Uit: Ravage #15, 22 nov 2002

'Carrière maken is niet aardig'

Vrije arbeid en feminisme

Menno Sijtsma voert actie voor vrije arbeidskeuze. Hij koppelt deze aan het feminisme, dat volgens hem verworden is tot arbeidsdwang. Tijdens een feministisch café in het Amsterdamse kraakcafé de Molli zette hij onlangs z'n ideeën uiteen. Een paar dagen eerder gaf Menno zijn idealen aan ons prijs.

,,Vrije arbeidskeuze houdt in dat iedereen het werk moet kunnen doen wat hij of zij graag doet'', vertelt Menno. ,,En wat je belangrijk en nuttig vindt om te doen. Dan ben je niet afhankelijk van de baantjes die op dat moment op de arbeidsmarkt voorhanden zijn.''

Concreet houdt dit in dat iedereen een basisinkomen krijgt. Menno: ,,Dan is het voor vrouwen eenvoudiger om te zeggen tegen hun man om minder te werken en de zorg voor de kinderen en het huishouden op zich te nemen. Want ze hebben toch al een inkomen.''

Het basisinkomen zou wel hoger moeten zijn dan het huidige bijstandsniveau. ,,Daarmee kun je afwegen wat je voor jezelf belangrijker vindt: de inhoud van je leven, of geld'', aldus Menno.

Prikkel

Daarmee rijst de vraag wie de economie draaiende houdt en de levensbehoeften. Menno: ,,Dezelfde mensen. Je hebt alleen de keus om te gaan werken en hoeveel tijd je daaraan wilt besteden. Wat niet wil zeggen dat het vrijblijvend is. Het zou goed zijn als er discussie komt over de vraag wat ieder individu bijdraagt aan de economie en de samenleving. Die discussie is er nu niet, terwijl er veel schadelijk werk wordt verricht. Bijvoorbeeld door mensen die bij een multinational werken die de derde wereld uitbuit. Of door productiemethodes die schadelijk zijn voor het milieu.''

De traditionele economische theorie die stelt dat er een financiële prikkel nodig is om mensen aan het werk te zetten en zo de economie draaiende te houden, is door kapitalisten verzonnen, meent Menno. ,,Het hoeft natuurlijk helemaal niet zo te zijn in een samenleving met die is gebaseerd op andere ideeën en een andere mentaliteit. Een samenleving die gebaseerd is op vrijwilligheid en wederzijdse hulp. Dat is ook een prikkel, maar van een heel ander soort. Dit is nog nooit uitgeprobeerd. Dus hoe kun je dan weten of dat niet werkt?''

Volgens Menno moeten mensen zich minder neerleggen bij allerlei 'vanzelfsprekendheden'. ,,Veel mensen willen niet nadenken over nieuwe ideeën. Ze willen hun oude ideeën niet graag prijs geven. Er is een complex aan factoren die belemmeren dat mensen zichzelf en de wereld verbeteren. De weerstand tegen verandering is groot. De protestgeneratie van de jaren zestig heeft dat onderschat. Maar het zou ook een verkeerde conclusie zijn te denken dat er niks aan te doen is. Het is altijd de moeite waard te proberen mensen aan het denken te zetten. Als de mentaliteit verandert, veranderen de instituties volgens mij vanzelf. Maar ik verwacht dat een diepgaande mentaliteitsverandering eerder een proces van eeuwen is dan van jaren is.''

Feminisme

Volgens Menno kan het feminisme een grote rol spelen in die mentaliteitsverandering. ,,Ik denk dat 90 procent van de macht wereldwijd in de handen van mannen ligt. Zonder mannen zou de wereld een stuk minder hard en hebzuchtig zijn. Er zou ook veel meer vrijheid zijn, minder uitbuiting. Ik denk dat mannen gemiddeld toch veel meer op geld en status kicken dan vrouwen. Het zijn nog steeds vooral vrouwen die uitgebuit worden.''

Het feminisme moet je volgens Menno vooral zien als een aanklacht tegen de manier waarop mannen zich gedragen. ,,Als mannen niet zo vervelend hadden gedaan, was het feminisme niet nodig geweest. Het feit dat het nodig is, is op zich al een schandaal. Net zo schandalig als het bestaan van racisme.''

Dat zwarte mensen en vrouwen ontdekken dat ze die onderdrukking geïnternaliseerd hebben, vindt Menno heel positief. ,,Maar de aanleiding was natuurlijk toch dat ze onderdrukt werden door anderen. Dat feit is een beetje ondergesneeuwd. Het gaat alleen over glazen plafonds voor vrouwen, mannen blijven soms buiten beeld. Maar in feite is het kritiek op mannen. Die doen iets verkeerd.''

Menno voelt zichzelf ook aangesproken door het feminisme. ,,Vroeger was ik ook zo'n mannetje die altijd z'n woordje klaar had. Ik vind het sterk dat het feminisme omgangsvormen benadrukt. In feministische bladen staat: mensen willen liefde laten zien, aardiger met elkaar omgaan. Feminisme gaat, in tegenstelling tot anti-racisme en anti-fascisme, over wat je wel wil. Dat bevalt me.''

Aardig

Volgens Menno is er dankzij het feminisme al veel verbeterd. ,,In de linkse beweging zijn mannen hierdoor een stuk aardiger geworden de laatste tien jaar. Je ziet niet meer zulke macho's, maar hele normale (humane) mensen, die dan toevallig ook nog mannen zijn. Maar in de rest van de samenleving blijft iedereen toch nog zo hard en egoïstisch mogelijk. Mannen doen lomp en vrouwen zijn sociaal en leven zich in in de anderen.''

Hij vindt het belangrijk dat iedereen aardig tegen elkaar doet. ,,Niet alleen in je eigen gezin en vriendenkring, maar ook in je werk. Het is belangrijk dat je nadenkt bij je houding en gedrag en wat voor gevolgen dat heeft. Als je werkt bij de ABN-AMRO doe je bijvoorbeeld niet aardig voor derde wereldlanden. Ook al wonen die mensen duizenden kilometers verderop, je bent niet aardig voor ze. Carrière maken in deze maatschappij is ook niet aardig. De bedrijven zijn gewoon gebaseerd op hebzucht, stuk voor stuk. Ze zijn niet vrouw-, mens- of milieuvriendelijk.''

Irene Kosman