Wat is er gebeurd met Cicek?

Twee jaar geleden vond de Turks-Koerdische dienstweigeraar Savas Cicek onder verdachte omstandigheden de dood in het Turkse leger. Kort daarvoor was hem in Nederland politiek asiel geweigerd. Enkele organisaties vroegen de Nederlandse overheid onlangs om opheldering en hielden een pleidooi voor politiek asiel voor deze dienstweigeraars.

Savas Cicek werd in 1999 door Nederland teruggestuurd naar Turkije, nadat zijn verzoek om politiek asiel op basis van dienstweigering was geweigerd. In Turkije werd hij alsnog gedwongen het leger in te gaan. Niet veel later, op 4 augustus, was hij dood. Net als in het geval van de Koerdische dienstweigeraar Suleiman Aksoy, was de officiële Turkse lezing: zelfmoord.

In Nederland werd dit sterk betwijfeld en werd een onderzoek geëist naar de exacte doodsoorzaak van Cicek. De Nederlandse regering, die beide Koerden had uitgezet en dus onder grote politieke druk stond, stemde hiermee in. Er zouden vanaf 29 juli 1999, de sterfdag van Aksoy, geen Koerden meer worden uitgezet naar Turkije tot er meer duidelijkheid was.

Toch hief toenmalig staatssecretaris van Justitie Cohen, terwijl het onderzoek nog lang niet was afgerond, in december dat jaar de uitzettingsstop alweer op. Twee dagen later werd Turkije toegelaten als EU kandidaat-lid. Volgens Cohen hadden één en ander niets met elkaar te maken. Vervolgens bleef het héél lang stil.

Volgens het Studiecentrum Turkije en de organisatie Askere Gitme ('Ga niet in het leger'), een werkgroep bestaande uit Turks-Koerdische dienstweigeraars in Nederland, was en is er wel degelijk veel meer aan de hand. Zij menen dat de Nederlandse regering bang is voor een toestroom van Koerdische vluchtelingen, met name uit Duitsland. Een rechtszaak in Zwolle in 1999 - waar een uit Duitsland gevluchte (uitgeprocedeerde) Koerdische dienstweigeraar door de Nederlandse rechter een C-status (nu: voorlopige voorziening) kreeg toegewezen - had namelijk uitgewezen dat de Dublin-claim bij deze groep niet zou opgaan. Nederland kon de man niet naar Duitsland terugsturen.

Om te voorkomen dat alles definitief in de doofpot zou verdwijnen, besloten Askere Gitme, Studiecentrum Turkije en De Fabel van de Illegaal om nu – twee jaar na dato – het beloofde rapport over Cicek maar eens op te gaan eisen. Op 15 mei jl. gebruikten zij hiervoor het wekelijkse vragenuurtje van de Tweede Kamer. De actie, waarbij iedereen t-shirts droeg met daarop de tekst: "Wat is er gebeurd met Cicek?", werd niet erg op prijs gesteld. Daarop kondigden ze aan het rapport op 3 september maar zelf te komen ophalen bij het ministerie van Justitie.

In de aanloop van 3 september werd de actievoerders vanuit Justitie niet alleen meegedeeld dat het hen, gezien eerdere optredens bij Koerdische demonstraties, verboden was om spandoeken mee te nemen met stokken, langer dan een vuist. Plotseling bleek daar ook het 'rapport' te zijn: een geheim ambtsbericht van Buitenlandse Zaken over Cicek, gedateerd op 13 juni 2001. Studiecentrum Turkije wist dit in bezit te krijgen.

,,Het rapport bestaat welliefst uit twee velletjes!'', zo reageert Guido van Leemput van Studiecentrum Turkije cynisch. ,,Het telt vijf punten. De eerste vier zijn niet meer dan een opsomming van alle onthullingen die de afgelopen twee jaar al gedaan zijn door advocaten, familie, pers en ons. In punt vijf wordt geconcludeerd dat het onmogelijk is om te zeggen of het nu moord of zelfmoord is geweest. Niets nieuws dus. In bijgaande brief, verklaart Kalsbeek vervolgens dat de situatie de afgelopen tijd verbeterd is en er geen nieuwe sterfgevallen gemeld zijn in het Turkse leger... alsof de Nederlandse ambassade in Turkije daar zelf actief naar zoekt. Dat moeten wij doen!'', aldus Van Leemput.

Omdat het oorspronkelijke doel van de actie vervallen was, besloten de organisaties op 3 september een 'bezoekje' te brengen aan Staatssecretaris Kalsbeek. In totaal togen zo'n dertig mensen, waarvan de helft Koerden, met 'geamputeerde' spandoeken, naar Den Haag om te protesteren tegen de 'kwaliteit' van het rapport. Een delegatie van zo'n tien man, waaronder de vader van Cicek, werd uiteindelijk binnen ontvangen door een drietal ambtenaren. De rest stond buiten voor het raam te demonstreren.

Van Leemput: ,,Het ging echt op z'n Hollands. Ze waren heel vriendelijk en leken zelfs een beetje zenuwachtig. We mochten ons zegje doen en daar werd dan notitie van gemaakt. Maar, wat er verder mee gebeurt, is onduidelijk. Mijn ervaring met deze zaak is, dat op het moment dat er vanuit de mensen zelf initiatief wordt genomen er wordt gereageerd. Die reactie is dubbel: er wordt geluisterd en er wordt geremd."

Het viel Van Leemput dan ook zwaar om later die dag Mustafa Polat, lid van Askere Gitme van het eerste uur, te moeten vertellen dat hij ieder moment kan worden uitgezet. Veel andere leden hebben de afgelopen jaren wél positieve rechterlijke uitspraken gekregen.

,,Zijn zaak en wat hij allemaal heeft meegemaakt is echt diep triest. Hij woont al twaalf jaar in Nederland, heeft al zoveel meegemaakt en nu dreigt hem, zijn vrouw en drie kinderen, acute uitzetting. Mustafa is die avond echt volledig ingestort!'', vertelt Van Leemput.

Femke Halsema van GroenLinks verzekerde in het VPRO radioprogramma Argos in de Tweede Kamer te zullen pleiten voor hernieuwde opschorting van uitzetting van Turks-Koerdische dienstweigeraars. Jan Hoekema (D66) liet weten zeer boos te zijn over de geheimhouding van het rapport voor de Kamer. Zijn fractie zal het voorstel van Halsema steunen.

Askere Gitme, Studiecentrum Turkije en De Fabel van de Illegaal eisen dat er alsnog een serieus rapport komt over de dood van Cicek. Ook vinden zij het onverantwoord om nog langer Koerdische dienstweigeraars uit te zetten, omdat zij vrezen voor herhaling. Van Leemput: ,,De situatie in het Turkse leger mag danwel verbeterd lijken te zijn, in werkelijkheid is er sprake van willekeur; de één overkomt niets, de ander wel. Totaal onvoorspelbaar en dus onveilig.''

De organisaties eisen politiek asiel voor deze groep. De Nederlandse wet gewetensbezwaren dienstplicht kan hierbij als rechtsgrond dienen. Verder blijven zij Nederland en de EU aanmanen om Turkije, als NATO-lid en EU kandidaat-lid, te dwingen de mensenrechten te waarborgen en een oplossing te vinden voor Koerden die weigeren om in dienst van het Turkse leger tegen hun eigen volk te moeten vechten.

Lousco

Meer info: Studiecentrum Turkije: 020-6931757