●
Ravage ●
Archief
● Overzicht
2001 ● Overzicht
#12 Love,
peace and unity
Exit Festival in Joegoslavië Voormalig Joegoslavië heeft natuurlijk nog steeds
een enorme potentie voor toeristen en voor de muziektoerist is er een
zeer aangename plaats bij gekomen. In Ljubljana was er al het Druga Godba festival, in Bosnië wordt er al
enkele jaren een bijzonder Zelenkovac Jazz festival georganiseerd en
dit jaar vond in Novi Sad het Exit festival plaats. Voor de tweede keer,
maar voor het eerst in deze compacte formule. Negen dagen groot feest
in het Petrovaradinska Tvrdjava (het kasteel in de stad) met iedere
dag 15 tot 20 duizend mensen om van de muziek te genieten. Rock, reggae,
techno en theater wisselen elkaar af op zes podia. Diverse internationale artiesten zijn overgehaald
om dit festival luister bij te zetten en om de atmosfeer van verbroedering,
multiculturaliteit en vrede uit te dragen. Finley Quaye, Banco de Gaia,
Tony Allen, Max Romeo treden op met lokale helden zoals Disciplin a
Kitschme, Darko Rundek, Van Goch en Anastasia aangevuld met nog een
dertigtal minder bekende groepen, vele DJ's en een uitgebreid filmprogramma. Kwaliteit Het Exit festival wordt grotendeels georganiseerd
door Joegoslaven die in het buitenland wonen en ondertussen jarenlange
contacten in Belgrado hebben onderhouden. Hierdoor zijn de meeste jonge
festivalmedewerkers in Novi Sad afkomstig uit Belgrado. Maar het festival
is een happening voor de jongeren in heel Servië. Na meer dan tien jaar
isolatie en bijzonder weinig buitenlandse gasten is het nu dan zover
dat iedereen kan genieten van zijn of haar favoriet. Joegoslavië, en
Servië met name, was altijd al het centrum van de cultuur in voormalig-Joegoslavië. Er wonen nog vele 'oude rotten in het vak', die
de kwaliteit gemist hebben waar zij eerst twintig jaar van hebben genoten.
De jongeren horen alles nog via de radio. Met een levendige CD piraterij
kun je je voorstellen dat zij van alles op de hoogte zijn. Het festival
wil de mensen weer aansporen bij elkaar te komen. Vandaar de keuze voor
kwaliteit, de keuze voor veelzijdigheid en de keuze voor een negendaags
festival. Dat er nog vele oude Yugo acts op de planken staan
heeft verschillende redenen. Het zijn nog altijd publiekstrekkers en
veel van deze groepen, die voor de oorlog regelmatig met elkaar speelden,
staan nu weer voor het eerst tezamen op hetzelfde podium. Dat de muzikale
kwaliteit van enkele van hen inmiddels dramatisch is gedaald (met name
Partibrejkers was een aanfluiting), kan men best nog wel slikken. Sommige bezoekers vragen zich af of er niet meer
jonge frisse bands op het podium hadden moeten staan. Iets wat de organisatie
zeker zal meenemen naar het volgend jaar. Anderen vroegen zich af of
het wel aanvaardbaar is dat enkele muzikanten een gage van rond de 30
duizend gulden opstrijken in een land waar het gemiddeld maandloon met
moeite de honderd gulden haalt. Gelukkig hebben diverse artiesten water
bij de wijn gedaan. Daarbij komt: de wereld is zoals ie is. Alleen met
geld kan je de boel bewegen. Een lastig dilemma voor de organisatie,
en voor mij. Respect Daar zitten we dan. Negen dagen in de brandende
zon van de Balkan. We, dat wil zeggen de Jamaican Jukebox, verzorgen
een chill out plaats waar relaxte reggae gedraaid wordt. Iedere dag
staan er honderden mensen om ons heen te dansen op de grooves die begeleid
worden met teksten van MC Ank over love and peace and harmony.
Het werkt aanstekelijk. Vanaf zes uur 's avonds tot zes uur in de ochtend
draait deze chill out plaats op volle toeren. Veel artiesten van het grote podium komen rond zonsopgang
naar dit podium om voor de lol nog een concert weg te geven. Er heerst
een uitmuntende sfeer. We zitten hier als resultaat van een cultureel
uitwisselingsprogramma tussen Eindhoven en Belgrado, dat de culturele
organisatie de Zesde Kolonne in maart van dit jaar organiseerde. Daar
ontmoetten we toevallig de organisator van het Exit festival, en nu
zijn wij zijn kindje; drank, drugs en hooggeëerde gasten in overvloed.
Hier komt het thema van het festival en de boodschap van de reggae het
best naar buiten. UNITY!. Onder aanvoering van MC Ank Steady
leiden de artiesten het publiek naar een bewuste happening. Als iemand
'moederneuker' of 'fuck the cops' in de microfoon schreeuwt, wordt hij
snel van repliek gediend: respect is the message. Als MC Ank de Joegoslaven oproept te dansen komen
er enkele gasten vertellen dat zij geen Joegoslaven zijn maar Serviërs.
De reactie van Ank is eenvoudig: "Common people from Yugoslavia,
people from Serbia, people from Croatia! Common and enjoy the vibes!"
De Jamaican Jukebox speelt niet zomaar reggae. Het
zijn de roots van de reggae, 20, 30, 40 jaar oude songs met een universele
groove die iedereen aanspreken en een boodschap waarmee je uit de voeten
kan. Het Afro‑Reggae podium, waar de Jamaican Jukebox alleen heerst,
groeit uit tot dé ontmoetingsplek van het festival. Organisator Gigi
spendeert iedere dag de laatste uren bij de Jukebox, wachtend op de
ochtendcrew, voordat hij kan gaan slapen. Meermaals barsten mensen in
tranen uit; "het is echt geweldig hier!" Een oude man maakt
duidelijk dat hij doof is maar de groove kan voelen. Met glinsterende
oogjes staat hij uren lang tussen de waanzinnig dansende jongeren. Weinig reclame In het tweehonderd jaar oude Oostenrijkse fort in
Novi Sad staan vijf grote gebouwen waarin naast de kunstacademie, het
planetarium en diverse galeries en barretjes, ook Hotel Djavara is
gevestigd. Daar zitten, tussen de tientallen jongeren van het Exit team
en handjes vol agenten, de internationale sterren te bekomen van hun
ervaringen. Het zijn veelal verlopen mannen die iedere dag reizen om
ergens op het podium te staan. Met een ego dat zijn weerga niet kent
en een hele berg levenservaring. Wat merken zij van het feit dat zij
in 'een ander land zijn'? De bassist van Osibisa merkt helder op: "I
find everybody more easy to deal with". Af en toe komt er een politicus met een rij Mercedessen
het terrein op om een kijkje te nemen. Die gaat dan naar de VIP ruimte,
een prachtig terras met geweldig panorama, met alle logos van de sponsors
maar zonder sfeer, omdat iedereen zich elders met de muziek vermaakt.
Het valt op dat er zo weinig reclame is. Het hoofdpodium bevat helemaal
geen reclame wat het geheel een zeer rustgevende uitstraling geeft. Dat nog niet alles 'pais en vree' is zal duidelijk
zijn. Het leven is eigenlijk veel te ingewikkeld om zich eenvoudig af
te spelen. Dergelijk geluk is slechts voor enkelen weggelegd. En voor
onwetenden. Aan de achtergrond van dit verhaal ontkom je natuurlijk
niet. Erg sprekend is het beeld vanaf de VIP-ruimte: een dakterras met
techno en film, de Donau met een totaal nieuwe brug en een pontonbrug,
een rustige en schone stad in het groen, met 150 tentjes van bezoekers
tussen de bomen in de schaduw, brede straten die deels verlaten zijn
vanwege de hitte. In de machtige rivier, die de stad voor de helft
omsluit, probeert een verlaten brug in drie stukken zich overeind te
houden. Een resultaat van de NAVO-bombardementen die moesten voorkomen
dat Milosevic versterkingen van Vojvodina, in het uiterste noorden,
naar Kosovo in het uiterste zuiden, zou sturen. Een brug die nog steeds
de Donau, de levensader van Zuid-Oost Europa, blokkeert. Oorlog Het valt ons op dat alles schoon en netjes is. Mensen
in nette kleding lopen met hun lege plastic beker twintig meter om deze
in de vuilnisbak te gooien. Het is ook vriendelijk. Er valt ondanks
de drukte en opstoppingen zelden een onvertogen woord. De mensen maken
er zich liever met een grapje van af. Armoede stimuleert schijnbaar
zelfrespect. Of is het nu bescheidenheid. Je kunt altijd ongestoord bier bestellen, je hoeft
niet eens in de rij te wachten. Blijkbaar is het festival voor de meesten
erg duur, niemand heeft geld om een drankje te kopen. Terwijl een geweldige
avond slechts 10 DM kost, het gehele negendaagse festival slechts 40
DM en een biertje ongeveer 1,20. Wanneer je een jointje opsteekt heb
je snel een paar nieuwe vrienden. Als ik de weg naar de gebombardeerde brug vraag,
is de oorlog meteen onderdeel van het gesprek. De mensen zijn moe van
politiek. Ik moet eerlijk bekennen dat ik langzamerhand ook m'n buik
vol heb van oorlogsherinneringen; het wordt steeds moeilijker om het
er over te hebben zonder argeloos langs af te gaan en/of anderen onrecht
aan te doen. Ik ontmoet Slobodan Konjevic, directeur van de radio
van Studio Belgrado. Hij is dertig jaar radio-dj geweest en liet de
Joegoslaven kennis maken met de muziek van Birthday Party, Fall, Eno,
Aswad, Zappa en zo een beetje al het andere wat interessant is. Zeg
maar de alternatieve Frits Spits van Belgrado. Hij geniet iedere dag
zichtbaar zes uur langer dan zijn lijf aankan. Hij maakt de meest bondige
statement van allemaal: "Het is tijd om onder ogen te zien wat
we fout hebben gedaan en we moeten dat ook openlijk toegeven."
De toevoeging dat de consequentie daarvan is dat Servië dat misschien
wel eerder openlijk moet toegeven dan alle anderen die fouten hebben
gemaakt, onderschrijft hij volledig. Uitlevering Halverwege de week loopt de spanning op het festivalterrein
op. De politie is vertrokken nadat de organisatie geweigerd heeft hen
uit te betalen. Zo krijgt de security vrij spel en een overdaad aan
taken. Naar schatting komt bijna de helft van de 190 duizend bezoekers
gratis binnen. Als we enkele dagen later opmerken dat het toch nog goed
is afgelopen, merkt de organisator op dat dat nog moet blijken. Er zijn
natuurlijk nog vele dingen gaande waar wij geen weet van hebben. Maar hij is optimistisch: ,,Het moest hoe dan ook
gebeuren. Zonder dit festival zijn we als een vogel in een kooi. Hiermee
gaan deuren open, gasten komen uit alle landen, publiek uit alle delen
van voormalig Joegoslavië (al is dat nog in beperkte mate, MsP). We
moeten af van het beeld dat de politiek van Milosevic ons heeft meegegeven.
Wij, muzikanten en cultuurmanagers hebben onze taak op ons genomen.
Het publiek heeft het begrepen. De rest moet dat ook doen..." De rest, dat zijn wij. Met de uitlevering van Milosevic
(even de chantage die daarbij gepaard ging vergeten) is een begin gemaakt
met het veroordelen van criminele leiders. Dit opent perspectieven,
hoewel utopisch. Om te beginnen zouden we kunnen horen hoe het oorlogsspel
gespeeld is. Maar toen Milosevic iets wilde zeggen dat niet direct
gerelateerd was aan de vraag van de rechter werd zijn microfoon uitgedraaid.
Zo een vaart loopt het dus nog niet. Uiteraard was die uitlevering een item in Servië.
Volgens een inwoner van Belgrado was er de dag na de uitlevering een
kakofonie van discussie en argumenten. Op straat, in de tram, bij de
bakker, overal. Er zijn veel mensen die teveel nuances hebben: 'ja het
is goed dat hij veroordeeld wordt', 'nee het is niet goed dat hij verkocht
werd voor humanitaire hulp', 'ja hij was crimineel maar nee, hij was
niet de enige', en zo verder. Helaas kon er alleen gekozen worden tussen
twee uiterste en de nuances die de mensen hebben zijn daardoor van
generlei waarde. Dus, wat kan men doen? Terug naar de boodschap van
de reggae en van dit warme zomer muziek festival: Peace and Love
and Unity. Zoals de voorman van Osibisa zegt: ,,Houd je ogen open
voor de cultuur van anderen want wij zijn allemaal gelijk, we zijn allemaal
prachtig en we zijn allemaal speciaal.'' Wij dreunen door tot de zon weer vanachter de kasteelmuur
verschijnt. Met groetjes van de Jamaican Jukebox, Martin S. Past
|
||