Uit: Ravage #7, 17 mei 2002

'Het ergste moet nog komen'

Activisten bezoeken Bezette Gebieden

,,Voor ons staat vast dat de mensenrechten hier op ernstige wijze zijn geschonden'', zegt Ed Hollants van het Autonoom Centrum. Onlangs verbleef hij met vier collega's twee weken in het door Israël bezette Palestina. Ze vergaarden bewijsmateriaal over schendingen van mensenrechten en het oorlogsrecht door het Israëlische leger. Daarnaast wilden ze de Palestijnen duidelijk maken dat er internationaal ook mensen zijn die hen steunen.

Het Israëlische leger houdt al weken huis in de Bezette Gebieden op de westelijke Jordaanoever. Volgens premier Sharon dienen deze operaties om de zelfmoordaanslagen van Palestijnse 'terroristen' te vergelden en haar netwerk op te rollen. De vijf mensen van het Autonoom Centrum (AC) hebben tijdens hun bezoek echter geconstateerd dat ze daarbij veel burgerslacht­offers maakt en poogt de infrastructuur en gebouwen van de Palestijnse Autoriteit te vernietigen.

De vijf AC'ers bezochten diverse steden en dorpen op de westelijke Jordaanoever, waaronder Jenin en Nablus, de steden die het meest geleden hebben onder het recente Israëlische offensief. Omdat de militairen bij de talloze road-blocks hen niet wilden doorlaten, reisden ze vaak via bergweggetjes en overnachtten ze in kleine dorpen. Ze kregen daarbij alle mogelijke hulp van Palestijnen die hen gastvrij ontvingen.

Helemaal zonder gevaar waren deze expedities niet. Een reden waarom vertegenwoordigers van grote NGO's als Amnesty International hun bezoek aan de getroffen gebieden uitstelden tot ze officieel toestemming kregen van het Israëlische leger. Vaak waren dan de sporen van het Israëlische geweld al verdwenen. De Palestijnen zijn er door de jaren heen aan gewend geraakt hun dagelijks leven weer razendsnel op te pakken en de schade aan huizen en gebouwen te herstellen.

Vernietiging

In het centrum van het vluchtelingenkamp bij Jenin troffen de AC'ers een enorme vlakte van puin en half ingestorte gebouwen aan. Een groot deel bleek door bulldozers plat te zijn gewalst tot brede lanen van puin. Van andere gebouwen stonden nog delen van muren overeind. De bovenverdiepingen van de huizen misten vaak een stuk muur, veroorzaakt door raketinslagen. In hele straten waren de buitenmuren van de onderste verdiepingen weggeslagen, het gevolg van de slechte rijstijl van Israëlische tankchauffeurs.

De puinlaag was zo'n vijf tot tien meter dik. De Palestijnen verwachten dat daar nog vele dode lichamen onder vandaan zullen komen. Ze beschreven hoe bulldozers over de lijken heen waren gereden en hen onder het puin bedolven. Veel Palestijnen zochten met blote handen en pikhouwelen in het puin naar overlevenden.

In het 500 jaar oude centrum van Nablus bleken historische panden te zijn vernield. Ook in deze stad troffen de waarnemers van het AC een totaal verwoeste plek met uitsluitend puin aan. Het gevolg van een aanval met F16's waarbij een speciale bom werd gebruikt. Net als in Jenin groeven mannen op plekken waarvan ze dachten dat er wel eens lichamen zouden kunnen liggen.

De priester van de door de aanval zwaar beschadigde Grieks Orthodoxe kerk, vertelde dat hij door het Israëlische leger gewaarschuwd was voor het bombardement. Het hele gebied zou worden opgeblazen. Geen aanval op gewapende strijders dus, maar een bewust geplande vernietiging.

De AC'ers hoorden tijdens hun bezoek veel verhalen aan over verdwenen geld, het niet toelaten van ambulances en het niet waarschuwen voor gerichte bombardementen. Een man liet hen de binnenkant van zijn huis zien, dat geheel was verwoest. Soldaten waren het huis binnen gedrongen en hadden de bewoners gearresteerd. Vervolgens brachten zij in diverse kamers explosieven aan en bliezen de boel op.

Falen

,,We kunnen niet anders concluderen dan dat het Israëlische leger er niet voor terugschrikt ook onder de burgerbevolking slachtoffers te maken'', vertelt Ed Hollants bij terugkomst.

,,Gebouwen waar vanaf geschoten werd of waarvan gedacht werd dat er gewapende strijders zaten, zijn zonder dat er rekening werd gehouden met de aanwezige burgers, beschoten door het Israëlische leger vanaf tanks en vanuit helikopters. Het leger weigerde dagenlang medische hulp aan gewonden. Bezittingen van burgers zijn vernield en gestolen door Israëlische militairen. Ongewapende mensen en strijders die zich overgaven zijn doodgeschoten. Je kunt niet anders concluderen dan dat hier sprake is geweest van ernstige schendingen van de mensenrechten.''

,,Nieuw is dit overigens niet'', zo vervolgt Ed. ,,Volgens de Palestijnen zijn dit soort praktijken al 35 jaar heel gewoon. Het is nu alleen wat extremer.''

In de ogen van de AC'ers faalt de internationale gemeenschap volledig. De VS voeren de boventoon en zowel de EU als geheel als de afzonderlijke Europese landen treuzelen en komen niet verder dan ontoereikende morele afkeuringen. Na oproepen van de VS, Europa en de VN aan Israël om zich onmiddellijk terug te trekken uit de bezette steden, volgde er geen enkele sanctie toen bleek dat Israël aan die oproepen geen boodschap had en gewoon doorging met het afmaken van haar karwei. En dat nog steeds doet.

,,Ook internationale NGO's, die bij natuurrampen altijd als eerste ter plekke zijn, zijn nu op een enkeling na nergens te bekennen'', zegt Ed. ,,Het Rode Kruis heeft bijvoorbeeld geen enkele vuist kunnen of willen maken tegen Israël toen deze weigerde toestemming te geven tot het ophalen van gewonden. Na de terugtrekking van het leger uit de steden was er gedurende de eerste dagen en soms zelfs weken geen enkele internationale hulp aanwezig bij het bergen van doden, het verwijderen van explosieven of het ruimen van puin.''

De Palestijnen die toch al weinig vertrouwen in de internationale gemeenschap hadden, hebben dat volgens Ed nu totaal niet meer. ,,Wel is het ze opgevallen dat er door het geweld meer internationale bemoeienis is gekomen met het conflict. De VS, maar ook Europa, laden de verdenking op zich maar één ding te willen: het geweld moet stoppen. Als dat eenmaal beteugeld is, verslapt de aandacht en kan Israël weer gewoon doorgaan met haar nederzettingenpolitiek en worden de Palestijnen via allerlei onderhandelingen aan het lijntje gehouden'', zo meent Ed.

Volgens hem hebben de Palestijnen dan ook alle reden om het geweld op te voeren. ,,Je kunt ook zeggen dat de internationale gemeenschap zelf verantwoordelijk is voor het geweld doordat ze al 35 jaar geen enkele serieuze poging heeft ondernomen om Israël te bewegen of te dwingen de VN resoluties zoals nr. 242 (terugtrekking naar de grenzen van voor 1967) uit te voeren.''

Gewapende strijd

Het geweld van Palestijnse kant is volgens Ed een gevolg van een situatie die absoluut onhoudbaar is. ,,De kern van het conflict is de bezetting en de kolonisatie van de gebieden. Degenen die zich gewapend verzetten tegen het Israëlische leger dat autonome gebieden van Palestina binnenvalt, zijn dan ook geen terroristen maar verzetsstrijders'', zo meent hij. 

Wel kun je volgens Ed de gebruikte middelen veroordelen. ,,Het lijkt me duidelijk dat ieder gezond mens het middel 'zelfmoordaanslag tegen burgers' veroordeelt. Het probleem voor Palestijnen is dat onderhandelen al jaren niets uit haalt, druk van buitenaf op Israël niet of nauwelijks uitgeoefend wordt en directe (gewapende) confrontaties bij voorbaat kansloos zijn door gebrek aan middelen. Het gevolg is dat jarenlange onderdrukking en bezetting haar uitlaatklep vinden in zelfmoordaanslagen die in ieder geval effect hebben. Dat er nu sprake is van een toenemende internationale betrokkenheid bij het conflict is een direct gevolg van de aanslagen en de Israëlische reacties daarop.''

Volgens Ed is er dan ook niets op tegen als er wordt geprobeerd wapens te leveren aan mensen die zichzelf proberen te verdedigen. ,,Het vreemde is dat dit veroordeeld wordt, terwijl de  aanvallende staat Israël wel van de meest moderne wapens wordt voorzien. Natuurlijk zien wij wapens niet als oplossing, maar het veroordelen van bewapende Palestijnen gaat te ver. Zeker als de wapens gebruikt worden bij de verdediging van steden die door het Israëlische leger aangevallen worden.''

Propaganda

Iedereen in de bezette gebieden, en ook velen daarbuiten, verwachten dat het ergste nog komen gaat. Het geweld zal toenemen en het is niet de vraag of er zelfmoordacties komen, maar wanneer. Ed: ,,Sharon zal die zeker gebruiken om nog harder terug te slaan. De speelruimte voor zijn handelen is steeds groter geworden. Was het een jaar geleden nog ondenkbaar dat het Israëlische leger autonome gebieden en steden zou binnenvallen, nu is dit aan de orde van de dag.''

Ondertussen gaat de nederzettingenpolitiek door. Onlangs werd de eerste steen gelegd voor de grootste Israëlische nederzetting ooit in Palestina. ,,Een uitgekiende politiek en propaganda als reactie op Palestijns verzet hebben dit bewerkstelligd'', meent Ed. ,,Natuurlijk heeft ook 11 september vorig jaar hier een belangrijke rol in gespeeld. Eigenlijk kopieert Sharon de politiek van de VS wat betreft 'terrorismebestrijding'. Het lijkt er nu dan ook op dat niet de VS Israël iets kunnen afdwingen (als de wil daartoe er al zou zijn), maar dat Israël de VS in de tang heeft.''

Volgens Ed heeft Sharon nooit iets willen weten van de Oslo-akkoorden of van wat voor vredesregeling dan ook die het opgeven van bezet gebied en een levensvatbare Palestijnse staat zou betekenen. ,,Het is hem gelukt elk perspectief hierop om zeep te helpen en om zijn doelen, die deels dezelfde zijn als die van de Arbeiderspartij, weer wat dichterbij te brengen.''

Strijdbaar

Niemand weet volgens Ed precies hoe het verder moet. Een belangrijk doel van Israël was de uitschakeling van de Palestijnse infrastructuur en administratie. Dit geeft Sharon en de VS de mogelijkheid hun invloed te vergroten om een nieuwe laag van bestuurders aan te stellen, die meer aan de leiband van de VS en Israël lopen. ,,De VS gaat het tenslotte niet om een rechtvaardige oplossing voor de Palestijnen'', meent Ed. ,,Die willen slechts de eventuele steun van Arabische bondgenoten voor een aanval op Irak niet op het spel zetten. De vraag is of het de VS lukt het Palestijns gezag zo te beïnvloeden dat het afziet van geweld en daarmee het conflict uit het nieuws houdt.''

Hij hoopt dat de opnieuw op te bouwen (gezags-)structuur een werkelijke afspiegeling van de Palestijnse bevolking inhoudt. ,,Wat die bevolking wil is ook tijdens ons bezoek overduidelijk gebleken: totale terugtrekking van Israël achter de grenzen van 1967, een ontmanteling van alle nederzettingen, Oost-Jeruzalem als hoofdstad en een oplossing van het vluchtelingenvraagstuk. De Palestijnse bevolking is nog steeds zeer gemotiveerd om hiervoor te strijden.''

Een probleem is dat er onder de Palestijnen nauwelijks basisgroeperingen zijn, alles is zeer partijgebonden. Ed: ,,In Israël ontstaat nu wel een vredesbeweging los van de politieke partijen. Ik denk dat het heel erg nodig is dat dit in Palestina ook gebeurt. Een belangrijke reden van ons bezoek was ook om dat over te dragen. Maar evenals tien jaar geleden, toen we een campagne voerden tegen de nederzettingenpolitiek van Israël, hebben we nu, ook door tijdgebrek, weinig Palestijnse activisten kunnen vinden. De meeste die actief zijn, zijn verbonden aan een politieke partij.''

Boycot

Het Autonoom Centrum wil de komende tijd in Nederland samen met andere organisaties als het Palestina Komitee alle energie steken in het politiseren van het conflict. ,,Door middel van acties en campagnes moeten we duidelijk maken wat de oorzaak van het conflict is: de Israëlische bezetting en de gevoerde Israëlische nederzettingenpolitiek'', zegt Ed. ,,Een van de mogelijkheden is een boycotactie van Israëlische producten. Deze zal zich niet zozeer richten op consumenten, maar op bedrijven als Albert Heijn die veel Israëlische producten verkopen.''

De komende weken gaat de meeste energie zitten in het uitwerken van alle getuigenverklaringen die ze tijdens hun bezoek hebben opgetekend. Deze willen ze uitwisselen met andere NGO's en kleinere organisaties die ook een bezoek hebben gebracht aan Palestina. Human Rights Watch, eveneens van de partij in Palestina, heeft al een rapport uitgebracht. De vraag is of deze rapporten enig effect hebben.

,,De kans is groot dat alleen mensen die toch al kritisch staan tegenover de Israëlische politiek hier kennis van nemen'', zegt Ed. ,,Ondertussen komt de stap dat er daadwerkelijk mensen uit de Bezette Gebieden gedeporteerd gaan worden steeds dichter bij. Dat kan klein beginnen en over enkele jaren met steeds grotere groepen gaan. Wat dat betreft ziet het er slecht uit.''

Freek Kallenberg

Een uitgebreid verslag en foto's van het bezoek aan Palestina vind je op www.freewhere.nl