Ravage   ● Archief    ● Overzicht 2001    ● Overzicht #12


Uit: Ravage #12 , 21 september 2001

Love, peace and unity

Exit Festival in Joegoslavië

Deze zomer vond in Novi Sad, Joegoslavië voor de tweede keer het Exit Festival plaats. Het festival moest een atmosfeer van verbroedering, multiculturaliteit en vrede uitdragen. Jamaican Jukebox uit Eindhoven verzorgde er negen dagen lang een chill-out plaats vol reggae klanken. Martin S. Past was hun gast.

Steeds meer jongeren bezoeken muziek- en cul­tuurfestivals in het buitenland. Denemarken, Tsjechië en Hongarije zijn in trek. Ondertussen doet men in voormalig Joegoslavië zijn best om ook deel van het Europese feest te worden.

Voormalig Joegoslavië heeft natuurlijk nog steeds een enorme potentie voor toeristen en voor de muziektoerist is er een zeer aangename plaats bij gekomen. In Ljubljana was er al het  Druga Godba festival, in Bosnië wordt er al enkele jaren een bijzonder Zelenkovac Jazz festival georganiseerd en dit jaar vond in Novi Sad het Exit festival plaats. Voor de tweede keer, maar voor het eerst in deze compacte formule. Negen dagen groot feest in het Petrovaradinska Tvrdjava (het kasteel in de stad) met iedere dag 15 tot 20 duizend mensen om van de muziek te genieten. Rock, reggae, techno en theater wisselen elkaar af op zes podia.

Diverse internationale artiesten zijn overgehaald om dit festival luister bij te zetten en om de atmosfeer van verbroe­dering, multiculturaliteit en vrede uit te dragen. Finley Quaye, Banco de Gaia, Tony Allen, Max Romeo treden op met lokale helden zoals Disciplin a Kitschme, Darko Rundek, Van Goch en Anastasia aangevuld met nog een dertigtal minder bekende groepen, vele DJ's en een uitgebreid filmprogramma.

Kwaliteit

Het Exit festival wordt grotendeels georganiseerd door Joego­slaven die in het buitenland wonen en ondertussen jarenlange contacten in Belgrado hebben onderhouden. Hierdoor zijn de meeste jonge festivalmedewerkers in Novi Sad afkomstig uit Belgrado. Maar het festival is een happening voor de jongeren in heel Servië. Na meer dan tien jaar isolatie en bijzonder weinig buitenlandse gasten is het nu dan zover dat iedereen kan genieten van zijn of haar favoriet. Joegoslavië, en Servië met name, was altijd al het centrum van de cultuur in voorma­lig-Joegoslavië.

Er wonen nog vele 'oude rotten in het vak', die de kwaliteit gemist hebben waar zij eerst twintig jaar van hebben genoten. De jongeren horen alles nog via de radio. Met een levendige CD piraterij kun je je voorstellen dat zij van alles op de hoogte zijn. Het festival wil de mensen weer aansporen bij elkaar te komen. Vandaar de keuze voor kwaliteit, de keuze voor veelzij­digheid en de keuze voor een negendaags festival.

Dat er nog vele oude Yugo acts op de planken staan heeft verschillende redenen. Het zijn nog altijd publiekstrekkers en veel van deze groepen, die voor de oorlog regelmatig met elkaar speelden, staan nu weer voor het eerst tezamen op hetzelfde podium. Dat de muzikale kwaliteit van enkele van hen inmiddels dramatisch is gedaald (met name Partibrejkers was een aanfluiting), kan men best nog wel slikken.

Sommige bezoekers vragen zich af of er niet meer jonge frisse bands op het podium hadden moeten staan. Iets wat de organisa­tie zeker zal meenemen naar het volgend jaar. Anderen vroegen zich af of het wel aanvaardbaar is dat enkele muzikanten een gage van rond de 30 duizend gulden opstrijken in een land waar het gemiddeld maandloon met moeite de honderd gulden haalt. Gelukkig hebben diverse artiesten water bij de wijn gedaan. Daarbij komt: de wereld is zoals ie is. Alleen met geld kan je de boel bewegen. Een lastig dilemma voor de organisatie, en voor mij.

Respect

Daar zitten we dan. Negen dagen in de brandende zon van de Balkan. We, dat wil zeggen de Jamaican Jukebox, verzorgen een chill out plaats waar relaxte reggae gedraaid wordt. Iedere dag staan er honderden mensen om ons heen te dansen op de grooves die begeleid worden met teksten van MC Ank over love and peace and harmony. Het werkt aanstekelijk. Vanaf zes uur 's avonds tot zes uur in de ochtend draait deze chill out plaats op volle toeren.

Veel artiesten van het grote podium komen rond zonsopgang naar dit podium om voor de lol nog een concert weg te geven. Er heerst een uitmuntende sfeer. We zitten hier als resultaat van een cultureel uitwisselingsprogramma tussen Eindhoven en Belgrado, dat de culturele organisatie de Zesde Kolonne in maart van dit jaar organiseerde. Daar ontmoetten we toevallig de organisator van het Exit festival, en nu zijn wij zijn kindje; drank, drugs en hooggeëerde gasten in overvloed. Hier komt het thema van het festival en de boodschap van de reggae het best naar buiten. UNITY!. Onder aanvoering van MC Ank Steady leiden de artiesten het publiek naar een bewuste happe­ning. Als iemand 'moederneuker' of 'fuck the cops' in de microfoon schreeuwt, wordt hij snel van repliek gediend: respect is the message.

Als MC Ank de Joegoslaven oproept te dansen komen er enkele gasten vertellen dat zij geen Joegoslaven zijn maar Serviërs. De reactie van Ank is eenvoudig: "Common people from Yugosla­via, people from Serbia, people from Croatia! Common and enjoy the vibes!"

De Jamaican Jukebox speelt niet zomaar reggae. Het zijn de roots van de reggae, 20, 30, 40 jaar oude songs met een uni­versele groove die iedereen aanspreken en een boodschap waar­mee je uit de voeten kan. Het Afro‑Reggae podium, waar de Jamaican Jukebox alleen heerst, groeit uit tot dé ontmoetings­plek van het festival. Organisator Gigi spendeert iedere dag de laatste uren bij de Jukebox, wachtend op de ochtendcrew, voordat hij kan gaan slapen. Meermaals barsten mensen in tranen uit; "het is echt geweldig hier!" Een oude man maakt duidelijk dat hij doof is maar de groove kan voelen. Met glin­sterende oogjes staat hij uren lang tussen de waanzinnig dansende jongeren.

Weinig reclame

In het tweehonderd jaar oude Oostenrijkse fort in Novi Sad staan vijf grote gebouwen waarin naast de kunstacademie, het planetarium en diverse galeries en barretjes, ook Hotel Djava­ra is gevestigd. Daar zitten, tussen de tientallen jongeren van het Exit team en handjes vol agenten, de internationale sterren te bekomen van hun ervaringen. Het zijn veelal verlo­pen mannen die iedere dag reizen om ergens op het podium te staan. Met een ego dat zijn weerga niet kent en een hele berg levenservaring. Wat merken zij van het feit dat zij in 'een ander land zijn'? De bassist van Osibisa merkt helder op: "I find everybody more easy to deal with".

Af en toe komt er een politicus met een rij Mercedessen het terrein op om een kijkje te nemen. Die gaat dan naar de VIP ruimte, een prachtig terras met geweldig panorama, met alle logos van de sponsors maar zonder sfeer, omdat iedereen zich elders met de muziek vermaakt. Het valt op dat er zo weinig reclame is. Het hoofdpodium bevat helemaal geen reclame wat het geheel een zeer rustgevende uitstraling geeft.

Dat nog niet alles 'pais en vree' is zal duidelijk zijn. Het leven is eigenlijk veel te ingewikkeld om zich eenvoudig af te spelen. Dergelijk geluk is slechts voor enkelen weggelegd. En voor onwetenden.

Aan de achtergrond van dit verhaal ontkom je natuurlijk niet. Erg sprekend is het beeld vanaf de VIP-ruimte: een dakterras met techno en film, de Donau met een totaal nieuwe brug en een pontonbrug, een rustige en schone stad in het groen, met 150 tentjes van bezoekers tussen de bomen in de schaduw, brede straten die deels verlaten zijn vanwege de hitte. In de mach­tige rivier, die de stad voor de helft omsluit, probeert een verlaten brug in drie stukken zich overeind te houden. Een resultaat van de NAVO-bombardementen die moesten voorkomen dat Milosevic versterkingen van Vojvodina, in het uiterste noor­den, naar Kosovo in het uiterste zuiden, zou sturen. Een brug die nog steeds de Donau, de levensader van Zuid-Oost Europa, blokkeert.

Oorlog

Het valt ons op dat alles schoon en netjes is. Mensen in nette kleding lopen met hun lege plastic beker twintig meter om deze in de vuilnisbak te gooien. Het is ook vriendelijk. Er valt ondanks de drukte en opstoppingen zelden een onvertogen woord. De mensen maken er zich liever met een grapje van af. Armoede stimuleert schijnbaar zelfrespect. Of is het nu bescheiden­heid.

Je kunt altijd ongestoord bier bestellen, je hoeft niet eens in de rij te wachten. Blijkbaar is het festival voor de mees­ten erg duur, niemand heeft geld om een drankje te kopen. Ter­wijl een geweldige avond slechts 10 DM kost, het gehele negen­daagse festival slechts 40 DM en een biertje ongeveer 1,20. Wanneer je een jointje opsteekt heb je snel een paar nieuwe vrienden.

Als ik de weg naar de gebombardeerde brug vraag, is de oorlog meteen onderdeel van het gesprek. De mensen zijn moe van politiek. Ik moet eerlijk bekennen dat ik langzamerhand ook m'n buik vol heb van oorlogsherinneringen; het wordt steeds moeilijker om het er over te hebben zonder argeloos langs af te gaan en/of anderen onrecht aan te doen.

Ik ontmoet Slobodan Konjevic, directeur van de radio van Studio Belgrado. Hij is dertig jaar radio-dj geweest en liet de Joegoslaven kennis maken met de muziek van Birthday Party, Fall, Eno, Aswad, Zappa en zo een beetje al het andere wat interessant is. Zeg maar de alternatieve Frits Spits van Belgrado. Hij geniet iedere dag zichtbaar zes uur langer dan zijn lijf aankan. Hij maakt de meest bondige statement van allemaal: "Het is tijd om onder ogen te zien wat we fout hebben gedaan en we moeten dat ook openlijk toegeven." De toevoeging dat de consequentie daarvan is dat Servië dat misschien wel eerder openlijk moet toegeven dan alle anderen die fouten hebben gemaakt, onderschrijft hij volledig.

Uitlevering

Halverwege de week loopt de spanning op het festivalterrein op. De politie is vertrokken nadat de organisatie geweigerd heeft hen uit te betalen. Zo krijgt de security vrij spel en een overdaad aan taken. Naar schatting komt bijna de helft van de 190 duizend bezoekers gratis binnen. Als we enkele dagen later opmerken dat het toch nog goed is afgelopen, merkt de organisator op dat dat nog moet blijken. Er zijn natuurlijk nog vele dingen gaande waar wij geen weet van hebben.

Maar hij is optimistisch: ,,Het moest hoe dan ook gebeuren. Zonder dit festival zijn we als een vogel in een kooi. Hiermee gaan deuren open, gasten komen uit alle landen, publiek uit alle delen van voormalig Joegoslavië (al is dat nog in beperk­te mate, MsP). We moeten af van het beeld dat de politiek van Milosevic ons heeft meegegeven. Wij, muzikanten en cultuurma­nagers hebben onze taak op ons genomen. Het publiek heeft het begrepen. De rest moet dat ook doen..."

De rest, dat zijn wij. Met de uitlevering van Milosevic (even de chantage die daarbij gepaard ging vergeten) is een begin gemaakt met het veroordelen van criminele leiders. Dit opent perspectieven, hoewel utopisch. Om te beginnen zouden we kunnen horen hoe het oorlogsspel gespeeld is. Maar toen Milo­sevic iets wilde zeggen dat niet direct gerelateerd was aan de vraag van de rechter werd zijn microfoon uitgedraaid. Zo een vaart loopt het dus nog niet.

Uiteraard was die uitlevering een item in Servië. Volgens een inwoner van Belgrado was er de dag na de uitlevering een kakofonie van discussie en argumenten. Op straat, in de tram, bij de bakker, overal. Er zijn veel mensen die teveel nuances hebben: 'ja het is goed dat hij veroordeeld wordt', 'nee het is niet goed dat hij verkocht werd voor humanitaire hulp', 'ja hij was crimineel maar nee, hij was niet de enige', en zo verder. Helaas kon er alleen gekozen worden tussen twee uiter­ste en de nuances die de mensen hebben zijn daardoor van generlei waarde.

Dus, wat kan men doen? Terug naar de boodschap van de reggae en van dit warme zomer muziek festival: Peace and Love and Unity. Zoals de voorman van Osibisa zegt: ,,Houd je ogen open voor de cultuur van anderen want wij zijn allemaal gelijk, we zijn allemaal prachtig en we zijn allemaal speciaal.''

Wij dreunen door tot de zon weer vanachter de kasteelmuur verschijnt.

Met groetjes van de Jamaican Jukebox,

Martin S. Past

www.vredesburo.nl
www.exitfest.org

Tips uit het programma
Van Goch uit Belgrado. Een mix van Metallica en Kronos Kwar­tet.
Trottel Dream Experience uit Boedapest. Een vijftal Hongaarse muzikanten die ergens tussen rock, etno, techno en reggae zweeft.
Osibisa uit Ghana. Afrikaanse muziek met brit pop invloeden maar met een grote Afrikaanse smile. 
Tony Allen. Deze drummer die jarenlang bij Fela Kuti speelde verraste iedereen met een diep intense ambient‑achtige set die iedere keer weer drie stappen voorligt op de verbeelding. Als een klaar wakkere droom. Tony zelf: "Ik wist niet wat ik van het publiek kon verwachten dus ik heb het maar open gelaten". Anastasia uit Skopje. Ondanks de problemen in Macedonië kwam deze groep over, speelde fenomenaal (nog helderder als op de plaat), bewaarde de ziel van de balkan muziek, zoals Macedo­niërs traditioneel doen en gebruikte als enige de lichtshow naar behoren.
De film Paranoia in Las Vegas (terugvertaald uit het Servisch) van Terry Gilliam met Johnny Depp. Gewoon fenomenaal absurdis­tisch.

 

 

.Terug naar boven