'Wie waarborgt de veiligheid van de Palestijnen?'

Anja Meulenbelt en de tweede intifada

Vanwaar uw enorme betrokkenheid bij de Palestijnen op de Westoever en in de Gazastrook?

,,Nou, dat is heel simpel'', zegt Anja Meulenbelt zonder aarzeling. ,,Ik heb joodse familieleden, mijn ouders hebben in het verzet gezeten en ik heb veel joodse vrienden. Toen ik in Nederland enkele Palestijnen leerde kennen, realiseerde ik me dat ik altijd vanuit de joodse kant naar het conflict tussen de Palestijnen en Israël keek. Als mensen gezichten krijgen en een geschiedenis, ga je anders over ze denken.

In 1994 heb ik voor het eerst de Gazastrook bezocht. Ik ben ontzettend geschrokken over wat ik daar aantrof en was tevens geschokt dat ik dat zelf al die tijd niet heb willen weten. Een paar jaar later heb ik samen met enkele mensen de KIFAIA Foundation opgericht. Deze stichting steunt gehandicapten in de Gazastrook. Dit was hard nodig, want de tweede intifada was net begonnen. Hierdoor kwamen er rond de 1500 gehandicapte Palestijnen bij. Dit waren voornamelijk jongens van 15, 16, 17 jaar oud, die allemaal revalidatie nodig hebben. Het gaat hier vaak om hyperactieve jongens die er wel rekening mee hadden gehouden dat ze in de strijd dood zouden kunnen gaan, maar niet dat ze in een rolstoel terecht zouden komen.''

Meulenbelt praat snel en is zichtbaar aangedaan. ,,Ik vind het een onverdragelijke en onacceptabele toestand. De enige manier waarop je dit vol kunt houden zonder woedend te worden, is door er wat aan te doen.''

Wat is volgens u de oorzaak van de Aksa-intifada, de nieuwe Palestijnse volksopstand?

,,De oorzaak is dat de mensen op de Westoever en in de Gazastrook al meer dan dertig jaar onder een militaire bezetting leven. De levensstandaard is in al die jaren alleen maar gedaald. Er is geen werk. Er wonen op de Gazastrook, een stukje land niet veel groter dan Texel, 1,4 miljoen Palestijnen. Ze kunnen de bezette gebieden niet verlaten of betreden zonder toestemming. Omdat 35 procent van de Gazastrook nog steeds wordt bezet door joodse nederzettingen is het leger er altijd aanwezig. Dit is geen menselijke situatie.

Terwijl wij in Nederland dachten dat er een soort van vredesproces in gang was gezet, moesten de Palestijnen toezien dat er steeds meer land bezet werd en hun levensstandaard alsmaar achteruit ging. Nadat de Palestijnen ook nog de schuld kregen dat het Oslo-akkoord niet was ondertekend door Arafat, was de maat vol. Stel je voor dat je een Palestijns joch bent. Je hebt geen drinkwater en kijkt uit op nederzettingen waar men zwembaden heeft aangelegd. Je ziet kinderen die onder begeleiding van het leger naar goede scholen gaan, terwijl Palestijnse kinderen om de beurt in ploegen van twee naar school moeten om überhaupt nog onderwijs te krijgen. Je komt voortdurend soldaten tegen, moet voor alles je 'ausweis' laten zien en je loopt steeds weer het risico vernederd te worden...

Toen het de Palestijnen bleek dat er ook met onderhandelingen niets te bereiken viel, is de vlam in de pan geslagen. Persoonlijk vind ik het verbazingwekkend dat de Palestijnen al die jaren zoveel geduld hebben getoond. Er zijn veel jongeren die vinden dat hun ouders militanter hadden moeten zijn, meer in verzet hadden moeten komen. De generatie die nu vecht, zijn de kleinere broertjes van de jonge mannen van de vorige intifada. Veel kinderen waren er tijdens de eerste intifada getuige van hoe hun vaders geslagen en mishandeld werden door het Israëlische leger. Dit kweekt woede en haat. Dan heb je als kind haast om groot te worden en ook eens wat te doen.''

De westerse media volgen voornamelijk de Israëlische versie van de werkelijkheid. In uw boek omschrijft u die als 'de Palestijnen als de terroristen, de Israëli's die vrede wilden maar zich wel moesten verdedigen'...

Voordat ik de vraag kan afmaken, zegt Meulenbelt: ,,Nou, dat begint langzamerhand te veranderen. We krijgen tegenwoordig steeds meer beelden te zien van de Palestijnse kant. De Nederlandse media laten nu zien dat het om twee volkeren gaat die vechten om hetzelfde land. Voorheen werden de Palestijnen door de media gepostuleerd als terroristen en de Israëli's als slachtoffers. Toch blijven de meningen verdeeld. Veel mensen hebben er problemen mee onder ogen te zien wat Israël doet. Het kost ook moeite te willen zien dat de slachtoffers van toen nu zelf vreselijke dingen doen.''

Zijn de Palestijnen dan zo'n braaf volkje?

,,Natuurlijk zijn ze dat niet, en waarom zouden ze ook'', reageert Meulenbelt verontwaardigd. ,,Mensenrechten en de vrijheid om in je eigen land te leven, dienen niet afhankelijk te zijn van de vraag of men je aardig vindt of niet. En natuurlijk word je van onderdrukking niet aardiger. Maar ik vind de Palestijnen erg aardig. Ik zie dan ook niet alleen de televisiebeelden. Doordat ik er werk, en bij de mensen thuis kom, leer ik de mensen kennen en krijg je toch een ander beeld van het leven daar.''

CNN doet verslag van de intifada alsof het een veiligheidsprobleem betreft, in plaats van een politieke kwestie. Al Jazira, een van de serieuze Arabische nieuwszenders, legt het accent op de Palestijnse slachtoffers van de intifada. Is de strijd hiermee ook niet tevens een media-oorlog, en wordt hierdoor de strijd tussen de Palestijnen en Israël niet verder opgehitst?

,,Het is absoluut een media-oorlog. Of de strijd hierdoor wordt opgehitst, weet ik niet. De Palestijnen vechten tegen de bezetting. Vorige week was ik in het noorden van de Westoever. Daar werden rondom alle nederzettingen en vlakbij de grens grote stukken land geschoren, razored, zoals dat heet. Alles wat daar groeit wordt vernietigd. Op zo'n moment heb je absoluut geen televisie nodig om woedend te zijn. Huizen worden gesloopt, kapotgemaakt, kinderen worden doodgeschoten. Hier is geen sprake van ophitsing, de Palestijnen verzetten zich slechts tegen wat ze daar zien gebeuren.

Het is opvallend dat elke keer als er gesproken wordt over een Palestijnse staat, zoals premier Kok onlangs, voor alles wordt benadrukt dat de veiligheid van Israël gewaarborgd moet worden. Een mooie gedachte, maar wie waarborgt de veiligheid van de Palestijnen? Ik zie het nog niet gebeuren dat Palestijnse tanks Israëlische steden bezetten, dat Israëlisch land kapot wordt gemaakt. Wij doen alsof het om de veiligheid van Israël gaat, maar het gaat er om dat de Westbank en de Gazastrook worden vrijgegeven. Dit houdt in dat de joodse nederzettingen verdwijnen en de grenzen open gaan. Dan kunnen de Palestijnen weer vissen, hun eigen luchtruim gebruiken, hun eigen water drinken en hun economie opbouwen. Dan nog nemen ze genoegen met minder dan een kwart van het gebied waarin ze vroeger vrij konden leven.

Natuurlijk zijn er militante Palestijnen die zo kwaad zijn dat ze vinden dat heel Israël moet verdwijnen, maar dat is een minderheid. Juist door de huidige politiek van Israël wordt deze groep wel groter. Het Israëlische leger trekt regelmatig met tanks en bulldozers steden in die Palestijns heten te zijn. Dit is een invasie in een ander land. Daarmee kweek je woede onder de bevolking. Hierdoor is de sympathie voor aanslagen in Israël wel gestegen onder de Palestijnse bevolking. Op dit moment is driekwart van de Palestijnen voor gewapend verzet tegen Israël. Hoe zwaarder het leven wordt voor de Palestijnen, hoe militanter ze worden. Als er een leefbare Palestijnse staat zou zijn, ga ik er vanuit dat die militante minderheid die heel Israël kwijt wil, in bedwang wordt gehouden door het Palestijnse gezag. Onlangs zijn er tijdens demonstraties door het Palestijnse gezag ook drie mensen doodgeschoten.''

Hoe ziet een Palestijnse staat er volgens u uit. Is die democratisch? Op dit moment worden in de Palestijnse gebieden nog altijd mensen zonder vorm van proces opgepakt en zelfs geëxecuteerd als ze ervan worden verdacht samen te hebben gewerkt met Israël.

,,Mocht het zover komen dat er een Palestijnse staat komt, dan hebben de Palestijnen daar nog een gigantische klus aan. Voor de intifada zijn er enkele pogingen gedaan om nieuwe wetgeving op te stellen. Maar ze hebben nooit een staat gehad, dus ook nooit een democratisch systeem. Er zijn groepen en organisaties die daar hard voor vechten. Maar het is een spanningsveld en het moet nog blijken welke kant het uit gaat.''

Zijn de aanslagen van 11 september in Amerika van invloed op de onderlinge verhoudingen tussen de Palestijnen en de Israëli's?

,,Israël kon tot voor kort op de absolute steun van de Verenigde Staten rekenen. Bush heeft nooit veel zin gehad om zich in de Midden-Oosten problematiek te mengen. Nu hij gekozen heeft voor een strategie om tegen, wat hij dan noemt 'internationaal terrorisme' bondgenoten te zoeken bij Arabische landen, kan hij Israël daar niet bij gebruiken, want dan krijgt Bush die Arabische landen niet mee. Dat is puur opportunisme en heeft niet te maken met een rechtvaardigheidsgevoel. Bush wil de Palestijnen mee hebben in die coalitie. Arafat heeft dit ogenblikkelijk begrepen, en heeft er nog geen vijf minuten over gedaan om zijn banden met Amerika aan te trekken. Historisch gezien is dit de eerste keer dat Amerika er echt belang bij heeft een oplossing te vinden in dit conflict.''

In hoeverre is het negatieve stigma van de Palestijnen te doorbreken. Er waren Palestijnen die de elfde september al feestvierend de straat op gingen. Dat wekt toch verwarring op bij veel Nederlanders?

,,Nederlanders hebben denk ik geen idee waar zo'n reactie uit voortkomt. In de Gazastrook heeft bijna ieder kind meegemaakt dat een vriendje of een bekende is doodgeschoten door een kogel van Amerikaanse makelij, met instemming van de VS. Palestijnen hebben dus niet echt veel redenen om de Amerikanen aardig te vinden. Er zijn mensen die in een eerste opwelling denken: 'nou jullie!'.

In Gaza leef je iedere dag met de angst voor bombardementen. Ik ken kinderen die gekleed en met hun schoenen aan slapen omdat ze bang zijn voor bombardementen. De reactie van de Palestijnen was in die zin begrijpelijk, maar de zaak ligt veel genuanceerder dan deze televisiebeelden lieten zien. Hoewel voor sommige Palestijnse tieners Bin Laden een grote held is, zeggen de meeste Palestijnen die ik ken dat dit soort terreurdaden niets te maken hebben met wat zij doen: gewapend verzet tegen een bezettingsmacht. Deze mensen zijn kwaad op Bin Laden omdat hij de Palestijnen gebruikt voor zijn zaak. Er is hen ook niets gevraagd.''

Door tussenkomst van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell spraken Peres en Arafat over een staakt-het-vuren. De uiterst rechtse premier Sharon wilde echter pas praten na 48 uur zonder geweld van Palestijnse kant. Maar Arafat heeft zijn milities niet in de hand, die willen een intensivering van de intifada. Hoe kan een staakt-het-vuren leiden tot het einde van de intifada bij zulke grote tegenkrachten?

,,Een staakt-het-vuren is flauwekul en volstrekt eenzijdig. Je kunt van de Palestijnen niet verwachten dat ze ophouden met zich te verzetten als Israël ondertussen doorgaat met het liquideren van Palestijnen en het verwoesten van hun huizen. Volgens Sharon zijn liquidatie en het vernietigen van huizen geen geweld maar veiligheidsmaatregelen. Palestijnen moeten bij wijze van spreken met hun pootjes omhoog liggen en accepteren dat de bezetting steeds maar door gaat. Sharon doet het echter voorkomen alsof hij vrede wil, maar helaas genoodzaakt is de onderhandelingen uit te stellen omdat Arafat niet bereid zou zijn tot overleg. Maar het is volstrekt andersom. Arafat heeft veel meer belang bij onderhandelingen dan Sharon omdat de Palestijnen in een onhoudbare situatie leven. Sharon wil helemaal geen land terug geven. Als het aan hem ligt wordt er nergens over onderhandeld.''

Irak wordt getroffen door de zwaarste sancties als gevolg van haar pogingen massavernietigingswapens te bouwen. Israël wordt juist gesteund bij de ontwikkeling van kernbommen. Kweekt dit niet een blijvende haat in de Arabische wereld?

,,Ja, natuurlijk. De hele Arabische wereld is zich er ten volle van bewust dat Amerika exact doet wat hen uitkomt en zich tegelijkertijd opwerpt als 'de strijder voor vrijheid en mensenrechten'. De Palestijnen hoef je niet uit te leggen dat de bezetting die daar al ruim dertig jaar duurt door Amerika wordt gefinancierd.''

Is hiermee de Palestijnse kwestie niet onoplosbaar?

,,Iedereen roept dat het onoplosbaar is, maar dat is dus niet waar. De kwestie is zeer goed op te lossen. Israël zal echter een prijs moeten betalen. De joodse nederzettingen moeten worden opgeheven. Er moeten voorwaarden voor een leefbare Palestijnse staat worden opgesteld. Jeruzalem moet onder gedeeld gezag komen. De vluchtelingen-problematiek moet worden opgelost, al is dat moeilijk, maar ook dát kan. Als de vluchtelingen compensatie en erkenning krijgen dan zullen niet alle Palestijnen in Israël willen leven. Wordt Palestina een leefbare staat, dan zal een groot deel van de bevolking daar willen wonen. Als ze maar het recht krijgen om de grens over te gaan.''

Vorig jaar schreef u over de situatie in de Gazastrook het boek Het beroofde land. Wat is er sindsdien veranderd?

,,Gematigde Palestijnen hadden destijds enige hoop dat door de onderhandelingen met Clinton hun situatie niet zou verslechteren. Terwijl de kritisch linkse Palestijnen allang wisten dat deze onderhandelingen op niets zouden uitlopen. De meerderheid van Israël wilde wel vrede, maar wilde hier geen prijs voor betalen. De vluchtelingen die in Libanon zitten hebben het erg slecht, en waren doodsbenauwd dat Arafat een contract zou tekenen voor zo'n pseudo-staat. Dan had hij daarmee de positie van al deze vluchtelingen verslechterd, want Clinton en Barak waren het er met elkaar over eens dat Israël geen oplossing voor de vluchtelingen hoefde te bieden. Dezen zouden dan opgenomen moeten worden in die nieuwe Palestijnse staat. Het is achterlijk om in het overbevolkte Gaza nog een miljoen vluchtelingen te stoppen. Er heeft daar een radicalisering plaats gevonden bij de Palestijnen, ook bij de Palestijnen binnen Israël zelf. En tegenstellingen tussen de Palestijnse bevolking onderling zijn verminderd door het gemeenschappelijk doel: verzet tegen de bezetting.''

Hoe is het voor de Palestijnen om altijd maar weer 'tweederangs'  burgers te zijn?

,,Vooral de Palestijnen in Israël zijn tweederangs burgers. In de bezette gebieden is er geen sprake van tweederangs burgers, daar is het een kwestie van volhouden en doorleven. Ik vind het opmerkelijk dat Palestijnen zo'n lange adem hebben. Ze geven nu wel duidelijk aan dat de huidige situatie niet meer acceptabel is. De Israëliërs houden dit niet lang meer vol, omdat ze op dit moment veel te verliezen hebben. De 'sneuvel'bereidheid van Israëliërs is niet meer wat deze is geweest. Er is ook sprake van gedonder in het Israëlische leger. Veel mensen hebben geen zin meer om hun dienstplicht te vervullen in de bezette gebieden. Ze hebben allang door dat ze niet zozeer Israël verdedigen alswel de kolonisten beschermen. De Palestijnen kunnen nog wel jaren door leven op tomaten, zonder elektriciteit, enzovoorts. Dat kunnen de Israëliërs niet. Dat is tevens de kracht van het Palestijnse volk. Voor Israël zal de prijs uiteindelijk te hoog zijn.''

Hoe is de sfeer in de bezette gebieden?

,,Iedereen is erg gespannen. Bij het minste geringste kijken mensen naar de lucht, bang voor luchtaanvallen. Mensen die na hun werk naar huis willen moeten weer door de checkpoints heen, waardoor ze vaak uren in de rij staan. Het leven is er zwaar. Vooral de kinderen zijn erg gespannen, slapen slecht, plassen in bed, maken ruzie. Dat vind ik echt zorgelijk. Toch heb ik het daar reuze naar mijn zin. De zon schijnt er, ik heb er veel vrienden. Het eten is goed, en iedereen werkt ondertussen gewoon door.''

Hoe groot is de kans dat de Palestijnen ook 'afglijden' naar het fundamentalisme?

,,Die kans is volgens mij tamelijk klein. Een groot deel van de Palestijnse bevolking is veel te modern. De kinderen leren Engels, er wordt naar de televisie gekeken. Wat je wel ziet is dat ze militanter worden, maar daar hoef je niet fundamentalistisch voor te zijn.'' 

Marina Groen

De tweede intifada en Het beroofde land van Anja Meulenbelt zijn verschenen bij uitgeverij Van Gennep in Amsterdam.
Informatie over de KIFAIA Foundation is verkrijgbaar via email kifaia@xs4all.nl

.Terug naar boven