'Wij zijn anarchisten'. Sinds die tijd ben ik bij de beweging actief en is het anarchisme een grote inspiratiebron voor mij.

Wat betekent anarchisme voor jou? Op welke manier voel je je erbij betrokken?

,,Wat mij vooral aanspreekt zijn de mensen die ik ontmoet bij allerlei organisaties waar ik bij betrokken ben. Op dit moment zijn dat de Blauwe Aanslag, Appelscha, het Haags Vredesplatform en de Haagsche Stadspartij, daar zitten veel anarchisten in. Ik probeer vanuit het dagelijks leven politiek te maken. Daarbij zijn begrippen als vrijheid, verantwoordelijkheid nemen, solidariteit en vrijdenken voor mij heel belangrijk. Vroeger was ik bezig met feminisme en anarchisme, nu met pacifisme en vrijdenken. Ik blijf mezelf voortdurend bijscholen.

Hoe komt het tot uiting in je dagelijks leven? Hoe ga je ermee om? Hoe bepalend is het?

,,Heel bepalend. Ik streef naar een anarchistische leefwijze. Dat komt vooral tot uiting in hoe ik met mijn kinderen (14, 11 en 9 maanden) om ga. Ik probeer ze een anti-autoritaire opvoeding te geven, en ze zoveel mogelijk in vrijheid op te laten groeien. Dat lukt natuurlijk niet altijd, maar aan de manier waarop ze met andere mensen omgaan en tegen het leven aankijken zie ik dat ze er best wat van meekrijgen. Soms is het ook wel lastig. Je wilt ze vrij laten, maar je hebt wel overal McDonald's restaurants. Als ze daar heen willen, wil je ze dat niet verbieden. Ik zeg dan 'je gaat maar, maar wel zonder mij'. We komen er dus nooit...

Wie is je grote voorbeeld en waarom?

,,Vooral m'n naaste omgeving, maar Emma Goldman spreekt me ook wel aan. Zij is heel belangrijk geweest voor de beweging. Een van haar leuzen is 'Ik doe alleen maar mee aan de revolutie als ik kan dansen.' Ze wijst er op dat je het vooral moet zoeken in wat bij jou past. Ik hou ook niet van dogma's! Mensen met een strikte versie van anarchisme moeten zichzelf nog overtuigen. In mijn kringen wordt dat als fundamentalistisch gezien. Maar... misschien ben ik vroeger ook wel zo geweest.

Wat zijn je idealen en hoe probeer je die te verwezenlijken? Wat is er tot nog toe van bereikt?

,,Mijn ideaal is dat ik verantwoordelijk ben voor mijn eigen leven, en zeg wat ik vind. Dat ik op podia meedoe aan maatschappelijke discussies vanuit een anarchistisch perspectief. Verder heb ik niet zoveel idealen. Alles wat ik doe toets ik aan een anarchistische meetlat, zoals je in Opzij de feministische meetlat hebt. Ik wil alles zoveel mogelijk zelf doen. Zelfbeheer en kleinschaligheid, veel organiseren en gewoon doen. Dus als ik een blaadje maak, wil ik dat proces van begin tot eind meemaken. Met het ideaal van een anarchistische samenleving heb ik niet zoveel, dat vind ik zo hypocriet! Dan ben je dominee, dat kan niet. Ik ben voor stuurloosheid, chaos. Gewoon doen.

Waarom slaat het anarchistische gedachtengoed in dit land niet aan volgens jou?

,,Het slaat juist wel heel erg aan. De meeste mensen in Nederland voeden hun kinderen anti-autoritair op, het is zelfs doorgeslagen; iedereen is voor (individuele) vrijheid; het merendeel is atheïst. Dat is allemaal ook te danken aan anarchisten. Wij hebben de discussie aangewakkerd. Het leven nu is doorspekt met het anarchistische gedachtengoed. Men wil het alleen niet anarchistisch noemen. Wij zijn ook geen tastbare groep, dat willen we ook niet zijn. Alles bij elkaar genomen hebben we nog steeds een hele grote beweging in Nederland. Alleen de solidariteit is ver te zoeken. Dat vind ik echt een agendapunt!

Voel je je als anarchist in een isolement, of heb je 't gevoel dat je midden in de samenleving staat?

,,Ik sta midden in de samenleving, maar dat komt misschien ook door m'n karakter. Verder heb ik kinderen (en dus ouderavonden), zit ik in een politieke partij en staan we op scherp bij de Blauwe Aanslag... Ik mis alleen wel de samenhorigheid. Ik moet het enthousiasme nu toch meer uit mezelf halen, dan dat ik dat in de groep kan vinden.

Op welke partij ga je op 22 januari stemmen?

,,Alsik stem, dan met moeite! Maar, al die rechtse en gelovige mensen gaan wel stemmen! Het wordt dan de SP, ook omdat ik Krista van Velzen de credits wil geven. Lokaal stem ik wel. Dat kan nog net. Het is wel goed dat er rondom stemmen altijd discussie is en er goede afwegingen worden gemaakt.

xx xx xx xx xx xx xx xx xx

De straat is ons toneel

Joop Wandelee (79) is van oorsprong metaalbewerker en een oude bekende binnen de anarchistische beweging in Nederland. Als arbeider is hij diverse malen het bedrijf uitgewerkt bij stakingen. Samen met zijn vrouw én vriendin Greet, is hij nog altijd zeer actief.

Sinds wanneer beschouw je jezelf als anarchist?

,,Ik ben in de Tweede Wereldoorlog in Duitsland tewerkgesteld. Ik was toen 19 jaar, en heb daar ternauwernood een bombardement overleefd. Ik had dus wel in de gaten dat vrijheid maar een relatief begrip is. Mijn ouders en vrienden waren communisten. Na de oorlog kwam ik in aanraking met het anarchisme. In 1946 was er in Marcanti een grote bijeenkomst van de SDAP (nu PvdA, red.) en daar colporteerden een paar jongens met de Vrije Socialist, een anarchistisch krantje. Kort daarna heb ik me aangesloten bij een Vrije Jeugdgroep in Amsterdam.

Wat betekent anarchisme voor jou? Op welke manier voel je je erbij betrokken?

,,Het heeft alleen maar zin om je anarchist te noemen als je weet wat het betekent. Vertaald naar de praktijk houdt het in dat mensen zich niet moeten laten overheersen en ook niet moeten heersen over anderen. Samen met het begrip socialisme is dat voor mij de essentie van het anarchisme. Het is voor mij meer dan alleen arbeider zijn. Het gaat om het mens zijn en het ethische aspect, waar destijds bijvoorbeeld Domela Nieuwenhuis veel aandacht aan besteedde. Anders dan marxisten, die stellen dat de arbeiders de staat moeten veroveren, geloven anarchisten dat anarchie alleen bereikt kan worden door het volk zelf. Nu, honderd jaar later, hebben we gezien hoe het is afgelopen met het socialisme van de marxisten... Anarchisme wil alleen maar een beweging zijn. Niemand iets opleggen als 'de' oplossing, maar samen iets proberen op te bouwen.

Hoe komt het tot uiting in je dagelijks leven? Hoe ga je ermee om? Hoe bepalend is het?

,,Als ik het over liefde heb: Greet en ik zijn nog altijd verliefd op elkaar. Ons samenzijn is eigenlijk een vriendschapsband. We hebben wel zeven kinderen hoor! Anarchisten hebben het er vaak over dat je je kinderen moet opvoeden tot anarchisten. Ik vind dat je moet proberen kinderen zichzelf te laten ontwikkelen. Dat is bij ons ook gebeurd, maar dat wil niet zeggen dat ze zich allemaal tot de anarchistische beweging voelen aangetrokken. Onze oudste zoon - die een heel archief heeft over de anarchistische beweging vanaf de 18e eeuw - en jongste zoon zijn er wel zijdelings bij betrokken.

Samen met Greet ben ik nog altijd verbonden met de anarchistische groep in Appelscha. We hebben ook veel gedaan in Ruigoord en gaan nog zoveel mogelijk naar demonstraties.

Wie is je grote voorbeeld en waarom?

,,Domela Nieuwenhuis. Hij werd door veel mensen verafgod, terwijl hij er zelf altijd van uit is gegaan dat mensen het zelf moeten doen: evolutie, revolutie en het anarchistisch ideaal. Hij is een van de velen die heel belangrijk werk heeft gedaan. Vooral ook als mens.

Wat zijn je idealen en hoe probeer je die te verwezenlijken? Wat is er tot nog toe van bereikt?

,,Mijn ideaal is de anarchistische samenleving. Dat zie ik als politiek ideaal, al wil ik niet zeggen dat die er zonder meer komt. Je ziet nu ook weer dat de macht het verzet in de huidige maatschappij probeert in te kapselen. Daar moeten we echt voor op passen! Kijk maar naar wat er nu weer gebeurd is in Italië. Personen die goed gebekt zijn, lopen het risico te worden opgepakt. Maar ja, het roept ook weer tegenkrachten op...

Waarom slaat het anarchistische gedachtengoed in dit land niet aan volgens jou?

,,De meeste mensen zijn tevreden, en verder niet zo geïnteresseerd in de maatschappij. Nu daar een beetje de klad in begint te komen, kan dat wel leiden tot verzet. Er is toch wel iets aan de gang wat je een volksbeweging kunt noemen. De oude anarchistische beweging is opgelost; toch zijn er aardig wat actiegroepjes. Verzet tegen armoede, illegaliteit of dakloosheid kan een belangrijke inspiratiebron zijn voor anarchisme. We moeten nu alleen wel proberen de juiste grondslagen aan te geven. Anders slaan we in de lucht!

Voel je je als anarchist in een isolement, of heb je 't gevoel dat je midden in de samenleving staat?

,,Ik voel me totaal niet in een isolement. Ik sta er midden in!

Op welke partij ga je op 22 januari stemmen?

,,Ik denk niet dat ik ga stemmen, maar ik hoor wel van jongeren die nu op de SP gestemd hebben als tegenwicht voor de opkomst van Fortuyn. In principe ga ik natuurlijk nooit stemmen: de straat is ons toneel.

Lousco Grasman