Uit: Ravage #15, 22 nov 2002

Weekboek: Europees Sociaal Forum

Jan Müter is medewerker van Stichting Searchweb en participeert voor het project Werkplaats Precaire Arbeid in het Nederlands Comité Euromarsen tegen armoede en sociale uitsluiting. Op 5 november vertrok hij naar Florence in Italië om daar deel te nemen aan het Europees Sociaal Forum. Hij hield voor ons een dagboek bij.

Dinsdag 5 november

    De Euromarsen vormen een zowel radicaal als reformistisch Europees netwerk van werklozen organisaties en syndicalistische vakbondsgroepen. Er is vooral veel aanhang in landen als Italië, Frankrijk, Spanje, België en Duitsland. De Euromarsen zijn ontstaan rond de Eurotop van 1997 in Amsterdam. Via dit netwerk proberen wij tot een strategische en tactische coördinatie van acties te komen, voor bestaanszekerheid en tegen de zogeheten precarisering van hen die wel loonarbeid verrichten, legale en illegale werkers.

    Op het gebied van bestaanszekerheid pleiten we onder meer voor de invoering van een gegarandeerd Europees sociaal minimum van 50 procent van het BNP per hoofd van de bevolking in elk Europees land. De kwestie van de precarisering van arbeid wordt momenteel nog 'verkend'. Er is nog geen vergelijkbaar actieperspectief geformuleerd. We ondersteunen wel een oproep om te komen tot een legalisering van illegale arbeiders, onder meer via een Europees statuut.

    Voor het schrijven van dit dagboek haast ik me op deze ochtend van vertrek nog naar Amsterdam Zuid-Oost om een tweedehands laptopje te bemachtigen. Voor 150 euro ben ik het baasje n net een uur voor de bus vertrekt. Bovendien, zo was mijn gedachte, kon ik nu mijn ervaringen onmiddellijk noteren, zodra ik maar even een stopcontact kan vinden... 

    De reis met de bus van Theaterstraat verloopt voorspoedig, maar duurt toch maar liefst ruim acht uur langer dan was beloofd. In Duitsland zijn files ontstaan en in de bus zit een aantal mensen uit Afrika en Azië zonder visum voor Zwitserland. Daarom rijden we om via Oostenrijk, waar de bus ook nog een dure betaalsnelweg mijdt, om bij de grens met Italië over de Brennerpas in een politiefuik te rijden...

    We worden langdurig staande gehouden n in afwachting op versterking van de politiemacht om onze papieren en bagage te controleren. De agenten lijken nauwelijks zin te hebben in de klus maar niet bij machte of van zins om een opdracht tot controle, traineren en intimideren eenvoudig te negeren. Dit toneelstuk wordt vlak voor Florence nog eens herhaald. Opmerkelijk genoeg wordt geen van de zwarte passagiers uit de bus gehaald voor nader onderzoek.

Woensdag 6

    Na dertig uur reizen bereiken we alsnog onze bestemming. Pas bij aankomst van de bus ontvangen we de programmakrant met een heuse Engelstalige vertaling. Tot dat moment moeten we ons behelpen met kopietjes van conceptversies n zonder veel vertaalde teksten. Zo groots als het Europees Sociaal Forum (ESF) in de voorbereiding wordt voorgespiegeld, zo moeizaam blijkt de feitelijke voorbereiding technisch organisatorisch te functioneren.

    Tot mijn verbazing is bij aankomst in de stad nog helemaal niets te merken van de aangekondigde drukte. Blijkbaar geniet het evenement zóveel steun van de gemeente dat helemaal nergens enig affiche is aangeplakt. Ook bij de sporthal, waar vele duizenden bezoekers zullen overnachten, staat niet meer dan één bordje van 80 bij 45 centimeter met de tekst: 'Attack Firenze'.

    Als we uitstappen zijn we al te laat voor een manifestatie die voor 18 uur was aangekondigd n en al helemaal als ik met nog zes andere Euromarsers uit Nederland een gereserveerde slaapplaats in een jeugdherberg ga opzoeken. We eten samen een pizza en maken een wandelingetje door de stad.

    Op de plazza de Republica zien we zowaar de eerste tekenen van het ESF in de vorm van een bier-tent met een muziekband. Een eerste klas kroeg aan dat zelfde plein schenkt een goed glas bier, wijn en bood bovendien een fijne ambiance voor kunstenaars en schrijvers van allerlei slag n althans zolang zij in goeden doen zijn. Henk, die dit moment uit koos voor een rondje, was in één klap 23 euro lichter.

Donderdag 7

    We vertrekken bijtijds via een broodjeszaak naar de bus. Bij het station vinden we het conferentie-oord dat direct grenst aan de Forteza da Bazzo n het eigenlijke ESF-centrum. Bij de inschrijfbalie staan op dat moment al zo'n duizend mensen op hun beurt te wachten. Ik was blij dat het platform 'de Wereld is niet te koop', die de busreis had georganiseerd, twee kwartiermakers vooruit had gestuurd.

    We zwerven nog wat rond. Zonder dat het is afgesproken gaat iedereen naar de conferentie 'Rights, citenship and democracy'. De hal is zeker 300 meter lang, met duizenden stoelen. In korte tijd passeert een groot aantal inleiders. Zij introduceren zichzelf, hun club, besteden een enkel woord aan de kwestie en sluiten soms af met een oproep voor een seminar of werkgroep later die dag.

     Alles wordt simultaan vertaald, maar veel van de inhoud ontgaat me eenvoudigweg. Ik zie bekende gezichten, zoals Angela Klein uit Duitsland en activisten van de AC-groep uit Frankrijk en Petra Schultz van Prime uit Den Haag. Pamfletten worden uitgedeeld voor de bijeenkomst van de assemblee van de euromarsen.

    Ik hoor flarden van stellingen en verklaringen over armoede en bovenal over sociale uitsluiting, het ontnemen van (burger)rechten aan migranten en van een probleemdefinitie als een eerste stap in de richting van een (geïnstitutionaliseerde) praktijk van uitsluiting. Ik hoor oproepen om toch vooral gezamenlijk te strijden. Ik hoor dat ontrechten en uitgeslotenen gaan kraken en verzeild raken in precaire arbeidsomstandigheden en dat zij meer dan eens als een soort outcasts door de wereld zullen gaan zwerven.

    Een Belg spreekt van 23 miljoen werklozen in Europa en een toename van de precarisering van werk n en van de afbraak van oude rechten, onder de ogen en met instemming van de grote vakbonden en van een workfare-regime.

    Aansluitend het verhaal van een burgerlijk ongehoorzame Fin. Hij waarschuwt voor het Noordeuropese sociale model dat bij de Europese eenwording dikwijls als voorbeeld en wenkend perspectief heeft gediend. Maar ook in Finland is de uitsluiting aan de orde van de dag, is de dakloosheid en het zwerven een groeiend probleem. Verder worden nu ook in Finland vluchtelingen en andere ongewenste migranten opgesloten in afgekeurde gevangenissen. Tegen die misstanden worden vuren opgestookt en wordt nu op de dag van de nationale onafhankelijkheid actie gevoerd. Ook in Finland heeft de sociaaldemocratie, volgens de spreker, slechts oog voor 'nuttige' mensen die beantwoorden aan het model van de fabrieksarbeider.

    Een volgende spreker schets het perspectief van migratie via uitzendbureaus uit het land van herkomst en n via WTO-regels n het betalen van deze werkers volgens de termen die daar in het thuisland voor gelden.

    Een ander vraagt aandacht voor de huisvestingproblematiek; waar de overheden zich steeds meer uit terugtrekken ten gunste van commerciële uitbaters van de woningnood. Het aantal daklozen stijgt daardoor en in sommige steden van Europa zien we de terugkeer van shanti towns.

    Het begint me allemaal wat te duizelen en mijn blaas begint ook op te spelen. Reden genoeg om de bijeenkomst voor gezien te houden en eens een kijkje te gaan nemen op het terrein. Misschien ontmoet ik iets of iemand met een ander verhaal. In een belendend gebouw op het terrein is op drie op elkaar gebouwde etages van elk een hectare groot een zee van stands ingericht. Het is te veel om op te noemen. Overwegend socialistisch, links en gevestigd, met nog meer spandoeken, pamfletten en affiches en boeken in het Italiaans. Ik koop een Turkse button tegen de dreigende oorlog met Irak.

    Pontificaal voor de uitgang van het Fortesa staat de actiebus van het Autonoom Centrum, met al hun affiches en kaarten. Ze doen goede zaken. Er is veel belangstelling. Met een broodje in de ene hand en een bekertje wijn in de andere loop ik een kilometer of twee naar de HUB, een door anarchisten en mensen uit het PGA circuit gekraakt complex. De inrichting is op dat moment nog in volle gang in een zaal met internet aansluitingen en een bar. Inmiddels zijn al wel drie van de vijf zalen door slapers gekraakt. Daarom is nog slechts één ruimte over voor al de workshops, waarvan de meeste nog niet zijn aangekondigd.

   Terug bij de Fortesa ga ik op zoek naar een aan de Euromarsen gerelateerde bijeenkomst. Het daarvoor bestemde lokaal bleek niet te bestaan. Maar onderwijl had ik al wel een kwartier in de rij gestaan voor een ontvanger met koptelefoon... Ik raak verzeild in een bijeenkomst georganiseerd door de Italiaanse syndicale groep Cobas. Halverwege de zaal, met zo'n 200 aanwezigen, staan tolken voor verschillende talen. Ik hoor nu opnieuw een groot aantal gelijkluidende en soms ook obligaat klinkende oproepen tot Europese samenwerking. En over het verraad van de gevestigde vakbonden. Het meest concrete voorstel is om de veiligheid en gezondheid van werkers in werkplaatsen aan de kaak te stellen.

   In de jeugdherberg. Als ik mijn aantekeningen aan het uitwerken ben, komt Anke van Vliet van de Vrouwen en de Bijstand klagen over het snurken van Sjanet in hun kamer. De recente voorbereidingswerkzaamheden van onze delegatie verliepen moeizaam. Voor een deel het gevolg van de jammerlijke gezondheidsklachten van Piet van de Lende van de Werklozen Belangen Vereniging. Hij is voor medisch onderzoek achtergebleven in Amsterdam.

    We hebben nu ook geen kopietjes van onze teksten. Ze waren wel gelayout n maar de apparatuur van de Werklozen Belangen Vereniging Amsterdam en de Bijstandbond was door virussen en ander onheil ontregeld. Alles op cd-rom meegenomen, maar een mogelijkheid om het in Florence uit te printen heb ik niet gezien. Als delegatie zijn we niet als sprekers in de conferenties en de seminars ingeroosterd n en kunnen/zullen slechts als consumenten van de inbreng van anderen kunnen gaan fungeren.

    Het aanbod van bijeenkomsten is overweldigend. Op elk moment is er keuze tussen conferenties en workshops en 's middags en 's avonds zijn er seminars en workshop en outlooks en debatten...

    Die avond stel ik tot mijn schrik vast dat het ESF nog maar anderhalve dag duurt. Elke keuze voor een bijeenkomst is nu ook een keuze om niet naar alle andere te gaan. Ik heb nog nauwelijks iemand ontmoet met een vergelijkbare praktijk van het wroeten in en rond precaire arbeid en de strijd met, van en voor illegale arbeiders.

    Over de workshops is erg weinig bekend. Er is een titel, een zaal en soms de naam van de organisator en een aanduiding van de voertaal. De informatie over de seminars en conferenties is uitvoeriger, maar de kans om daar nieuwe contacten aan te knopen is bijzonder klein.

Vrijdag 8

   Vandaag bezoek ik nog twee grote bijeenkomsten. Een over democratie en een sociaal Europa en in de middag de Assemblee van uitgeslotenen van de Euromarsen. Die assemblee, waar nu ook een grote delegatie uit Polen aanwezig is, is vooral een voorbereiding van een vergadering van de Europese Sociale Bewegingen op zondag n dus ná het ESF programma. De parolen voor een sociaal minimum en voorstellen voor actiedagen worden allemaal aangenomen. 

    In de wandelgangen ontmoet ik Jean Guy Dufour, een schrijver van  een boekje in het Frans over precariteit en trekker van een netwerk rond precariteit in Parijs. Door de drukte komen we niet tot een gesprek. Hij vraagt nog naar mijn bijdrage aan een boekje dat binnenkort moet verschijnen en ik beloof mijn stinkende best te doen.

Zaterdag 9

    's Ochtends bezoek ik een massabijeenkomst over 'commons', over water, lucht en energie. Ik word hier voor het eerst blij getroffen door de convergentie van standpunten en analyses van de milieuproblematiek dat altijd ook een sociaal economische dimensie kent en gekoppeld wordt aan sociale rechten.

   Met goede zin sluit ik me rond het middaguur aan bij de grootste en leukste demonstratie uit mijn leven. De tocht voert langs het HUB-complex en ik sluip er nog eventjes binnen. Daar hoor ik nog een staartje van de oproep van de jongens van de Corporate Europe Observatory om belangenverstrengeling in Europa bloot te leggen. Ze geven uitleg bij een indrukwekkende atlas van de Europese machten. Terug in de demonstratie ontmoet ik zowaar toch een paar Nederlanders. Ik besluit om langs de demonstratie te lopen. Nooit heb ik zoveel mensen zo uitgelaten en vrolijk zien demonstreren. Zoveel jonge mensen ook, dat geeft een enorme kick.

Jan Müter